به گزارش «اخبار خودرو»،افزایش قیمت خودرو در بازار هرچند طی هفته‌های اخیر با دستورالعمل‌ها و همچنین بحث پیش‌فروش 25هزار دستگاه خودرویی خودروسازان تا حدودی مهار شده است اما بسیاری نسبت‌به وجود رانت و فساد حاکم بر این بازار هشدار داده‌اند و معتقدند دو نرخی بودن قیمت خودرو و فاصله بسیار زیاد بهای خودرو از کارخانه تا بازار همچنان وجود دارد که قطعا برای مشتری و خودروساز آسیب‌زا خواهد بود. قرار است تا پایان سال نیز 75هزار دستگاه خودرو پیش‌فروش فوق‌العاده داشته باشند. این کار در صورتی که خودرو را به مشتری واقعی برساند، می‌تواند مفید باشد اما به‌هرحال مشتریان واقعی بازار خودرو بسیار بیشتر از این تعداد خودرویی هستند که در این طرح‌ها در نظر گرفته شده‌اند؛ مشتریانی که نیازمند دریافت سریع خودرو هستند و البته نمی‌خواهند در بازار آزاد هم خودرو خود را به فروش برسانند. در همین زمینه با حسن قاضیان، تحلیلگر و فعال بازار خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
طی روزها و هفته‌های اخیر سناریوهای متفاوتی برای مهار قیمت خودرو در بازار و همچنین ایجاد آرامش در خودروسازی‌های مطرح شده است. به‌نظر شما چه روش‌هایی برای این کار وجود دارد؟
در این خصوص چند سناریو برای مهار قیمت خودرو در بازار مطرح می‌شود؛ عرضه خودرو در حاشیه بازار، محاسبه قیمت تمام‌شده خودرو، ارائه قیمت معقول و همین روشی که شورای رقابت در پیش گرفته است. البته روش شورای رقابت باید به‌روز شود و شرایط اقتصادی امروز را هم مدنظر قرار دهد.
عرضه خودرو در حاشیه بازار تا چه اندازه امکان‌پذیر است؟ چه مشکلاتی برای انجام این روش وجود دارد؟
بحث عرضه خودرو در حاشیه بازار با هدف کاهش فاصله قیمت خودرو بین کارخانه و بازار مطرح شده است. این سناریو که ابتدای دهه 70 شمسی اجرا و به نتیجه دلخواه هم منتج شده بود، در شرایط فعلی با چالش‌های بسیاری همراه است. اجرایی‌شدن این روش نیازمند عرضه سریع خودرو و پیشی‌گرفتن عرضه خودرو در کارخانه از بازار است. این طرح در صورتی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد و به کنترل قیمت خودرو در بازار و همچنین واقعی‌شدن قیمت‌ها و تعادل در میزان عرضه و تقاضا منتهی شود که خودروسازان بتوانند نیاز بازار به خودرو را با سرعت و نه با فاصله چندماهه تامین کنند. اما در شرایط فعلی به‌دلیل مشکل شدید نقدینگی در صنعت خودرو و همچنین دشوارتر شدن تامین قطعات و ارز مورد نیاز، امکان تولید سریع و تحویل به‌روز برای خودرسازان وجود ندارد. به‌همین‌دلیل اصولا انجام طرح پیش‌فروش خودرو در حاشیه بازار نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. به‌هرحال کسی که حاضر است قیمتی را که در بازار وجود دارد، به خودروساز بپردازد، این توقع را دارد که خودرو را سریع در اختیار بگیرد. اما در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد خودروسازان توان عرضه سریع خودرو به مشتری را داشته باشند. البته می‌توان با همکاری وزارت صمت و نظارت آن‌ها بخشی از تولید خودروسازان را به عرضه سریع و با قیمت حاشیه بازار اختصاص داد. یعنی کسانی که درحال‌حاضر احتیاج به خودرو دارند، با قیمتی کمتر از بازار و به‌صورت تحویل سریع از خودروساز خودرو بخرند.
آیا این کار موجب چندنرخی شدن خودرو در بازار نمی‌شود؟
درحال‌حاضر هم خودرو چندنرخی است. اما فایده این کار کوتاه‌شدن دست دلال و رسیدن سریع و البته کمی ارزان‌تر خودرو (نسبت به بازار آزاد) به دست مشتری است. حتی ادامه این روند یعنی عرضه سریع خودرو ازسوی کارخانه به بازار هرچند به‌صورت محدود سبب کاهش قیمت سریع در بازار خواهد شد. به‌هرحال باید شرایط به گونه‌ای باشد که خودروساز از دلالان بازار جا نماند. مشتری هم با قیمتی ارزان‌تر از نرخ بازار و خیلی سریع خودرو دارای گارانتی را از خودروساز تحویل بگیرد. البته با این کار دیگر بهانه‌ای برای خودروساز هم باقی نمی‌ماند و باید خودرویی باکیفیت حداکثری به مشتری تحویل دهد.
