به گزارش «اخبار خودرو»، این روزها با افزایش حجم ترافیک در کلانشهر تهران، موتورسیکلت به‌عنوان یکی از پرکاربردترین وسایل نقلیه در معابر شهری (به‌ویژه در نواحی مرکزی شهر) مورد استفاده افراد برای رفت‌وآمد یا امرار معاش است. براساس آمارهای مختلف، در تهران بزرگ بین دو تا سه میلیون موتورسیکلت وجود دارد و فقط روزانه حدود ٦٠٠هزار موتورسیکلت، به منطقه ١٢ شهر تهران وارد می‌شوند. برای منضبط کردن موتورسواران شاهدیم هر از چندگاه در سطح شهر، ماموران راهنمایی‌ورانندگی به جمع‌آوری موتورهای متخلف اقدام می‌کنند ولی با آزاد شدن این موتورها از پارکینگ‌ها باز همان آش و همان کاسه است!
تاکنون در قوانین مختلف وضع‌شده برای موتورسواران متخلف، تمرکز بر کنترل و توقیف این وسیله نقلیه بوده اما مدتی است طرحی با عنوان «موتوریار» به یاری موتورسواران و مردم تهران آمده تا بلکه موتورسواران متخلف را متنبه و قانون‌مدار کند. در این طرح، موتورسواران متخلف، به جای جریمه یا توقیف موتورسیکلت، می‌توانند به عنوان همیار پلیس (موتوریار) در کنار ماموران راهنمایی‌ورانندگی در چهارراه‌های پایتخت حاضر شوند و به صورت میدانی قانون‌مداری را بیاموزند.
محمدباقر سلیمی، رئیس پلیس ترافیک شهری راهور ناجا در گفت‌وگوی اختصاصی با «دنیای خودرو» درخصوص این طرح گفت: «طرح موتوریار با مجوز مقامات قضایی ابتدا در ۱۰ نقطه معابر شهری و پس‌از طی روند مثبت، هم‌اکنون در ۶۰ نقطه از کلانشهر تهران در حال اجراست.
در این طرح با کسب مجوز از مقام قضایی که اختیار تعیین مجازات‌های جایگزین را به جای توقیف وسایل نقلیه دارد، برای کسانی که مرتکب تخلفات رانندگی می‌شوند (مثل تردد در خطوط ویژه، عبور از پیاده‌رو، حرکت درخلاف جهت خیابان، نداشتن کلاه ایمنی و ...) مجازات جایگزین به‌جای توقیف وسیله‌نقلیه در نظر گرفته می‌شود.
پس اگر موتورسواری تخلف کند که باعث توقیف موتورسیکلت شود، از او می‌پرسند به‌عنوان جریمه آیا تمایل به توقیف موتورسیکلت و انجام مراحل ترخیص دارد یا اینکه می‌خواهد با یادگیری آموزش و شرح کامل وظایف همیار پلیس، به‌عنوان موتوریار کنار همکاران راهنمایی‌ورانندگی در همان منطقه از یک تا 2ساعت، به شناسایی متخلفان موتورسوار بپردازد.»
رئیس پلیس ترافیک شهری راهور ناجا با اشاره به این که درحال‌حاضر کمتر از یک‌ماه از شروع طرح موتوریار گذشته و استقبال عمومی و رضایت‌مندی موتورسواران و سایر اقشار جامعه از این طرح بالا بوده است، گفت: «اغلب موتورسواران متخلف، با این وسیله‌نقلیه امرارمعاش می‌کنند و با اجرای این طرح ضمن یادگیری قوانین ترافیکی، موتورسیکلت‌شان نیز توقیف نمی‌شود و می‌توانند به کارشان ادامه دهند.»
محمدباقر سلیمی درباره میزان اثربخشی این طرح از زمان اجرای آن ادامه داد: «به‌دلیل مدت کمی که از شروع این طرح می‌گذرد هنوز نمی‌توان به‌ارزیابی و نتیجه‌گیری آن پرداخت.» وی درادامه با اشاره به اینکه قبل از شروع این طرح در تهران، تجربه طرح همیار پلیس به‌صورت محدود در شهر اصفهان اجرا شده بود، گفت: «هنگام اجرای این طرح در اصفهان؛ متون، منابع و ویدیوهای آموزشی در اختیار موتوریاران قرار می‌گرفت که این روند آموزش و تعلیم در کاهش تخلفات و تصادفات بسیار تاثیرگذار و مثبت بود»
رئیس پلیس ترافیک شهری راهور ناجا از نکات مثبت این طرح، به هماهنگی‌های انجام‌شده با شرکت‌های بیمه و شهرداری تهران اشاره کرد که شامل برخی موارد تشویقی برای موتوریارها ازجمله امکان دریافت تخفیف برای بیمه و اهدای کلاه ایمنی می‌شود.
او در پاسخ به سوال ما درباره رعایت اصول بهداشتی در رابطه با بیماری کرونا در میان موتوریارها افزود: «مقامات راهنمایی‌ورانندگی تهران بزرگ در تمام این مراحل سعی در حفظ و رعایت پروتکل‌های بهداشتی دارند. روپوش‌هایی که به موتوریاران نیز اهدا می‌شود یک‌بار مصرف است. همچنین با اهدای ماسک و مایع ضدعفونی به همیاران پلیس به سلامت آنها توجه داریم.»
