به گزارش «اخبار خودرو»، «ساعات اوج ترافیک» (به انگلیسی rush hour یا peak hour) که همگی با آن آشنایی داریم، مفهومی است که خیلی دیر و با تاخیر به منظومه ادبیات «مدیریت ترافیک» در ایران اضافه شد. «ساعات اوج ترافیک»، زمانهایی هستند که عموم شهروندان برای رسیدن به کار و فعالیتهایشان مجبور به تردد در این ساعتها هستند و به همین دلیل، ترافیک شهری اوج می گیرد. با این همه، تجربه برخی طرحها همچون طرح «زیستشبانه» و دورکاریهای دوران کرونا، نشان دادهاند که میتوان با توزیع مکانی و زمانی فعالیتها، عملا ساعات اوج ترافیک را در شهرهای بزرگ کاهش داد.
ساعت اوج ترافیک در ایران و جهان
تا پیش از همهگیری کرونا، دستکم در تهران و بهویژه هنگام فعالیت مدارس، شهروندان به ترافیک صبحگاهی سنگین از ساعت 7 تا 9 صبح و ترافیک مشابه در ساعتهای 4 تا 8 عصر عادت کرده بودند، این در حالی بود که در مناسبتهای دیگر مثل شب یلدا، «ساعات اوج ترافیک» هم تغییر میکرد و شدت میگرفت.
در هفتهها و ماههای اخیر که محدویتهای کرونایی به شکلهای مختلف اجرایی میشوند، کلاسهای درس در مدارس و دانشگاهها بهصورت غیرحضوری هستند و دستکم بخشی از وظایف شغلی به صورت دورکاری انجام میشوند، «ساعات اوج ترافیک» در کلانشهرهایی مانند تهران نیز تغییر کرده است. حالا صبحها ترافیک شدت کمتری دارد، در خیابانها جای پارک بیشتری پیدا میشود و البته، اوج ترافیک عصرگاهی تا ساعت 9 شب هم ادامه دارد، چراکه پس از آن، تردد ممنوع است.
یک جستوجوی ساده اینترنتی هم نشان میدهد ساعت اوج ترافیک در شهرهایی مانند نیویورک در آمریکا (8 تا 10 صبح)، استانبول در ترکیه (8 تا 10 صبح و 5 تا 8 عصر) و مسکو در روسیه (8 تا 10 صبح و 5 تا 7 عصر) از الگوی مشابهی پیروی میکنند که برگرفته از سبک زندگی جهانیشده شهروندان این شهرهاست.
این موضوع در عین حال نشان میدهد ساعات اوج ترافیک در شهرها، اساسا به تعیین این ساعتها از سوی نهادهای رسمی و شکل زندگی باتوجه به بوروکراسی وابسته است. درواقع اگر ساعت کار نهادهای مختلف بهگونهای تغییر کند که ترافیک در طول روز و در سطح شهر توزیع شود، مشکل ترافیک در کلانشهرهای کشور هم تا حدی قابلکنترل است.
ترافیک، یعنی قرارداد
محمدعلی سادسی، کارشناس شهرسازی در گفتوگو با روزنامه «دنیایخودرو» در این مورد میگوید:«همهگیری جهانی کرونا دستکم این مزیت را داشت که نشان داد میتوان بسیاری از امور را به کمک اینترنت انجام داد و حضور فرد برای بسیاری از فعالیتهای اداری و بوروکراتیک الزامی نیست.» این کارشناس شهرسازی ادامه میدهد:«در حوزه مدیریت ترافیک، این دانش سالها وجود داشته که توزیع زمانی و مکانی فعالیتها در سطح شهر و در زمانهای مختلف میتواند معضل ترافیک را تا حد زیادی کاهش دهد؛ مدیریت شهری در شهرهایی مانند تهران نیز در سالهای گذشته تلاش کرده است این دانش را بهکار بگیرد. با این همه، به نظر میرسد تا پیش از شوک کرونا، چندان به سادگی و سهولت این راهکارها اهمیتی داده نمیشد.»
سادسی ادامه میدهد:«بهعنوانمثال پیش از انقلاب قرار بود بسیاری از وزارتخانهها و سفارتخانهها در محوطه تپههای عباسآباد تجمیع شوند. این قبیل طرحها از منظر مدیریت ترافیک ایراد جدی دارند زیرا عملا منطقهای را ایجاد میکنند که اکر کسی کار اداری داشته باشد، مجبور است در ساعات مشخص به این منطقه مراجعه کند و این بهمعنی ترافیک است.»
او میافزاید: «اما حالا سالها تلاش بر این بوده که توزیع مکانی ادارات دولتی به شکل یکنواخت در سطح شهر باشد. بهعنوانمثال شما بتوانید برای بررسی پرونده انشعاب گاز ملک خود، بتوانید به اداره محلی گاز مراجعه کنید، نه اینکه مستقیما به ساختمان وزارت نیرو بروید. علاوهبر این، از سال 1368 به این سو، تلاش شهرداری تهران نیز بر این بوده که بازارهای متمرکز کالایی در تهران را در سطح شهر توزیع کند تا تمام رفتوآمدهای شهروندان برای فعالیتهای تجاری، به بازار تهران در مرکز شهر ختم نشود.»
این کارشناس شهرسازی توضیح میدهد: «موضوع دیگر طرح «زیستشبانه» در تهران و شهرهای دیگر بوده که متاسفانه به شکل کارشناسانه با آن برخورد نشده و کنار گذاشته شده است. بر اساس این طرح، قرار بود بسیاری از اصناف و مراکز تجاری بتوانند در طول شبانهروز فعالیت کنند و فعالیت آنها صرفا به ساعات روز محدود نشود. اگر چنین طرحی اجرا شود، حضور شهروندان در مراکز تجاری و رستوران ها میتواند در ساعات شبانهروز توزیع شود و به این ترتیب، ساعات اوج ترافیک هم کاهش پیدا کند.»
اشاره به طرح «زیستشبانه» اما در حالی صورت میگیرد که این طرح، با وجود چندبار اجرای پایلوت، به دلیل آنچه «نگرانیهای امنیتی» خوانده شد، از دستور کار خارج شده است. با این همه، تجربه موفق برنامههای «از افطار تا سحر» در ماه مبارک رمضان در سال های گذشته، بهعنوانمثال در سینماها، نشان میدهد استقبال از این قبیل طرحها میتواند بالا هم باشد.