به گزارش «اخبار خودرو»،علیرضا زاکانی، شهردار تهران به تازگی گفت 8هزار کیلومتر از معابر پایتخت اساسا پیاده‌رو ندارند. در تکان‌دهنده بودن این اعتراف، همین بس که به این بیندیشیم که «خیابان‌ها» به طور خاص و «شهر» به طور عام قرار است در خدمت شهروندان باشند و نه برعکس. اما همزمان چندی است رویکردی در مدیریت شهری تهران و برخی کلانشهرهای دیگر ایران دیده می‌شود که براساس آن، باید خیابان‌هایی موسوم به «خیابان کامل» ایجاد شوند که محوریت آنها نه بر خودروها که بر شهروندان استوار باشد. در این رویکرد، به همه نیازهای شهروندان در یک خیابان توجه می‌شود؛ از دسترسی به همه اشکال حمل‌ونقل عمومی گرفته تا مبلمان شهری و البته پیاده‌رو. اما آیا این کافی است؟
آیا تا به حال پیش آمده که هنگام رانندگی در خیابانی به این فکر کنید چرا این خیابان به اندازه کافی عرض ندارد تا حجم خودروها یا اتوبوس‌ها راحت تر از آن عبور کنند؟ در مورد جای پارک، یا فضا کافی برای عبور امن دوچرخه سوارها چطور؟ ظاهرا متخصصان طراحی شهری و کارشناسان ترافیک پیش از این به این موضوعات اندیشیده و مفهومی به نام «خیابان کامل» (Complete street) را وضع کرده‌اند که به داشتن برخی ویژگی‌ها ازسوی خیابان‌ها اشاره دارد. یک «خیابان کامل»، خیابانی است که اساسا از قبل به شکلی طراحی شده که عبور و مرور برای انواع حمل‌ونقل و همچنین برای تمام شهروندان فارغ از توانایی آنها را تضمین می‌کند. بر این اساس، خیابان‌هایی که برای عبور و مرور معلولان نامناسب هستند، خیابان‌های «کاملی» نیستند و علاوه بر این، خیابان‌هایی که به شکلی تعریض نشده‌اند که عبور و مرور جمعیت افزایش‌یافته در شهرها را تسهیل کنند نیز خیابان‌های «ناکاملی» هستند.
خیابان‌هایی که «کامل» می‌شوند
مدتی است این مفهوم ازسوی مدیریت شهری در ایران و دستکم در برخی کلانشهرهای کشور موردتوجه قرار گرفته است. دی‌ماه سال گذشته، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران، با اشاره به مصوبات شورای ترافیک گفت: «بر اساس مطالعات صورت‌گرفته از سوی معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی، اجرای طرح خیابان کامل در 10 معبر پایتخت مصوب و در دستور کار قرار گرفته است.» سیدمناف هاشمی در این مورد افزود: «اجرای خیابان کامل در خیابان شهرداری منطقه‌یک حدفاصل میدان قدس تا میدان تجریش، بلوار خوردین حدفاصل میدان صنعت تا بلوار دادمان در منطقه 2 و خیابان شهید آیت حدفاصل بزرگراه رسالت تا فرجام در منطقه چهار در دستور کار قرار گرفته است.»
وی ادامه داد: «این طرح در خیابان‌های فاطمی تا جمهوری اسلامی در محدوده مناطق 6 و 11، حد فاصل حسن‌آباد تا میدان حر در منطقه 11، خیابان سی‌متری نیروی‌هوایی در منطقه 13 حدفاصل دماوند تا پیروزی، بلوار دستواره در منطقه 16، بلوار معلم در منطقه 18 خیابان فداییان‌اسلام در منطقه 2 و بلوار شاهد در منطقه 21 نیز اجرا خواهد شد.» هاشمی هدف از اجرای طرح خیابان کامل را استفاده از راه برای همه افراد جامعه اعم‌از پیاده، سواره و دوچرخه‌سوار عنوان کرد.
خیابان‌هایی برای مردم و نه خودروها
اما ظاهرا مشکل، بزرگ‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. چند روز پیش علیرضا زاکانی، شهردار تهران در پاسخ به پرسشی مبنی بر مناسب سازی فضای شهر برای تردد آسان‌تر معلولان گفت: «در تهران ۱۲ هزار کیلومتر پیاده‌رو داریم که باید مناسب‌سازی شوند، در حالی که ۸ هزار کیلومتر معبر در تهران اساسا پیاده‌رو ندارند.»
این یعنی فاجعه! کسانی که با تهران آشنا هستند، می‌دانند بسیاری از خیابان‌های قدیمی همچون خیابان ولیعصر و بلوار کشاورز پیاده‌روهای عریضی دارند که دهه‌هاست پاسخگوی جمعیت افزایش‌یافته تهران بوده‌اند، اما خیابان‌هایی که همین چند سال اخیر ایجاد شده‌اند (ازجمله در منطقه 22 تهران) به قدری باریک هستند که آسفالت‌شان خشک نشده، ترافیک‌ساز شده‌اند. به این ترتیب، ظاهرا تهران فرسنگ‌ها از وعده ایجاد «خیابان‌های کامل» دور است.
مسعود رنجبریان، مدیر کل پیشین برنامه‌ریزی و توسعه شهری معاونت حمل‌ونقل ترافیک تهران در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای خودرو»، در مورد تلاش برای توسعه «خیابان‌های کامل» در پایتخت گفت: «شورای شهر تهران در تبصره سوم ماده 52 برنامه 5 ساله سوم توسعه شهر تهران، هر یک از مناطق را مکلف کرده است سالانه یک خیابان را براساس اصول و دستورالعمل «خیابان کامل» بازطراحی و اجرا کنند.» او ادامه داد: «علاوه‌بر این، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری نیز این دستورالعمل را تایید کرده و بنابراین، طراحی دوباره خیابان‌ها در واقع جزو مسئولیت‌های شهرداری است.» او بیان کرد: «دلایل مختلفی وجود دارد که ضرورت ایجاد این خیابان‌ها را گوشزد می‌کند، از جمله اینکه آلودگی‌های بصری باید در شهرهایی مانند تهران کاهش پیدا کنند. در کنار این، ایمنی عابران پیاده باید بالا برود و دسترسی به تمام اشکال حمل‌ونقل عمومی نیز به سادگی میسر شود. موضوع تبدیل شدن خیابان‌ها به محلی برای توقف و گفت‌وگو هم نباید مورد غفلت قرار بگیرد، چراکه خیابان محلی برای عبور خودروها نیست، بلکه جایی متعلق به شهروندان است.»
او افزود: «خیابان کامل؛ در واقع مروج نگاهی به شهر است که خیابان‌ها و شهر را برای شهروندان می‌خواهد و نه خودروها. به این ترتیب، در یک «خیابان کامل»، به همان اندازه که فضا برای عبور خودروهای شخصی و خودروهای متعلق به ناوگان حمل‌ونقل عمومی وجود دارد، باید فضا برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری هم وجود داشته باشد. علاوه‌بر این، وجود درختان در خیابان یا تعبیه تسهیلاتی برای معلولان و همین‌طور طراحی مبلمان شهری که واقعا قابل استفاده باشد، از دیگر ویژگی‌های «خیابان‌های کامل» به‌شمار می‌روند. به‌تازگی، با توجه به گسترش خودروهای الکتریکی، تعبیه ایستگاه‌های شارژ الکتریکی هم در این مورد مطرح شده است.»
