به گزارش «اخبار خودرو»، در خودرو بخش مهم تامین نیرو ازجمله روشن شدن موتور، تامین جریان‌الکتریکی و فعالیت سیستم هیدرولیک فرمان به‌واسطه انتقال نیرو انجام می‌شود. قطعه‌ای که وظیفه این انتقال را برعهده دارد، تسمه است. در واقع سیستم تسمه مهم‌ترین  و حساس‌ترین مکانیزم عملکردی در خودرو است. با این مقدمه حساسیت این قطعه را دریافتیم. متاسفانه در یک‌سال‌ونیم گذشته بازار این قطعه مانند سایر قطعات با چالش‌ها و دگرگونی‌هایی روبه‌رو شد. چالش‌هایی که معیار خرید، تعویض یا تعمیر را تغییر دادند.

به گفته فروشندگان متاسفانه انواع تقلبی این قطعه در بازار افزایش یافته و مشکلات عدیده‌ای برای مالکان هنگام استفاده نیز ایجاد شده است. هنگام جست‌وجو در بازار با یک برند خوشنام که سابقه طولانی و خانوادگی در صنعت تسمه دارد، آشنا شدیم.

برندهایی که شرکت‌های تولیدی و وارداتی این کالا را در کشور دارند. با این تفاصیل برای بررسی مشکلات و یافتن راه‌حل، گفت‌وگویی با نوید حبیبی، مدیرعامل شرکت «دایاریتون‌تسمه» و سهامدار شرکت «اطلس‌تسمه» و سعید حبیبی، رئیس هیات‌مدیره شرکت «دایاریتون‌تسمه» و معاونت بازرگانی «اطلس‌تسمه» انجام دادیم که بخشی از آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

شرکت و مجموعه شما چند سال سابقه دارد؟ 

نوید حبیبی: صنعت تسمه در خانواده ما نهادینه شده است و سه نسل تاکنون آن را گسترش داده‌اند. پدربزرگ ما اولین نفری بود که فروشگاه قطعات ماشین در تهران داشت و حدود سال 1313 به خریدوفروش انواع تسمه مشغول شد.

باتوسعه کسب‌وکار پدربزرگم، در سال‌های بعد، پدرم نمایندگی بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدی تسمه خارجی و تسمه ملی را پیش‌از انقلاب در اختیار داشت اما بعداز انقلاب اقدام به خرید زیرساخت‌های موردنیاز برای تاسیس کارخانه تولید تسمه کرد. سپس از آلمان تکنولوژی تولید را خریداری و به کشور وارد می‌کند و به‌این‌ترتیب از اوایل سال 1370 تولید این قطعه در مجموعه اطلس‌تسمه آغاز می‌شود.

درحال‌حاضر در شرکتی به‌نام «دایاریتون‌تسمه» انواع تسمه با برند دایکو  ایتالیا، باندو ژاپن، دانگیل کره و... وارد می‌کنیم، همچنین  شرکت تولیدی اطلس‌تسمه را نیز در اختیار داریم. البته هر دو شرکت انواع تسمه را برای خودرو، ماشین‌های صنعتی و کشاورزی به بازار عرضه می‌کنند. 

بزرگ‌ترین مشکل واردکنندگان تسمه در یک‌سال گذشته چه بوده است؟ 

نوید حبیبی: معضلات فراوانی وجود دارد اما اگر براساس اولویت بخواهیم آن‌ها را ذکر کنیم، ابتدا افزایش نرخ ارز است. پس از آن تحریم‌ها هستند که سبب شده‌اند بسیاری از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده تسمه خارجی به دلیل حفظ موقعیت خود در بازار آمریکا، در تعامل و ارتباط با شرکت‌های ایرانی مردد باشند. درنهایت می‌توان به خودتحریمی‌ها اشاره کرد که البته این موضوع به‌دلیل وضع مقرارت خاص، دست‌وپاگیر و پیچیده است. درواقع این‌مورد آخر یک چالش اصلی برای بسیاری از واردکنندگان و تولیدکنندگان است.

