محمد گنجوی نیا - خلبان - طراحی مناسب فضای داخل هواپیما می‌تواند از اثرات منفی پروازهای طولانی و در نتیجه تنش‌های ایجاد شده در مسافران بکاهد. همین مساله آرامش مسافران و در نتیجه کاهش پرخاشگری‌های آنان را درپی خواهد داشت. یکی از کارشناسان طراحی داخلی هواپیما می‌گوید باید پیش از طراحی هواپیما با فضای فکری مسافران آشنایی کامل پیدا کرد، زیرا تنشی که مسافر با خود به هواپیما منتقل می‌کند، عمیق‌تر خواهد شد.

تجربه منفی مسافر از پرواز می‌تواند در ضمیر ناخودآگاه او ریشه کند. از سوی دیگر اخبار مربوط‌به سوانح هوایی، حمله‌های تروریستی در فرودگاه‌ها و رویدادهای مربوط به ناامنی‌های سفرهای هوایی که از رسانه‌ها پخش می‌شوند، می‌تواند منجر به افزایش این تنش‌ها می‌شود.

شنیدن داستان‌هایی درباره ناراحتی‌های پرواز و سخت‌گذشتن به مسافران، پرواز ناآرام و ناراحت‌کننده‌ای را در ذهن مسافر نقش می‌بندد. در نتیجه پیش از اینکه مسافر به داخل هواپیما قدم بگذارد، خود را آماده‌  ناراحت شدن می‌کند و   با کوچک‌ترین ناملایمتی خشمگین می‌شود. 

 اثرات منفی اعلامیه‌های پروازی

گفته می‌شود بعضی از روش‌های جاری استاندارد مانند اعلامیه پروازی که به‌وسیله مهمانداران در پروازها انجام می‌شود، می‌تواند زمینه پرخاشگری را در مسافر به‌وجود آورد. تقریبا همه اعلامیه‌های ایمنی پرواز در بیشتر شرکت‌های هواپیمایی یکسان است. همین یکسان بودن اعلامیه پروازی و دادن هشدارهای لازم به مسافران به یک چیز بسیار عادی و روزمره تبدیل می‌شود و در نتیجه مسافران توجه کمتری به آن خواهند داشت.

در بعضی موارد نیز اعلامیه پروازی که به‌وسیله مهمانداران خوانده می‌شود، بسیار بلند یا غیرواضح است و گاهی وقت‌ها نیز با سطح صدای بسیار کمی ‌پخش می‌شود و شفافیت لازم را ندارد و نارضایتی مسافران را در پی دارد. بعضی از روان‌شناسان پیشنهاد می‌کنند تنوع اعلامیه‌های پروازی بیشتر شود تا بتوانند با شادابی لازم توجه مسافران را به‌خود جلب کنند و کسالت‌آور نباشند.

به همین دلیل نیز پیشنهاد می‌شود اعلامیه پروازی در سامانه سرگرمی حین پرواز مانند IFE، گنجانده شود. خوب خواندن اعلامیه نیز می‌تواند جنبه‌های مثبت فراوانی داشته باشد، زیرا مسافران متوجه می‌شوند که چه چیزهایی در اطرافشان می‌گذرد و احساس حبس بودن در هواپیما را از دست می‌دهند. 

تاثیرات فضای داخل هواپیما

محیط داخل هواپیما با همه عوامل حس‌برانگیز مانند رنگ، روشنایی و بو می‌تواند تاثیر بادوامی بر ذهن مسافر بگذارد و هرآنچه را که در این محیط روی داده است با آن عوامل حس‌برانگیز ارتباط دهد. به‌این طریق که مسافر با دیدن یک محیط مشابه در انتظار روبه‌رو شدن با همان رویدادی خواهد بود که در گذشته تجربه کرده‌است.

