به گزارش «اخبار خودرو»، برآوردها نشان می‌دهند میزان اسقاط خودروهای فرسوده در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ (تا پیش از توقف واردات خودرو) به حدود یک‌میلیون و ۶۲۰ هزار دستگاه رسید، درحالی‌که در همین بازه زمانی، حدود ۴۶۱ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو هم به کشور وارد می‌شد. به عبارت دیگر، به‌طور متوسط در این مدت، به ازای هر دستگاه خودرو وارداتی حدود ۳.۵واحد خودرو فرسوده از رده خارج شد. اما این روند با توقف واردات خودرو اساسا پایان گرفت و صنعت اسقاط خودروهای فرسوده را در وضعیت بحرانی قرار داد. حالا اما یکی از مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید برخی نهادهای دخیل در حوزه اسقاط خودروهای فرسوده (به‌طور مشخص وزارت صمت و سازمان برنامه و بودجه) در این زمینه همکاری نمی‌کنند. به این ترتیب، به‌نظر می‌رسد باید پایان طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را دستکم برای مدتی طولانی، بپذیریم.
دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط‌زیست، روز گذشته در مورد اسقاط خودروهای فرسوده گفت: «برخی دستگاه‌ها ازجمله وزارت صمت و سازمان برنامه و بودجه همکاری‌های لازم و قانونی برای خروج و اسقاط خودروهای فرسوده را نداشته‌اند.» به گزارش تسنیم، بهزاد اشجعی با انتقاد از اجرا نشدن قوانین و آیین‌نامه‌های اسقاط خودروهای فرسوده، گفت: «سازمان محیط‌زیست همواره تلاش‌های لازم برای اجرای قوانین در حوزه خروج و اسقاط خودروهای فرسوده را داشته، اما این اقدامات و تلاش‌ها کافی نیستند.»
سهم خودروهای فرسوده از آلودگی هوای تهران
اشجعی اضافه کرد: «سازمان حفاظت محیط‌زیست از دهه ۸۰ به سایر دستگاه‌ها در اسقاط خودروهای فرسوده کمک کرده، درحالی‌که تمام اقدامات در حوزه خروج خودروهای فرسوده نیازمند اقدامات میان‌بخشی است. علاوه‌بر این، برخی دستگاه‌ها ازجمله وزارت صمت و سازمان برنامه و بودجه همکاری‌های لازم و قانونی برای خروج و اسقاط خودروهای فرسوده را نداشته‌اند.»
دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه ۴۵درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی‌از خودروهای فرسوده است، گفت: «نوسازی و بهسازی خودروها در شهر تهران تاثیر قابل‌توجهی در کنترل و کاهش آلودگی هوای شهرهای بزرگ دارد.»
وی با اشاره به وظایف دستگاه‌های مختلف در قبال اسقاط و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، تاکید کرد: «متولی اصلی پیگیری امور مربوط به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت است، اما سازمان محیط‌زیست نیز در این راستا وظایفی دارد.»
وی ادامه داد: «به‌تازگی جلسه‌ای با ستاد مدیریت مصرف سوخت کشور برای خروج خودروهای فرسوده و نحوه جایگزینی آن داشته‌ایم و نتایج آن در جلسات بعدی که در سطح کارشناسی برگزار خواهد شد، نهایی می‌شود.»
دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: «سهم خودروهای فرسوده عمومی در آلودگی هوای شهرهای بزرگ و پرجمعیت، حدود ۶۵درصد است که نوسازی یا از رده خارج کردن این خودروها به همین میزان در کاهش آلودگی هوای شهرهای بزرگ موثر خواهد بود.»
از اسقاط به ازای تولید تا اسقاط به ازای واردات
انتقاد سازمان محیط‌زیست از کم‌کاری سایر دستگاه‌های متولی در حوزه اسقاط خودروهای فرسوده در حالی است که با وجود گذشت حدود ۲دهه از آغاز این طرح، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه خودرو، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده حالا در آستانه شکست کامل قرار گرفته است.
براساس قانون هوای پاک، خریداران خودروهای خارجی وارداتی به کشور و همچنین خودروسازان داخلی، موظف به خرید گواهی اسقاط خودروهای فرسوده به ازای هر یک دستگاه خودرو وارداتی و همچنین هر دستگاه خودرو تولیدی هستند.
