تبدیل برخی مسیرهای خودرویی به «پیاده‌راه»، چند سالی است موردتوجه مجموعه‌های مدیریت‌شهری در برخی شهرهای کشور قرار گرفته، البته این شکل از اولویت‌بخشی «شهروندان» به «خودروها»، قالب‌های مختلفی داشته است: توسعه بوستان‌ها و فضای سبز (در دوره سازندگی، از انتهای دهه 1360 تا اواسط دهه 1370)، ایجاد «پلازا» (فضاهایی پاتوق‌گونه همچون «ایوان انتظار» در میدان ولیعصر تهران که در آن مردم می‌توانند بنشینند و گعده کنند)، ایجاد «پیاده‌راه‌ها» در دهه 1390 و البته با دردستور کار قرار گرفتن «خیابان کامل» (خیابان‌هایی با انواع «مُد»های حمل‌ونقل و مسیرهایی که برای گروه‌هایی همچون معلولان بهسازی شده‌اند).
در تازه‌ترین نمونه در روزهای اخیر، تقاطع خیابان‌های ولیعصر (ع) و زرتشت صحنه اجرای عملیات عمرانیِ ایجاد سنگفرش بوده است. با این همه، تجربه‌های مختلف در سال‌های اخیر نشان می‌دهد تغییراتی از این دست در شهرها، بیش‌از آنکه به کلنگ‌زنی اولیه احتیاج داشته باشند، به نگهداری‌های بعدی نیاز دارد.
در دوره‌های اخیر مدیریت‌شهری در تهران، صحبت از ایجاد پیاده‌راه‌هایی به میان آمد که عمدتا سنگفرش شده‌اند. هدف از احداث آنها این است تا شهروندان بتوانند بدون نگرانی از تردد خودروها، خیابان را همچون پیاده‌رو در نظر بگیرند که صرفا شهروندان پیاده حق تردد در آنها را دارند. در تهران، نخستین شکل این پیاده‌راه‌ها، چندسال پیش در خیابان «صف» (درمحدوده میدان بهارستان) و میدان «امام حسین (ع)» دیده شد که در میدان «امام حسین (ع)» ، به یک پیاده‌راه با موضوع یا «تِم» آیینی هم بدل شد.
در واقع، تصمیم مدیریت شهری بر این بود این میدان به‌عنوان مکانی برای برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم، به شکلی خاص و در قالب تخصیص فضای روگذر این میدان به دسته‌های عزاداری، باشد.
اولویت نصفه و نیمه شهروندان بر خودروها
در دهه 1390، موضوع اولویت‌بخشی شهروندان بر خودروها تداوم پیدا کرد. ابتدا صحبت از سنگفرش کردن و تبدیل رینگ داخلی میدان آزادی به یک «پلازا» به میان آمد، سپس نمایندگان مردم تهران در شورای شهر، پیگیر مسدود کردن کامل حد فاصل چهارراه ولیعصر (ع) و میدان انقلاب و تبدیل آن به پیاده‌راهی فرهنگی (به‌دلیل حضور کتاب‌فروشی‌ها و کافه‌ها در این محدوده) شدند.
تا این لحظه، هر دو طرح رنگ اجرا به خود ندیده‌اند و پیگیری خبرنگار روزنامه «دنیای‌خودرو» هم نشان می‌دهد احتمالا این طرح‌ها، به دلیل نبود پیوست ترافیکی از دستور کار خارج شده‌اند.
این در حالی است که تغییر و تحول در خیابان‌ها به نفع پیاده‌ها و به ضرر خودروها، قرار بود در بلندترین خیابان تهران یعنی ولیعصر (ع) هم اجرا شود، طرحی که ظاهرا به دلیل مشکلات اجرایی و برخی مخالف‌ها، کنار گذاشته یا به صورتی ناقص اجرا شد.
در همین ارتباط، خیابان ولیعصر (ع) ابتدا به سمت شمال یک‌طرفه شد، اما بعد، تقاطع‌هایی به شدت بی نظم، همچون تقاطع چهارراه ولیعصر (ع)، که قرار بود احداث زیرگذر در آن برای عبور خودروها باشد، به زیرگذری برای عبور مردم و نه خودروها بدل شد. این در حالی است که اجرای همین سازوکار (که قرار بود در تقاطع خیابان‌های ولیعصر (ع) و اسفندیار هم انجام شود) باز به نفع خودروها تمام شده و الگوی زیرگذر چهارراه ولیعصر (ع)، بنا به مشاهدات میدانی در زیرگذر درحال ساخت در این تقاطع، دوباره در حال تکرار است.