در نتیجه تجربه پروازی شخص رابطه مستقیمی ‌با محیطی دارد که آن‌را تجربه کرده است. در همین راستا نگرانی و استرس دو عامل مهمی ‌هستند که سازندگان هواپیما و شرکت‌های هواپیمایی باید در نظر بگیرند. 

ایجاد فضای دوستانه با رویکردی که بتواند تاثیر درازمدتی بر مسافران بگذارد، اهمیت بسیار فراوانی دارد. ازسوی دیگر طراحی تجهیزات داخل هواپیما تنها به‌خاطر اینکه باید طراحی صورت بگیرد یا ارائه محصولات پذیرایی تنها به خاطر اینکه باید پذیرایی انجام شود، نمی‌تواند هیچ کمکی به ایجاد این فضای دوستانه کند. 

بنابر این بهتر است که در ارائه هر نوع خدمات تازه و متفاوت عجله‌ای صورت نگیرد و پس از پژوهش‌ها و بررسی‌های لازم اقدام شود. در بعضی از شرکت‌های هواپیمایی، پیش‌از ارائه هرگونه خدمات یا اقلام پذیرایی در پرواز، نخست از مسافران پرسیده می‌شود که مایل هستند چه خدمات متفاوت یا اقلام پذیرایی متنوعی را دریافت کنند.

در این‌صورت پس‌از نظرخواهی‌ نسبت‌به مشخص کردن خدمات پذیرایی که در بعضی از موارد منحصر به فرد نیز هست، اقدام می‌شود. با این حساب از دیگر مواردی که شرکت‌های هواپیمایی باید به آن توجه کنند، ارائه شرایط و فضایی است که مسافر بتواند تجربه‌ای به یاد ماندنی و سازنده داشته باشد.

 سرگرمی‌الکترونیک در پرواز

سرگرمی‌الکترونیک در حین پرواز می‌تواند برای مسافر بسیار لذت‌بخش باشد و مانع استرس پروازی شود. در این صورت بیشترین وقت مسافر در مقابل صفحه نمایشگر می‌گذرد و به همین دلیل باید دکمه‌های آن آسان باشد و فهرست بسیار ساده‌ای داشته باشد تا کاربر به راحتی با آن کار کند. دکمه‌ها و نوشته‌ها نیز باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا کاربران بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند و تنها با زدن چند دکمه و یک جست‌وجوی ساده به آنچه که مایلند دست پیدا کنند.

مواردی مانند بازی‌های ویدیویی کودکانه یا فیلم‌های سینمایی کلاسیک می‌تواند مسافر را به گذشته بازگرداند و خاطراتش را زنده کند. بعضی از سامانه‌های سرگرمی‌الکترونیکی می‌توانند امکانات خرید اینترنتی را نیز برای مسافران فراهم کنند.

 این امر می‌تواند درآمدزایی خوبی برای شرکت هواپیمایی در بر داشته باشد. عرضه کالاهایی که مسافر در طول پرواز استفاده خواهد کرد نیز می‌تواند با استقبال خوبی روبه‌رو شود، مانند بالش‌های بادی، وسایل آرایشی و بهداشتی و... . ازطریق ارائه برنامه‌های سرگرم‌کننده‌ای که جنبه‌های روان‌درمانی نیز داشته باشند می‌توان از استرس پرواز مسافران کاست تا متوجه گذشت زمان نشوند. یکی از این برنامه‌ها شامل نقاشی رایانه‌ای است.

با همکاری هنرمندان نقاش و کارشناسان نرم افزاری برنامه‌های نقاشی رایانه‌ای ساخته شده‌اند که امکان خلاقیت در نقاشی را فراهم می‌سازند. اینکه مسافر بتواند روی بوم نقاشی مجازی اثری بیافریند بسیار سرگرم کننده‌ است. این نوع روان‌درمانی در سربازانی که از عملیات جنگ دشوار برگشته‌اند، نتایج سازنده‌ای در برداشته است. 