به‌عنوان‌مثال برای واردات کالاهایی که در اردیبهشت سال جاری مراحل ثبت‌سفارش و... آن طی شده، تاکنون هیچ ارزی به ما تخصیص داده نشده است. بیشتر از تحریم، خودتحریمی اثرات منفی در بازار ایجاد کرده است. متاسفانه هیچ یک از عملکردهای سیستم‌های اداری دستگاه‌های ذی‌ربط شفاف نبوده و نیست. بعداز این مشکلات، باید به معضل لاینحل قاچاق کالا از کشورهای امارت و ترکیه اشاره کرد که آفت تولیدکنندگان و واردکنندگان است.

اصلی‌ترین مشکلات تولیدکنندگان در شرایط فعلی چیست و  با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟

مساله تولید با واردات جایی‌ به یکدیگر نزدیک هستند، اما از جایی از هم فاصله می‌گیرند. در بخش واردات مواداولیه، تقریبا مشکلات یکسان است. به‌عبارت‌دیگر هیچ تفاوتی میان واردکننده‌ای که یک کالای تولیدشده را به بازار عرضه می‌کند با تولیدکننده‌ای که مواداولیه را وارد کرده است تا کالایی را تولید و سپس ارائه دهد، نیست.

به‌عنوان‌مثال از بهمن پارسال یکی از مواداولیه مهم را سفارش داده‌ایم اما از آن زمان تاکنون توان واردات آن را نداریم. درواقع می‌توان گفت مشکلات گمرکی پیچیده‌ای داریم.

مشکل دیگر عدم‌تخصیص ارز دولتی است. خوشبختانه یا متاسفانه صنعت تولید تسمه با تولیدکنندگان لاستیک در یک‌دسته از فهرست تخصیص ارز قرار دارند. اما به ما ارز دولتی داده نشده است.

افرادی را برای دریافت ارز  به ما معرفی کردند که باید با آن‌ها وارد همکاری می‌شدیم، پس از پیگیری و تماس‌های مکرر، همگی اعلام کردند ارز ندارند. 

آیا دانش‌فنی و توان تولید، تولیدکنندگان داخلی به حدی است که با قطعات وارداتی رقابت کند؟ 

سعید حبیبی: در برخی صنایع زیرمجموعه قطعه‌سازی حرف‌های زیادی برای گفتن در دنیا داریم. اما در بخش تولید تسمه هنوز باید پیشرفت کنیم و  آن را گسترش دهیم.

اگر آخرین و به‌روزترین تکنولوژی را در اختیار داشته باشیم اما سه پارامتر مهم تولید یعنی نیروی کار، انرژی و مواداولیه با چالش و کمبود مواجه باشد، قطعا قابل‌قیاس نخواهیم بود. به‌عنوان‌مثال اگر  بتوانیم مواداولیه  را با قیمت یکسان بین‌المللی که در اختیار تولیدکنندگان بزرگ دنیا قرار می‌گیرد، تامین کنیم قطعا توان رقابت را خواهیم داشت. 

چنددرصد مواد اولیه برای تولید تسمه وارداتی است؟

سعید حبیبی: در یک برهه‌ زمانی 70درصد مواد اولیه وارداتی و 30درصد آن در داخل تامین می‌شد. اما با راه‌اندازی پتروشیمی‌ها، 70درصد مواداولیه در داخل تامین می‌شود و 30 درصد وارداتی است. 

باتوجه به تعاریف شما از صنعت تسمه، آیا قیمت تسمه داخلی نسبت‌به انواع وارداتی قابل ‌رقابت است؟ 

سعید حبیبی: در صورت حمایت، قابل‌رقابت است و مقرون‌به‌صرفه برای تولید خواهد بود. 

آیا این عامل سبب می‌شود تولیدکننده به سمت واردات برود؟ 

سعید حبیبی: در پاسخ به سوال شما باید بگویم در کشور به‌غیر از اطلس‌تسمه تولیدکننده‌ای دیگری نداریم که صفر تا صد تسمه را تولید کند. مابقی به صورت CKD اقدام به واردات کالای نیمه‌ساخته می‌کنند و فقط مراحل فاینال یا بُرش را روی آن انجام می‌دهند. البته در شرایط فعلی ما انواع تسمه صنعتی کشاورزی و بخشی از خودرو را تولید می‌کنیم. 