از «صف» تا «زرتشت»
اما اکنون با طرح موضوع ثبت جهانی خیابان ولیعصر (ع) و تلاش‌ها برای سامان دادن به این خیابان از جنبه‌های مختلف، سنگفرش کردن برخی تقاطع‌ها در این گذرگاه تاریخی پایتخت نیز کلید خورده است. در روزهای اخیر، عملیات عمرانی سنگفرش کردن تقاطع دو خیابان ولیعصر (ع) و زرتشت آغاز شده و البته هنوز مشخص نیست قرار است این طرح تا چه محدوده‌ای ادامه داشته باشد.
در روزهای گذشته، اعلام شد به علت سنگفرش کردن این تقاطع، بخشی از مسیر ویژه اتوبوس‌های تندرو در مسیر حرکتی شمال به جنوب خط 7 (راه‌آهن-تجریش) مسدود شده و به همین دلیل، اتوبوس‌ها وارد خیابان فاطمی می‌شوند، از خیابان جویبار ادامه مسیر می‌دهند و سپس از طریق بلوار کشاورز مجدد به خیابان ولیعصر (عج) عزیمت می‌کنند. به‌همین دلیل، روابط‌عمومی شرکت واحد اعلام کرد تا اطلاع ثانوی، مسافرگیری در سه ایستگاه قدس، میدان ولیعصر (عج) (ضلع شمال میدان) و میدان ولیعصر (عج) (ضلع‌جنوبی میدان) انجام نمی‌شود.
اما اجرای این طرح عمرانی، حاشیه‌های خاص خود را هم به دنبال داشته است. در اطراف این تقاطع، چند مغازه از صنوف مختلف (همچون فرش‌فروشی و لباس فروشی) قرار دارند که به نظر می‌رسد دستکم در روزهای اخیر، اجرای عملیات عمرانی کسب‌وکار آنها را تحت‌شعاع قرار داده باشد.
فروشنده یکی از لباس‌فروشی‌ها به خبرنگار «دنیای خودرو» گفت: «این روزها که کسب‌وکار ما کلا کساد است و حتی قبل از عید هم فروش‌مان کم بود به‌طوری‌که از 30 سال گذشته چنین چیزی را تجربه نکرده‌ایم.»
او ادامه داد: «سنگفرش کردن خیابان ها در نهایت به جذاب‌تر شدن محیط ختم می‌شود و مردم هم آن را دوست دارند، اما همین تغییرات در پیاده‌روهای خیابان ولیعصر، سبب شده موزاییک‌ها جابه‌جا و کنده شوند، لایروبی جوی آب هم یک روز انجام و یک روز رها می‌شود. به همین دلیل، اگر خیابان‌های اطراف سنگفرش شوند، به‌نظر من برای چند ماه زیباتر خواهند بود، اما درنهایت، آن قدر در رسیدگی به آنها کم‌کاری می‌شود که ظاهرشان از قبل هم زشت‌تر خواهد شد.»
آنچه در گفته‌های این شهروند تهرانی نمود دارد، چیزی است که احتمالا سایر شهروندان هم آن را تجربه کرده‌اند: ایجاد زیرساخت‌های زیبا و مدرن که خیلی‌زود با عدم نگهداری مواجه می‌شوند و در چهره شهر را از آنچه بود هم بی قواره‌تر می‌کنند.
در پایان مهناز بیگی، کارشناس‌ارشد شهرسازی در مورد تلاش مدیریت‌شهری تهران برای توسعه پیاده‌راه‌ها در پایتخت به خبرنگار «دنیای خودرو» گفت: «تلاش شهرداری تهران برای ایجاد این مسیرها قابل‌ستایش است، اما مشکل نگهداری این مسیرها همان‌طور که شما هم اشاره کردید، موضوعی است که باید به آن توجه شود. تجربه نشان داده نگهداری از بناها، مسیرها و میراث فرهنگی در ایران به‌درستی انجام نمی شود. به‌عنوان‌مثال می‌توان به ترک خوردن برج آزادی اشاره کرد که ظاهرا نگرانی چندانی هم در مدیران ایجاد نکرده است.»