اما این طرح در میان راکبان موتورسوار و اقشار مختلف مردم، موافقان و منتقدانی هم دارد. یک موتورسوار میانسال در محدوده چهارراه ولیعصر از تجربه مثبتش درباره این طرح به ما گفت: «من و سه موتورسوار دیگر در خیابان مطهری تهران تخلف کردیم که باعث شد به‌عنوان همیار پلیس، دو ساعت در کنار نیروی انتظامی فعالیت‌های ترافیکی انجام دهیم. در حین کار، برخورد مردم با ما بسیار محترمانه بود. تجربه این اتفاق برای من جالب بود و به نظرم این طرح بهتر از توقیف موتورسیکلت یا جریمه موتورسوار است چون توقیف موتورسیکلت و انتقال آن به پارکینگ هزینه و دردسر زیادی دارد.»
اما با موتورسوار دیگری در محدوده خیابان انقلاب گفت‌وگو کردیم که نظرش متفاوت بود. او می‌گفت شغل دیگری داشته و به‌خاطر ورشکستگی به کار با موتورسیکلت در اپلیکیشن‌های تلفن‌همراه روی آورده است، گفت: «چهل‌سال است گواهینامه دارم و درست رانندگی می‌کنم اما برخی موتورسوارها اینطوری نیستند، در هیچ کشوری این تعداد موتورسیکلت وجود ندارد. طرح همیار پلیس به نظرم نقشی در کاهش تخلفات موتورسوارها ندارد. من مخالف این طرح هستم و به‌نظرم کاملا بیهوده است. اگر شخصی متوجه قانون نیست و آن‌را درک نمی‌کند، پس هیچ‌وقت قانون را رعایت نخواهد کرد. شهری که شلوغ باشد نظم و انضباط درآن عملی نمی‌شود.»
اما نظر ماموران پلیس راهنمایی‌ورانندگی که بار اصلی اجرای این طرح بر دوش آنهاست، درباره طرح موتوریار چیست؟ گفت‌وگوی ما با یکی از ماموران راهنمایی‌ورانندگی در محدوده خیابان دکتر قریب تهران را می‌خوانید: «همکاران من هر روز صبح تقریبا ۲۰ تا۳۰نفر را به‌عنوان همیار پلیس شناسایی می‌کنند و از آنها در روند اجرای طرح در این محدوده استفاده می‌کنیم. می‌توانم بگویم نظر مردم و موتورسوارها درباره این طرح مثبت بوده اما مخالفت‌هایی هم وجود دارد. مثلا برخی موتوریار می‌شوند اما از پوشیدن کاور همیار پلیس امتناع می‌کنند یا اینکه عده‌ای به‌رغم همیار پلیس بودن باز به تخلف ادامه می‌دهند و این دوره‌ها تاثیری بر آنها ندارد. اما خیلی از افراد مشتاق و علاقه‌مند به طرح همیار پلیس بودند و به ما در پیشبرد این طرح کمک کردند.»
اما اعضای شورای شهر تهران به‌عنوان یکی از نهادهای مهم در مدیریت شهری درباره این طرح چه می‌گویند.
محمد علیخانی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» درباره روش‌های برخورد با معضل موتورسیکلت‌های قانون‌گریز در شهر تهران، گفت: «قوانین موجود اگر اجرا شوند، بسیاری از مشکلات حل خواهند شد. درمورد تخلف‌های موتورسواران قانون‌های مرتبط داریم اما باید ریشه‌یابی شود چرا این قوانین به شکل کامل اجرا نمی‌شوند. در برابر تخلف موتورسواران، برخورد سختگیرانه‌ای نمی‌شود تا آنها را وادار به رعایت قانون کند. عدم رعایت قانون نیز به مرور زمان برای موتورسواران متخلف، ایجاد حق می‌کند چون فکر می‌کنند تخلفی انجام نمی‌دهند. اما چرا قانون به‌درستی انجام نمی‌شود؟ ممکن است ملاحظاتی در کار باشد اما سهل‌انگاری نیست. این ملاحظه‌کاری ریشه در مشکلات اقتصادی جامعه دارد. به دلیل بیکاری و مشکلات اقتصادی، افراد بسیاری برای کار و امرارمعاش به موتورسیکلت پناه آوردند و در این شرایط گرفتن و توقیف آن، یعنی بستن راه امرارمعاش خانواده. شاید به‌همین دلیل مجریان قانون دربرخی موارد مجبورند ملاحظه کنند.اما ازسوی‌دیگر تخلفات موتورسواران افزایش پیدا می‌کند و کاملا طبیعی است. به‌نظرم مشکلات ما در این زمینه، ریشه اقتصادی دارد. اول باید مسیر اقتصاد هموار شود. طرح همیار پلیس از جهتی مناسب است چون باعث فرهنگ‌سازی می‌شود اما باز هم این مشکل به صورت ریشه‌ای حل نمی‌شود. برای حل این مشکلات، فقط باید به اقتصاد رجوع کنیم.»