نویدحبیبی: در ادامه باید اضافه کنم برخی افراد سودجو تسمه را از سازنده اصلی خریداری و به بازار عرضه می‌کردند. متاسفانه در بازار تسمه‌های تقلبی زیادی وجود دارد. البته این مشکل در یک‌سال‌ونیم گذشته که تحریم‌ها شروع شده‌اند، افزایش داشته است. 

شیوه‌های واردات تسمه تقلبی به بازار چگونه است؟ 

نوید حبیبی: قبلا شرکت‌های شناسنامه‌دار اعلام می‌کردند نماینده کدام شرکت خارجی در کشور هستند و در نمایشگاه‌ها حضور می‌یافتند و فعالیت شفافی داشتند. اگر در بازار هم کسی قصد فعالیت روی تسمه با  برند دایکو را داشت، می‌دانست شخص یا مجموعه‌ای نماینده آن است و قطعه با بیمه، گارانتی و خدمات پس از فروش عرضه می‌شود. اما از زمان تحریم‌ها مشکلات متعددی رخ داد. در اوایل شروع تحریم‌ها، راه‌های تامین و واردات بسته بود و کسی نمی‌دانست از کجا می‌تواند اقدام به واردات کند و در بازار هم ترسی برای تامین نیاز مشتری ایجاد شده بود.

شرکت‌های بزرگ تولیدکننده هنگام همکاری، از شما برای فروش تسمه با تعداد مشخص (براساس آمار خودروهای موجود درکشور) تعهد می‌گیرند. همزمان با نوسان نرخ ارز به شرکای خود اعلام کردیم ارزش ریال در مقابل ارز کاهش یافته و توان خرید براساس توافقات قبلی را نداریم. پس از کاهش این التهابات، مشتری سراغ نماینده ما در یکی از شهرستان‌ها می‌رفت اما متاسفانه با کمبود یا نبود کالا مواجه می‌شد.

این عامل سبب شد زمینه لازم برای قاچاق فراهم شود. افراد سودجو از امارات و ترکیه اقدام به واردات می‌کردند. تسمه‌های تاریخ‌گذشته را خریداری و در بازار عرضه می‌کردند. 

بارها پیش آمد مشتری به اتحادیه مراجعه و از کیفیت تسمه‌ها شکایت کرده بود. البته اتحادیه به‌دلیل اعتبار شرکت، او را مستقیم به ما ارجاع می‌داد. ما نیز در پاسخ به اتحادیه و مشتری اعلام می‌کردیم، این کالا با این برند متعلق به ما نیست از ما خریداری نشده، بلکه به‌صورت قاچاق وارد بازار شده است.

اتحادیه نیز بیان می‌کرد پیگری کنید، اما از کجا باید پیگیری شود؟ ازیک‌سو اتحادیه عنوان می‌کند نیروی موردنیاز برای پیگیری نداریم، ازسوی‌دیگر سازمان مبارزه با قاچاق کالا نیز به این مهم توجه نمی‌کند. این درحالی است که اگر مسیر واردات تسهیل و قطعات در بازار به درستی از منابع دولتی و قانونی تامین شود، قاچاق کاهش خواهد یافت.

دلیل این که کشوری مانند ترکیه در قطعه‌سازی پیشرفت می‌کند، کاهش تعرفه گمرکی نسبت ‌کالای باکیفیت واردشده است. درحالی‌که میزان تعرفه گمرکی درزمینه واردات در کشور ما برای کالاهای بی‌کیفیت کم بوده و برای کالای باکیفیت بالاست. همین مورد سبب می‌شود عرضه کالا بی‌کیفیت در بازار  امکان‌پذیر باشد.

نیاز بازار به تسمه خودرو در سال چه مقدار است؟

نوید حبیبی: براساس آمار بیست‌میلیون دستگاه خودرو داریم. دراین‌زمینه تسمه‌تایم را مثال‌می‌زنم که  باید هر 60 هزارکیلومتر  تعویض شود. این تسمه باتوجه‌به کارکرد مشخص، عمری حدود سه یا چهار سال براساس میزان پیمایش خودرو دارد. اگر عمر چهارسال و بیست‌میلیون دستگاه خودرو رادرنظر بگیریم، میزان مصرف سالانه در بازار  تقریبا 5‌میلیون قطعه خواهد بود. (البته ارقام براساس مقدار استفاده و پیمایش خودروها متفاوت است.)

