به گزارش «اخبار خودرو»،اهدای عضو به دنبال تصادفات رانندگیِ منجر به مرگ‌مغزی، یکی از پرحرف‌وحدیث‌ترین رخدادهای حوزه پزشکی است. در این مورد داستان‌ها نوشته و فیلم‌ها ساخته شده است و البته، ده‌ها پرونده قضایی هم تشکیل شده است. در تازه‌ترین مورد، اعضای پیکر ارشا اقدسی، بدلکار ایرانی که درپی حادثه دچار مرگ‌مغزی شده بود، بنا به وصیت خود او اهدا شد. هرچه باشد اما پذیرش موضوع دشوار است: کسی که تا چندی پیش زنده بود و ظاهرا پیکرش هنوز هم سالم است، دیگر قرار نیست به حیات ادامه دهد و در این میان، خانواده باید بپذیرند ادامه حیات عزیرشان را در بدن‌هایی دیگر شاهد باشند. با این همه، ماجرا به همین سادگی هم نیست. دست‌کم در یک مبحثِ مورد مناقشه، هنوز بر سر اینکه آیا کارت‌های اهدای عضو وجاهت قانونی دارند یا نه، حرف‌وحدیث وجود دارد. ظاهرا قانون کارت‌های اهدای عضو را که به درخواست خود شخص و در زمان حیات او صادر شده، به رسمیت نمی‌شناسد و هر چند وجود این کارت‌ها می‌تواند فرآیند اهدای عضو را تسریع کند (و مصوبه‌ای هم در هیات وزیران در این مورد وجود دارد) اما موانع قانونی همچنان بر سر جای خود هستند.
به طور کلی در پزشکی دو نوع مرگ وجود دارد. مرگ قلبی (مرگ رایج) که ۹۹درصد و مرگ‌مغزی که یک‌درصد مرگ‌ها را شامل می‌شود و عمده موارد آن هم درپی تصادفات خودرویی به وقوع می پیوندند. در وضعیت مرگ مغزی، خانواده فرد متوفی دو راه بیشتر ندارند، یا خاکسپاری ۸ ارگان (۲ کلیه، ۲ ریه، کبد، قلب، روده، لوزالمعده) یا اهدای عضو و نجات جان ۸ انسان، چراکه اعضای افراد مرگ مغزی، تنها راه نجات بیماران نیازمند به پیوند در فهرست‌های انتظار است. هر فرد مرگ مغزی همچنین با اهدای یک تا ۵۳ نسج (مانند قرنیه، دریچه قلب، تاندون و ...) می‌تواند ۱ تا ۵۳ نفر را از معلولیت برهاند.
جایگاه ایران از منظر اهدای عضو
آمارها نشان می‌دهند در ایران سالانه حدود ۵ تا ۸ هزار نفر جان خود را با مرگ‌مغزی از دست می‌دهند که نیمی از آنان (حدود ۳هزارنفر)، اعضای قابل‌پیوند دارند. با این همه، متاسفانه درنهایت حدود یک‌هزار خانواده (کمتر از یک‌سوم موارد مرگ مغزی) راضی به اهدای عضو می‌شوند و دو سوم خانواده ها با عدم رضایت خود، موجب خاکسپاری اعضای قابل پیوند هستند. این در حالی است که در ایران، بالغ بر 25 هزار بیمار نیازمند پیوند در فهرست‌های انتظار اعضای مختلف وجود دارند که متاسفانه روزانه ۷ تا ۱۰ نفر از آنان (هر دو تا سه ساعت یک نفر)، به دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کنند.
اما حتی در این حالت هم جایگاه ایران از منظر اهدای عضو مناسب است. بر اساس آمار واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی بیمارستان دکتر مسیح‌دانشوری از نظر آمار کلی، ایران در آسیا رتبه نخست اهدای عضو از موارد مرگ مغزی را دارد و تعداد اهدا به ازای هر یک میلیون جمعیت در ایران در سال 1396 به حدود 12مورد رسیده که با اختلاف بسیار زیاد، ایران را در این جایگاه قرار می دهد.
معضل همچنان ادامه‌دارِ کارت‌های اهدای عضو
در این میان، دریافت کارت اهدای عضو در زمان حیات افراد هم شیوه‌ای است که امتحان شده و می‌تواند تمایل افراد و خانواده‌ها به اهدای عضو پس از مرگ مغزی ناشی از تصادفات را افــــزایش دهد. اما ظاهرا ماجرا به همین سادگی هم نیست.
نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایران، همین چند روز پیش در این مورد به خبرنگار روزنامه «دنیای‌خودرو» گفت: «با وجود تعداد بالای کارت‌های اهدای عضو در ایران که به حدود 7میلیون مورد می‌رسد، این کارت‌ها مشروعیت قانونی ندارند و برای اهدای عضو همچنان نیاز به رضایت خانواده وجود دارد.» امید قبادی ادامه داد: «از طرفی، با اینکه کارت اهدای عضو وجاهت قانونی ندارد، اما در لحظه ای که خانواده فوت فرد را پذیرفته باشد، وجود کارت برای اهدای عضو کمک می‌کند.»
او ادامه داد: «وقتی عضوی از بدن فرد مرگ مغزی جدا می‌شود، در بازه زمانی مشخصی باید بتوانیم آن عضو را در بدن گیرنده قرار بدهیم. این زمان برای قلب و ریه حدود ۴ تا ۶ ساعت، کبد و روده کوچک و لوزالمعده ۱۰ تا ۱۸ ساعت و برای کلیه ۲۴ تا ۳۶ ساعت است. برای اهدای عضو، افراد می‌توانند کد ملی خود را به شماره مرتبط پیامک کند. در کمتر از یک دقیقه، لینک کارت اهدای عضو برای افراد ارسال می شود. اگر افراد کارت فیزیکی هم بخواهند، می توانند به شعبه‌های اهدای عضو مراجعه و کارت فیزیکی را دریافت کنند.»
قانون در این مورد چه می گوید؟
این اما در حالی است که هیات‌وزیران ایران در اردیبهشت ماه سال جاری با پیشنهاد وزارت کشور و انجمن اهدای عضو مبنی‌بر ثبت نشان رضایت دارنده کارت ملی به اهدای عضو در صورت فوت یا مرگ‌مغزی به علت تصادفات رانندگی موافقت کرد. براساس این تصمیم، سازمان ثبت احوال کشور مکلف است با اعلام رضایت به اهدای عضو دارندگان کارت ملی بالای ۱۸سال سن، نسبت به درج مشخصه‌ای مبنی‌بر رضایت به اهدای اعضای سالم دارنده کارت‌ملی در صورت فوت یا مسلم شدن مرگ مغزی وی اقدام کند. البته انتخاب گزینه تمایل به اهدای عضو، در حکم وصیت‌نامه فرد نیست و رضایت اولیای دم پس از مرگ مغزی برای اهدای عضو همچنان ضروری است.
افزون بر این، همزمان با انتخاب گزینه تمایل به اهدای عضو، اطلاعات مورد نیاز متقاضی برای پلیس راهنمایی‌ورانندگی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بیمه مرکزی ایران و سازمان نظام وظیفه، جهت درج این رضایت در گواهینامه رانندگی، پرونده الکترونیک سلامت، بیمه شخص‌ثالث و دفترچه بیمه تامین اجتماعی متقاضی ارسال می شود. به این ترتیب، به‌نظر می‌رسد دست‌کم تا زمان اصلاح قوانین در این‌خصوص، مساله اهدای عضو همچنان به جلب رضایت خانواده فرد متوفی گره خورده باشد و از حیطه استنادات قانونی خارج باشد.