عرضه خودرو با قیمت تمام‌شده در این روش چه سازوکاری خواهد داشت؟
در این روش بهای تمام‌شده خودرو متناسب با قیمت مواداولیه خریداری‌شده و موارد دیگر در نظر گرفته می‌شود. البته مشکلی که در این خصوص وجود دارد، این است که قیمت تمام‌شده چندان شفاف نیست و شاید مواد اولیه زمانی خریداری شده است که نسبت به شرایط روز ارزان‌تر یا گران‌تر باشد. اما به‌هرحال به‌دست آوردن قیمت نسبی که سبب ضرر خودروساز نشود و سود معقولی هم داشته باشد، باعث می‌شود هم خودروساز و هم قطعه‌ساز در مسیر افزایش تیراژ گام بردارند.
عمده‌ترین مشکلی که خودروسازان و قطعه‌سازان بر آن تاکید دارند؛ بحث عدم صرفه اقتصادی تولید باتوجه به تورم و قیمت ارز است. اگر محصولی تولید شود که زیانی تولید نکند و سود معقول هم داشته باشد، می‌توان به افزایش تیراژ و عرضه بیشتر و بیشتر خودرو در ماه‌های بعد امیدوار بود. البته روش قیمت‌گذاری شورای رقابت در حال اجرایی شدن است و وزارت صمت هم به‌نظر می‌رسد به‌طور کامل موضوع فروش خودرو خودروسازان را در دست
گرفته است.
در ابتدای گفت‌وگو به موضوع به‌روزرسانی روش شورای رقابت اشاره کردید. لطفا در این خصوص بیشتر توضیح دهید.
این روش در حال پیاده‌سازی است. اما واقعا باید بررسی شود که این روش نیاز تا چه اندازه نیازمند به‌روزرسانی و هماهنگی با شرایط اقتصادی فعلی است و در صورتی که خودروساز با این روش زیان‌ده شود، باید نسبت به تغییر آن اقدام کرد.
اما اگر خودروساز با این روش ضرر نکند، قطعا به دلیل شکاف قیمتی که در بازار به‌وجود آمده مشتری زیان خواهد کرد. چراکه خرید خودرو از کارخانه بسیار دشوار شده و با روش قرعه‌کشی هم مشخص نیست 25هزار دستگاه با تحویل سه‌ماهه یا 75هزار دستگاه با تحویل یک‌ساله چگونه قرار است نیاز بیش از یک‌میلیونی بازار را تامین کند. به‌هرحال همه که به‌منظور سود اقدام به خرید خودرو نمی‌کنند و می‌خواهند خودرو مورد نیازشان را سریع تحویل بگیرند و نه یک‌سال دیگر.
با در نظر گرفتن انواع روش‌ها، کدام مورد برای مشتری بهتر است؟
روش شورای رقابت در ظاهر برای مشتری بسیار مناسب است. چراکه بدین‌ترتیب مشتری باید بتواند خودروها را با اندک افزایش قیمتی خریداری کند. اما در عمل و با توجه به مشکلاتی که می‌بینیم، با این قیمت‌ها خودرو به همه مشتریان نمی‌رسد و شاید درصد کمی از متقاضیان بتوانند اقدام به خرید خودرو کنند. اصولا مشتری واقعی نیاز به دریافت خودرو به‌صورت سریع دارد. کسی که خودرو پیش‌خرید می‌کند، معمولا نیازی به خودرو ندارد و خودرو خریداری‌شده خودرو دوم یا سوم وی خواهد بود. یعنی بسیاری از این افراد پول اضافه در اختیار دارند و می‌خواهند برای جلوگیری از کاهش ارزش آن و همچنین بحث سرمایه‌گذاری اقدام به پیش‌خرید خودرو می‌کنند.
این افراد حتی حاضرند بیش‌از یک سال برای خودرو صبر کنند. زیرا مطمئن هستند بعد از دریافت با دوبرابر قیمت می‌توانند آن را به فروش برسانند. اما کسی که خواهان واقعی خودرو باشد، نمی‌تواند بیش‌از یک سال در صف انتظار برای خرید خودرو باشد. به همین دلیل با قیمتی بالاتر، نیاز خود را از بازار تامین می‌کند.
این چرخه طولانی خرید خودرو چه زمانی به پایان می‌رسد؟
به سختی می‌توان در این مورد صحبت کرد؛ صنعت خودرو نیازمند تغییر و اصلاح در بسیاری جهات است. اصلاحات مالی خودروسازان، اصلاح و منطقی‌کردن قیمت‌گذاری، رفع مشکلات تولید و نقدینگی و درنهایت تولید و تحویل به‌روز و سریع.
تازمانی‌که خودروساز مشکل نقدینگی و تولید دارد، مجبور است پیش‌فروش یک‌ساله داشته باشد. پیش‌فروش یک‌ساله یعنی کمبود عرضه در بازار و کمبود عرضه در بازار، یعنی فاصله قیمتی بین بازار و کارخانه. اگر مشکل نقدینگی و تولید حل شود، تیراژ افزایش پیدا کند و فاصله خرید و تحویل خودرو به مشتری نیز کاهش یابد، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