افزایش قیمت تسمه چه پیامدهای در بازار داشته است؟ شرکت‌های واردکننده و تولیدکننده چه مقدار از نیاز بازار را تامین می‌کنند؟ 

سعید حبیبی: نوسان نرخ ارز سبب شد تمام کالاها با افزایش قیمت روبه‌رو شوند. ما نیز درپی‌آن با اتخاذ استراتژی مناسب با شیب ملایم بهای تمام‌شده را افزایش دادیم، این در حالی است که سود ما تغییری نکرد.

این مورد را اگر به اقتصادکلان بسط دهیم، درمی‌یابیم درآمدها نسبت‌به هزینه‌ها افزایش نیافته‌اند در نتیجه اگر مالک خودرو هر 60‌هزار کیلومتر بخواهد تسمه را تعویض کند، باتوجه‌به شرایط فعلی آن را تا 80 یا 90هزارکیلومترکارکرد افزایش داده و درمقابل ریسک تعمیر موتور را پذیرفته است.

درواقع دوره مصرف افزایش یافته و تقاضا برای کالا کاهش داشته است. در پاسخ به قسمت دوم سوال شما آمار یا منبع رسمی برای اعلام آن دردسترس نیست. چون الگوی درستی دراختیار نداریم و نمی‌دانیم چه تعداد تسمه وارد شده است.

وقتی برخی قطعات از مبانی غیررسمی وارد می‌شوند، آمار درستی دردسترس نیست. اگر در گذشته تولیدکننده و واردکننده 80‌درصد نیاز بازار را تامین می‌کردند درمقابل فقط 20‌درصد بازار دراختیار کالای قاچاق بود. اما الان می‌توان گفت احتمالا 50 /50 است. به‌عنوان‌مثال، شرکت اطلس‌تسمه به  ناوگان عمومی اتوبوسرانی کشور از تهران، مشهد، اصفهان و تبریز و... تسمه می‌داد اما اکنون هیچ یک از آن ها از ما خرید نمی‌کنند.

آیا تسمه ازجمله قطعاتی است که برای تست باید به سازمان استاندارد ارائه شود؟

سعید حبیبی: بله، استاندارد آن اجباری است و در صدور مجوز استاندارد باید نهایت دقت را داشت. من خودم عضو تیم تدوین استاندارد ملی برای تسمه بودم. استانداردهای ملی تسمه را پدرم و سپس من تعریف کردیم.

چرا اخیرا در بازار پس از خریداری و استفاده از تسمه با گذشت 5 یا 10 هزار کیلومترکارکرد تسمه نخ می‌زند یا تکه‌تکه می‌شود؟ 

نوید حبیبی: ازجمله‌دلایل اصلی آن استفاده از کالای نامرغوب، تاریخ گذشته و تعمیرات ناردست است. تسمه وظیفه انتقال قدرت را برعهده دارد، پس سر راه این انتقال قدرت قطعات مختلفی مانند میل‌لنگ، واترپمپ، هرزگرد، تسمه‌سفت‌کن و میل بادامک و... قرار دارند. این قطعات فلزی بوده اما تسمه یک قطعه پلاستیکی است. به‌رغم‌آنکه صنعت پلیمر در زمینه ‌بهبود عملکرد آن پیشرفت داشته اما تسمه خراب می‌شود.

چندی پیش که شرایط واردات مناسب بود، بسیاری‌از مشتریان هنگام مشکل به ما مراجعه می‌کردند که تسمه پاره و پیشرانه خودرو معیوب شده است. ما نیز براساس گارانتی و بیمه تسمه به‌آن‌ها می‌گفتیم آن را تعمیر کنند و فاکتور را به ما ارائه دهند. اما هنگام ارائه فاکتور متوجه می‌شدیم قطعاتی مانند واترپمپ و... نیز تعویض شده‌اند. این مورد نشان می‌داد یکی‌از دلیل خرابی تسمه واترپمپ بوده، درواقع هر قطعه عمر مفیدی دارد که در افزایش یا کاهش طول‌عمر تسمه دخیل است. 

آیا شیوه تعمیرات در افزایش یا کاهش عمرمفیدتسمه تاثیرگذار است؟ 

سعید حبیبی: بله، تعمیر نادرست برعمرمفید تسمه تاثیر می‌گذارد. گاهی مکانیک نظر خود را به مشتری تحمیل می‌کند و پیشنهاد استفاده از قطعات خود را به مالک می‌دهد، این عامل نیز می‌تواند زمینه‌ساز خرابی‌های دیگر باشد.

