به گزارش «اخبار خودرو»،روز یکشنبه هفته جاری، راهآهن سراسری ایران در فهرست آثار جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) به ثبت رسید. به این ترتیب خطوط ریلی معروف به «شمال-جنوب»، به طول ۱۳۹۴ کیلومتر، بیستوپنجمین میراث جهانی از ایران در فهرست یونسکو خواهد بود. این در حالی است که مسیر راهآهن سراسری ایران نهتنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از منظر گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبههای طبیعی هم اهمیت داشته و به همین دلیل از سوی ایران به یونسکو معرفی شده است.
ایران طی ۴ دهه گذشته هم موفق شد این خطوط را توسعه بدهد و علاوهبر این، در زمینه احداث مسیرهای جادهای و بزرگراهی هم موفقیتهایی داشته باشد. با این همه، هنوز هم جای بخشی از بهروزترین شیوههای حملونقل بینشهری در ایران (ازجمله قطارهای پرسرعت) به شدت خالی است اما بهروزرسانی این حوزه نیازمند سرمایه گذاریهای بسیار کلان خواهد بود.
پیشینه احداث و بهرهبرداری موفق نخستین راهآهن در ایران به دوره قاجار و سال ۱۲۲۷ خورشیدی برمیگردد که بقایای آن همچنان در مسیر «رشت» به «پیربازار» با یک لوکوموتیو بخار در محوطه ادارهکل بنادر استان گیلان دیده میشود. با این همه، تحقق کامل این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ خورشیدی به طول انجامید. راهآهن سراسری ایران تا سال ۱۳۱۴ همچنان در حال ساخت بود و از آن سال به بعد، آغاز به کار کرد.
مسیر ثبت شده در یونسکو از بندر ترکمن آغاز و به بندر امامخمینی(ره) در جنوبیترین نقطه ایران منتهی میشود و در میانهراه از ایستگاههای مهمی همچون قائمشهر، گدوک، گرمسار، تهران، اراک، دورود، شهبازان و اندیمشک عبور میکند.
توسعه راهآهن و جاده پس از انقلاب
اما بخش بزرگی از این مسیر ریلی، پس از پیروزی انقلاب تکمیل شده است. خیراله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل کشور در گفتوگو با خبرنگار «دنیایخودرو» در این مورد میگوید: «در بخش زیرساختهای ریلی، تا پیش از انقلاب تنها حدود ۴هزار و ۵۶۰ کیلومتر مسیر ریلی داشتیم که امروز با احتساب مسیرهای اصلی و فرعی، مجموع خطوط ریلی کشور به ۱۴ هزار کیلومتر میرسد که گسترش قابلتوجهی است.»
او ادامه میدهد: « ۳ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مسیر ریلی جدید نیز در حال ساخت است و براساس اولویت بندی انجام شده، قرار است مسیرهایی که تاثیر بیشتری بر شبکه ریلی کشور دارند، زودتر تکمیل شوند.»
اما ظاهرا این توسعه، فقط به خطوط ریلی محدود نمیشود و جادهها را هم در بر میگیرد. خادمی در این مورد میگوید: «به طور کلی، وضعیت زیرساختهای حملونقل کشور امروز نسبتبه پیش از انقلاب اسلامی قابلمقایسه نیست و ظرفیت حملونقلی ما به میزان قابلتوجهی افزایش یافته و این به حوزه ریلی هم محدود نمیشود.»
او ادامه میدهد: «از نظر جادهای و بزرگراهی تا سال ۱۳۵۷، در کشور ما ۴۷هزارکیلومتر راه اصلی، شریانی، فرعی و درجه دو وجود داشت و کل راههای روستایی آسفالتشده هم ۳هزار کیلومتر بود. اما امروز بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر راه روستایی آسفالته در کشور داریم که بسیاری از این جاده ها هم مربوط به نقاط محروم هستند.»
او میافزاید: «تا پیش از انقلاب، طبق آمار ۲۰۰ کیلومتر آزادراه در کشور وجود داشت، اما امروز آنچه از شبکه آزادراهی زیر بار عبور ترافیک است، ۲۵۰۰کیلومتر و مسیرهای دیگری هم در حال تکمیل است. در بخش بزرگراهی نیز تا پیش از انقلاب تنها هزار کیلومتر بزرگراه داشتیم، اما امروز ۱۷ هزار کیلومتر بزرگراه در کشور وجود دارد.»
آیا زیرساختهای ریلی و جادهای در ایران کافی هستند؟
در این میان، آمارهای جهانی نشان میدهند میزان و طول خطوط زیرساختی حملونقل در ایران در ۴ دهه گذشته رشد قابلتوجهی داشته است. دادههای بانک جهانی نشان میدهند ایران موفق شده در ۴دهه گذشته، جایگاه خود در طول خطوط ریلی را ۱۲ پله ارتقا بدهد و در حالی که در سال ۱۹۹۰ میلادی در جایگاه بیست و هفتمین کشور با طولانیترین خطوط ریلی جهان قرار داشت، در سال ۲۰۱۶ میلادی به جایگاه پانزدهم ارتقا پیدا کرد.
از آن سو، در سال ۱۹۹۰ میلادی، ایران سیویکمین کشور جهان از نظر میزان حمل بار از طریق ریلی بوده و در سال ۲۰۱۶ میلادی، به جایگاه ششم ارتقا پیدا کرده است.
به عبارتی، حجم بار جابهجا شده از طریق شبکه ریلی کشور در ۳ دهه گذشته، حدود ۶ برابر افزایش پیدا کرده است. ازآنسو، دادههای کتاب جامع آماری حملونقل، مسکن و شهرسازی کشور هم نشان میدهند طول جادههای کشور از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۹۵، ۴.۴ برابر افزایش پیدا کرده و این در حالی است که طول جاده های روستایی کشور در همین بازه زمانی، ۱۲.۵ برابر شده است.
به این ترتیب، به نظر میرسد کارنامه ایران در توسعه حملونقلی ریلی و جادهای به نسبت خوب بوده است. با این همه، دنیا هم با سرعت در این زمینه به پیش میرود. در این میان، توسعه خطوط ریلی پرسرعت (که اکنون در ایران وجود ندارد)، میتواند یکی از زمینههای توسعه حملونقل بینشهری در سالهای آینده باشد.