اما نظر رانندگان تاکسی که در سطح شهر مشغول فعالیت هستند و بیشترین برخورد را با موتورسوارها دارند، درباره این طرح چیست؟
در محدوده خیابان کریمخان با یک راننده تاکسی گفت‌وگویی انجام دادیم. وی ضمن اشاره به نکات مثبت این طرح ازجمله توقیف نشدن موتورسیکلت افرادی که با آن امرارمعاش می‌کنند، گفت: «من در روز به‌دلیل رفت‌وآمدهای زیاد در خیابان، بارها با افراد متفاوت در طرح همیاران پلیس (موتوریار) روبه‌رو شدم.»
این راننده تاکسی در مجموع اجرای این طرح را در کاهش تخلفات موتورسوارها موفق ندانست و در این باره توضیح داد: «تخلف‌های موتورسوارها با اجرای چنین طرح‌هایی کاهش نمی‌یابد. از نظر من موتورسوارهای متخلف هیچ‌وقت متوجه اهمیت و رعایت قانون نمی‌شوند.»
شهربانو امانی، رئیس کمیته ایمن‌سازی در حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران درباره طرح موتوریار به «دنیای خودرو» گفت: «راهکارهای زیادی درباره موضوع موتورسیکلت‌ها مطرح شده اما کنترل این وسیله نقلیه دشوار است. اگر به چند خیابان در مرکز شهر بروید، مشاهده می‌کنید بسیاری از موتورسیکلت‌ها برای دور زدن ترافیک از راه‌هایی چون تردد در خطوط عابرپیاده و خطوط ویژه اتوبوس استفاده می‌کنند. حتی در خیابان‌های یک‌طرفه نیز بسیاری‌از آنها خلاف جهت حرکت می‌کنند. پلیس به‌دلیل کمبود نیروی انسانی توان کنترل این حجم از تردد را ندارد. اعمال قوه‌قهریه در برخورد با موتورسواران متخلف لازم است ولی کافی نیست. بنابراین باید از طرح‌های جدید و جایگزین برای حل مشکلات موتورسواران بهره گرفت. این طرح باعث بالا رفتن مسئولیت اجتماعی موتورسواران متخلف و فرهنگ‌سازی مثبت می‌شود. نباید انتظار داشته باشیم این طرح به‌سرعت جوابگوی مشکلات باشد، ولی انتظار می‌رود در مقایسه با نیروی قهریه از اثربخشی بسیار بالاتری برخوردار باشد.»
خانم امانی در پاسخ به این سوال که آیا شواری‌شهر برنامه‌ای برای حل مشکل موتورسواران متخلف دارد، توضیح داد: «در شورای شهر از دو زوایه این مساله بررسی شد. در گام نخست تلاش کردیم میزان آلایندگی این وسایل نقلیه کاهش پیدا کند. حدود 96درصد موتورهای تهران کاربراتوری هستند که آلودگی بسیار زیادی تولید می‌کنند. راهکار مدیریت شهری برای حل این معضل جایگزین کردن آنها با موتورسیکلت‌های انژکتوری و برقی است. در همین راستا، ماه گذشته تفاهم‌نامه مشترکی بین شهرداری تهران و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با موضوع موتورسیکلت‌های برقی امضا شد. در این طرح تسهیلاتی ارائه می‌شود تا شهروندان بتوانند موتورسیکلت برقی خریداری کنند. با حذف ۳۰۰هزار دستگاه موتورسیکلت کاربراتوری در تهران حدود یک‌ونیم‌میلیون تُن از حجم آلاینده‌ها کاهش پیدا می‌کند.»
رئیس کمیته ایمن‌سازی در حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران، یکی از معضلات اصلی را حرکت موتورسیکلت‌ها در پیاده‌روها و مسیرهای ویژه دوچرخه دانست و دراین‌باره افزود: «طرح‌هایی درزمینه جلوگیری از ورود موتورسیکلت به پیاده‌روها اجرا شده ولی در عمل کمکی به حل این معضل نکرده بلکه مانعی برای حرکت عابران‌پیاده به‌خصوص افراد معلول شده است. یکی‌از مهم‌ترین راهکارها؛ حضور افراد پیاده و دوچرخه‌سواران است. با افزایش تراکم افراد و دوچرخه‌ها در پیاده‌روها و مسیرهای تردد دوچرخه، عملا حرکت در این بخش‌ها جذابیتی برای موتورسواران نخواهد داشت. خوشبختانه، در شورای شهر تهران گام‌هایی درخصوص ارتقای پیاده‌مداری شده است. اما در نهایت، باید در نظر داشت حل معضلات فعلی شهر، در مدت کوتاه امکان‌پذیر نیست و نیاز به تغییر دیدگاه اساسی و راه‌حل‌های پایدار دارد.»
در پایان باید امیدوار باشیم طرح‌های آموزش‌محور در کنار اجرای دقیق قوانین مربوط به تخلف‌های موتورسواران، بتواند آرامش را به خیابان‌ها و پیاده‌روهای پراسترس کلانشهر تهران بازگرداند.