تسمه علاوه‌بر انتقال نیرو مانند یک فیوز برای سیستم عمل می‌کند. اگر قطعات فلزی آسیب ببینند، هزینه گزافی برای تعمیر و تعویض دارند. اما برای تسمه هزینه چندانی ندارد. به‌عنوان‌مثال هنگام تعویض تسمه برای سنجش میزان سفتی تسمه از یک دستگاه دیجیتال استفاده می‌شود، اما در کشور تعمیرکاران به ندرت برای سنجش سفتی تسمه از چنین دستگاهی استفاده می‌کنند. 

مالکان خودرو هنگام خرید باید به چه نکاتی در مورد تسمه  توجه کنند؟ 

نوید حبیبی: نخست این که سعی کنند خرید قطعه را براساس سابقه و حضور شرکت عرضه‌کننده تسمه در بازار انجام دهند نه براساس بِرند. دوم ‌آنکه هنگام خرید به ساختار فیزیکی تسمه به‌ویژه مقدار جمع شدن دو طرف تسمه به یک‌دیگر توجه داشته باشند و از خرید تسمه‌هایی که تغییر حالت فیزیکی داده‌اند یا دو سرانتهایی آن‌ها بیش‌از حد نزدیک شده‌اند، خودداری کنند.

زیرا این مورد سبب می‌شود نخ فایبرگلاس داخل تسمه دچار شکست شده که درنتیجه هنگام استفاده منجربه کاهش عمر مفید می‌شود. در ساختار تسمه از مواد ارتعاشی و انعطاف‌پذیر استفاده می‌شود که میزان فاصله نزدیک شدن آن، به اندازه کوچک‌ترین پولی استفاده‌شده در پیشرانه است و عدم رعایت این فاصله منجربه خرابی آن خواهد شد. 

آیا با خودروسازان داخلی در تعامل هستید؟ 

سعید حبیبی: شرکت اطلس‌تسمه گرید +B سایپایدک را کسب کرده است. دایاریتون نیز در مرحله‌ای با ایساکو تعامل داشت. البته پیش از ایجاد برخی مشکلات در خودروسازی‌ها، ارتباط و همکاری خود را قطع کردیم. 

باتوجه به آغازبه‌کار نمایشگاه قطعات خودرو تهران از آن چه انتظاری دارید؟ 

نوید حبیبی: برگزارکننده نمایشگاه می‌گوید اگر تولیدکننده، داخلی پروانه بهره‌برداری داشته باشد، غرفه را به‌صورت ریالی  دراختیارش قرار می‌دهد. اما اگر شرکت ایرانی بوده و در زمینه واردات مشغول فعالیت باشد، هزینه غرفه را به‌ صورت یورو حساب می‌کنند. بخش خارجی نمایشگاه نیز متعلق به یک شرکت ترکیه‌ای بوده که در استانبول مستقر است. متاسفانه ضعیف‌ترین بخش نمایشگاه در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار دارد. 

بخشی را هم که به سالن ایران‌خودرو مشهور است، در اختیار تولیدکنندگانی که به ایران‌خودرو و سایپا قطعات می‌دهند، می‌گذارند که البته هزینه  غرفه‌ها در این بخش ریالی است. به‌عبارتی باید هزینه حضور در سالن‌های خوب را به‌صورت یورویی بپردازید. به‌همین‌دلیل حضور شرکت‌های ایرانی به‌دلیل افت ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی در نمایشگاه قطعات بسیار دشوار است. 

اما برای شرکت‌های اماراتی، ترکیه‌ای، چینی و غیره هزینه‌ها تفاوتی نکرده و البته بسیار ناچیز است. سال گذشته 70درصد نمایشگاه را چینی‌ها دراختیار داشتند. حضور شرکت‌های خارجی در نمایشگاه‌های داخلی نه‌تنها بد نیست بلکه بسیار خوب است اما توقع فعالان اقتصادی این حوزه، حمایت از شرکت‌های ایرانی چه تولیدی و چه بازرگانی و ندادن فرصت حضور کم‌هزینه به خارجی‌هاست.