با این همه، از سال ۱۳۹۷ به این سو و با ممنوعیت واردات خودروهای خارجی به کشور، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده توسط واردکنندگان به‌طور کامل متوقف شد و خودروسازان داخلی هم کم‌وبیش از همان زمان و به بهانه تحریم‌ها، از خرید گواهی‌های اسقاط خودداری کردند.
در این میان، در سال ۱۳۹۸ طرحی از سوی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت کشور کلید خورد که قرار بود در شرایط دشوار کنونی در کشور، به کمک مراکز اسقاط خودرو بیاید. بر اساس این طرح، تولیدکنندگان موتورسیکلت (که تقاضا برای محصولات آنها با بروز بحران اقتصادی افزایش پیدا کرده بود) نیز قادر به خرید گواهی‌های اسقاط خودرو به جای خرید گواهی اسقاط موتورسیکلت بودند.
بر این اساس، هر گواهی اسقاط خودرو برای تولید هفت دستگاه موتورسیکلت ارزش‌گذاری شد. با این همه، به دلیل عدم قیمت‌گذاری مناسب و به‌روز برای گواهی‌های اسقاط خودرو و همچنین عدم همکاری خودروسازان، این طرح نیز راه به جایی نبرد.
پیش‌تر، یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، یکی از دلایل بلاتکلیف ماندن اجرای طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را کمبود منابع مالی و همکاری نکردن بانک‌ها برای اعطای تسهیلات با سود ۴درصدی به دارندگان خودروهای فرسوده عنوان کرده بود.
مهدی عسگری، با اشاره به موفق نبودن دولت در اجرای طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به تسنیم گفت: «دولت تاکنون نتوانسته است به‌درستی منابع مالی را برای جایگزینی خودروهای نو با خودروهای فرسوده تامین کند و بانک‌ها نیز با دارندگان این خودروها همکاری نمی‌کنند.»
او ادامه داد: «طبق این طرح باید سازوکاری فراهم شود تا دارندگان خودروهای فرسوده، از تسهیلات با نرخ سود ۴درصدی برای جایگزینی خودرویشان بهره‌مند شوند، اما به‌دلیل اعمال تحریم‌ها، در واقع امکان ارائه چنین وامی برای بانک‌ها وجود ندارد و همین امر موجب شده است اجرای طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده بلاتکلیف بماند.»
تابستان سخت برای اسقاط خودرو
با این‌همه، تابستان امسال شرایط اسقاط خودروهای فرسوده باز هم سخت‌تر شد. در میانه مردادماه؛ اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور مصوبه مربوط به افزایش هزینه اسقاط خودروهای فرسوده را که در هیات‌دولت به رأی گذاشته شده بود، ابلاغ کرد. براساس این مصوبه، هزینه اسقاط خودروهای فرسوده از ۵۵۰ هزار ریال به یک‌میلیون ریال افزایش یافت.
محمد حسین گودرزی، رئیس کارگروه اسقاط خودرو فدراسیون صنایع بازیافت ایران و عضو انجمن مراکز صنفی اسقاط خودرو ایران در گفت‌وگو با «دنیای خودرو» درباره شرایط دشوار صنعت اسقاط خودروهای فرسوده گفت: «صنعت بازیافت خودرو و مراکز اسقاط در شرایط به‌شدت اضطراری به‌سر می‌برند و همین حالا، از حدود ۲۲۰ مرکز اسقاط خودرو در سراسر کشور، تنها حدود ۲۰ تا ۳۰ مرکز فعال هستند که با ۵درصد از ظرفیت خود کار می‌کنند.»
رئیس کارگروه اسقاط خودرو فدراسیون صنایع بازیافت ایران ادامه داد: «ظاهر ماجرا این است که مراکز اسقاط خودرو به‌دلیل عدم واردات خودروهای خارجی به حالت نیمه‌تعطیل درآمده‌اند، اما واقعیت این است که اسقاط الزاما نباید به واردات خودروهای خارجی گره بخورد.»
گودرزی ادامه داد: «طرح پیشنهادی انجمن این است که پیش‌فروش خودرو توسط خودروسازان کشور با فراخوان مالکان خودروهای فرسوده انجام شود تا حاشیه سود نرخ بازار نسبت‌به قیمت کارخانه در طرح‌های پیش‌فروش، توأم با خروج خودروهای فرسوده از جاده‌های کشور و رونق در این بخش نیز همراه باشد.»