 غذا، نوشیدنی و خدمات در حین پرواز

شرکت‌های هواپیمایی تلاش فراوانی برای ارائه غذاهای خوشمزه در پرواز کرده‌اند ولی نباید رنگ، بو و نحوه ارائه غذا را نادیده گرفت. بویایی، رابطه‌ای جدانشدنی با احساس دارد و همیشه در خاطره شخص باقی می‌ماند. البته غذای دلخواه مسافران به قومیت و بافت جامعه‌ای که در آن رشد کرده‌اند، ارتباط دارد. بنابراین غذای دلخواه هر مسیر باتوجه‌به بافت اجتماعی مسافران همان مسیر انتخاب و ارائه می‌شود .در این صورت مسافر احساس می‌کند تحت توجه قرار گرفته است و همه این آماده‌سازی‌ها و ارائه خدمات به‌خاطر جلب رضایت وی صورت می‌گیرد.

همین مساله باعث خشنودی و در نتیجه کاهش تنش در مسافر می‌شود و این یک تجربه مثبت به شمار می‌آید. یکی دیگر از مواردی که گاهی وقت‌ها نادیده گرفته می‌شود، زمان‌بندی مناسب در ارائه خدمات پذیرایی است، زیرا زمانی که مهماندار با چرخ دستی ویژه خود برای ارائه خوراکی یا غذا در راهروی هواپیما به حرکت در می‌آید، راه مسافران بسته می‌شود.

از آنجا که ارائه غذا مدتی طول می‌کشد، حرکت مسافران در راهرو هواپیما نیز محدود می‌شود درحالی‌که احتیاج دارند برای رفع خستگی ناشی از نشستن طولانی یا استفاده از سرویس بهداشتی هواپیما از راهرو هواپیما بگذرند.

مسافران که هیچ نقشی در حرکت و استفاده از چرخ دستی مهمانداران ندارند، مجبورند آن‌ها را در طول پرواز تحمل کنند. پس بهتر است زمانی که حرکت مسافران به کمترین میزان رسیده است ارائه این خدمات آغاز شود. تعیین زمان مناسب برای ارائه خدمات پذیرایی باید با بررسی‌های میدانی دقیق و گسترده‌ای صورت گیرد چراکه حتی باتوجه‌به مقصد و بافت جامعه‌شناسی و فرهنگ مسافران متفاوت خواهد بود. 

 رنگ و دید 

امروزه به جای رنگ به‌صورت یک عامل جداگانه، ترکیب استفاده از رنگ‌های گوناگون تحت‌توجه قرار گرفته است. کارشناسان می‌گویند رنگی که به تنهایی جذابیت ندارد هم می‌تواند در یک ترکیب، گیرایی چشمگیری داشته باشد. استفاده از ترکیب رنگ‌های گوناگون که نظر بیننده را جلب می‌کند نقش بسزایی در کاهش استرس دارد.

این رنگ‌ها می‌توانند محیط بسیار آرامش بخشی را برای مسافران فراهم کنند زیرا چشم به دنبال خطاهای متنوع و رنگ‌های متضاد نیست و فکر بیننده کمتر فعالیت می‌کند. با افزایش کار فکری، خستگی نامحسوس ذهنی نیز به وجود می‌آید.

رنگ‌های سایه روشن و تنها تعداد اندک رنگ‌های متضاد در زمانی که از نور غیرطبیعی برای روشنایی استفاده می‌شود، می‌تواند محیط آرامی‌را ایجاد کند. سرو صدا نیز تاثیر نامناسبی بر شنونده دارد، بر ضربان قلب اثر می‌گذارد و فشار خون را کاهش می‌دهد.

پخش یک آهنگ مناسب به هنگام سوار شدن مسافران می‌تواند زمینه فکری آن‌ها را برای یک پرواز آرام آماده کند. مسافری که در چنین فضای آرامی‌ وارد هواپیما می‌شود، به صورت ناخودآگاه این ذهنیت را پیدا می‌کند که پرواز خوبی در انتظارش خواهد بود.