به گزارش اخبار خودرو ، اگر از طرفداران پروپا‌قرص پرواز و هواپیما باشید، قطعا متوجه این موضوع شده‌اید که بسیاری از هواپیماهایی که وارد کشور می‌شوند و مسافران را به نقاط مختلف دنیا می‌برند یا از نقاط مختلف به داخل کشور می‌رسانند، متعلق به شرکت‌های داخلی نیستند و نام و لوگوی شرکت‌های دیگری را یدک می‌کشند، شرکت‌هایی که اغلب متعلق به کشورهای همسایه از جمله امارات، ترکیه، قطر و ... هستند.
اما آیا این هواپیماها مفت و مجانی از حریم هوایی ما می‌گذرند و از حقی که از آنِ حامل‌های داخلیست، استفاده می‌کنند؟ در این زمینه با الکساندر کاتب، کارشناس اقتصاد بین‌الملل به بحث و گفت‌وگو نشسته‌ایم.
[caption id="attachment_204034" align="aligncenter" width="345"]
الکساندر کاتب، کارشناس اقتصاد بین‌الملل[/caption]
کمی در مورد هزینه‌های مرتبط با ورود به حریم هوایی کشورها توضیح می‌دهید؟ خب، طبیعتا همان‌طور که شما برای عبور از جاده‌های یک کشور مجبور به پرداخت حق گمرکی، مالیات، عوارض و ... هستید، برای عبور از آسمان نیز باید هزینه‌ای را پرداخت کنید.
شرکت‌های هواپیمایی هم برای عبور از آسمان دیگر کشورها هزینه می‌کنند که به این هزینه، «هزینه عبور» گفته می‌شود. در واقع، با این کار، شما آسمان کشورتان را به دیگر کشورها اجاره می‌دهید و به آن‌ها اجازه می‌دهید تا از حریم هوایی‌تان استفاده کنند.
البته، برخی از کشورها نیز در کنار این خدمات، خدماتی تحت عنوان هزینه «کنترل‌هوایی» یا همان «Air Control» دریافت می‌کنند که طبعا هزینه‌ای جداگانه است.
آیا استاندارد خاصی برای محاسبه این هزینه‌ها وجود دارد؟ چگونه آن‌ها را محاسبه می‌کنند؟ خیر، این هزینه‌ها از استاندارد یا فرمول مشخصی تبعیت نمی‌کنند. هر کشوری بنا به محاسبات خود این هزینه را مشخص می‌کند. به طور مثال، کانادا با محاسبه وزن هواپیما و مسافت پروازی به شما قیمت می‌دهد، اما هزینه عبور از آمریکا تنها بر مسافت پروازی تکیه دارد.
عبور از حریم هوایی کشورها به صرفه‌تر است یا دورزدن آن‌ها؟ شاید در نگاه اول این طور به نظر برسد که دور زدن حریم هوایی یک کشور به‌صرفه‌تر باشد. اما نکته اصلی اینجاست که حریم هوایی کشورها با حریم و مرزهای زمینی‌شان بسیار متفاوت است. به طور مثال، حریم هوایی ایالات متحده آمریکا تا فیلیپین کشیده شده است! البته، عبور از روی آب بسیار ارزان‌تر از عبور روی خشکی است.
یعنی برای پرواز از ژاپن به استرالیا هم باید به آمریکا هزینه داد؟ دقیقا. حریم هوایی کشورها با آنچه ما به عنوان مرزهای زمینی می‌شناسیم متفاوت است.
شرایط عبور از آسمان ایران چگونه است؟ اطلاعاتی در این زمینه دارید؟ تا پیش از مناقشات قطر با کشورهای همسایه، اوضاع چندان مناسب نبود، به این دلیل که عراق در حال خروج از بحران جنگی و بحران داعش بود و آسمان این کشور شرایط مناسب‌تری به خود می‌دید، به همین دلیل استقبال از آسمان ایران به مراتب کمتر شده بود.
اما با محاصره هوایی و زمینی قطر، شرایط آسمان ایران مجددا بهتر شد و امروز شاهد این هستیم که پروازهای بیشتری از آسمان کشور عبور می‌کنند.
این شرایط چه درآمدی را نصیب آسمان کشور می‌کند؟ در حال حاضر، درآمد روزانه پروازهای عبوری با فرمول ۰٫۰۰۴ دلار به ازای هر هزار کیلوگرم از حداکثر وزن برخاست هواپیما در یک کیلومتر پرواز بر آسمان ایران محاسبه می‌شود. طبق آمار رسمی، در سال ۹۵ درآمدی در حدود ۶۵۷ میلیون دلار داشتیم، این در حالیست که در سال ۹۴، ۴۰۰ میلیون دلار درآمد کسب کرده بودیم.
اما امسال و با توجه به مسائل قطر، طبق آمار رسمی اعلام شده، صرفا چیزی در حدود ماهانه ۵۱ میلیارد تومان از پروازهای این کشور درآمد داشته‌ایم که می‌تواند جهشی قابل توجه را در نمودارهای مقایسه‌ای سالانه رقم بزند.
ماجرا پس از تحریم قطر از سوی کشورهای عربی مصداق همان ضرب‌المثل قدیمی شده است که می‌گوید: «عدو شود سبب خیر!»
این درآمدها در کجا هزینه می‌شوند؟ این درآمدها در اختیار شرکت فرودگاه‌هاست و این سازمان هم این پول‌ها را خرج هزینه‌های جاری و توسعه فرودگاه‌ها می‌کند. البته انتقادهای بسیاری به این مساله وارد است، زیرا می‌توان این درآمدها را به جای صرف کردن در فرودگاه‌های زیان‌ده یا دیربازده، در پروژه‌هایی با بازدهی بهتر و سریع‌تر هزینه کرد، در همه جای دنیا روال به این شکل است.
در کشورهای توسعه یافته دیگر به گیاهان خشکیده خود آب نمی‌دهند و بر روی پروژه‌هایی که امکان سوددهی در آن‌ها از بین رفته سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.
از سوی دیگر، در این که فرودگاه‌های موجود نیازمند نوسازی و توسعه هستند هیچ شکی نیست، اما دیگر بخش‌های هوانوردی نیز نباید از این هزینه‌کردها مغفول بمانند.
اگرچه پروازهای عبوری کشور در طول ۲ سال گذشته بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشته اما زیرساخت عملیات هوانوردی در توسعه منابع انسانی و حقوق، آموزش، دستگاه‌های ناوبری و رادارهای هوایی، به نسبت افزایش ترافیک هوایی پروازهای عبوری، رشد مناسبی نداشته است.
به نظر من، بخشی از این درآمدها باید در نوسازی ناوگان یا تجهیزات هوایی برای ارتقای کیفیت پرواز در فضای عبوری ایران به کار گرفته شوند. اگر از این درآمدها به روش‌های بهتری استفاده شود، قطعا می‌توان به ارائه خدمات به مراتب استانداردتری پرداخت.
