کیفیت نهایی یک خودرو در پروسه تولید آن مشخص می‌شود. این روزها درباره کیفیت خودروهای مونتاژی حرف و حدیث بسیار است؛ اما قبل از هر چیز باید بدانیم پروسه تولید یک خودرو چندان آسان نیست. روز سه‌شنبه، سوم بهمن‌ماه سال جاری، شرکت صنایع خودروسازی ایلیا گروهی از اصحاب رسانه فعال در حوزه ‌خودرو را برای بازدید از کارخانه‌ خود به‌شهرک صنعتی کاوه در شهرستان ساوه دعوت کرد. فناوری جدید تولید این شرکت خودروسازی، در کنار نگاه مدیریتی به‌روز و کارآمد در نهایت ما را با یک خط‌تولید به‌روز با سیستم مدیریتی کارآمد و راندمان بالا مواجه کرد. در ادامه با پروسه تولید محصول آفرودی صنایع خودروسازی ایلیا، یعنی دایون Y7 آشنا می‌شوید.

مدیران با تجربه در شرکت صنایع خودروسازی ایلیا

شرکت صنایع خودروسازی ایلیا در شهر صنعتی کاوه شهرستان ساوه در یک فضای 2 هکتاری احداث شده است. در این فضا بخش‌های دیگری با عنوان انبار محصولات و قطعات این شرکت نیز تدارک دیده شده است.

راه‌اندازی این شرکت خودروسازی سبب شده است بیش از 150 نفر از افراد بومی منطقه در این واحد صنعتی مشغول به‌کار شوند.

در ابتدای بازدید اصحاب رسانه از کارخانه شرکت صنایع خودروسازی ایلیا، مهندس حسن شکاریار، مدیر کارخانه این خودروساز گفت: «بر اساس طرح جامعی که داشتیم، در بازه زمانی 6 ماهه و با افزودن فضا و تجهیزات مورد نظرمان موفق شدیم به‌حداکثر راندمان بهره‌برداری برسیم.

بنده در کنار خود، تیمی از مدیران مجرب خودروسازی را دارم. پیش‌تر، این مدیران در شرکت‌های خودروسازی ایران فعالیت داشتند و اکنون توانستیم با تدابیر عالی و با استفاده از تجارب مدیران مجرب، ساختار کارخانه را به‌روزرسانی کنیم.

ظرفیت تولید این کارخانه از 3 دستگاه خودرو در یک شیفت کاری به 12 دستگاه خودرو افزایش یافته و به‌سبب همین پوست‌اندازی و به‌روزرسانی مهم، سیستم جدید و کارآمدی را هم در بخش تامین قطعات برای خطوط تولید راه‌اندازی کردیم تا این به‌روزرسانی، به‌پیشرفت‌های چشمگیر در فرآیند تولید شرکت صنایع خودروسازی ایلیا منتهی شود.»

اقدامات مهم پیش از تولید دایون Y7

شرکت‌های خودروسازی برای تولید خودرو، به‌چند صد قطعه نیاز دارند تا با کنار هم قرار دادن آن‌ها در یک ساختار منظم، خودرو خاصی را تولید کنند. بر این اساس شرکت صنایع خودروسازی ایلیا در یک اقدام جالب، در خط تولید خود از ساختار کانبان (Kanban) استفاده کرده است. کانبان درواقع یک روش بسیار محبوب برای تعریف، مدیریت و بهبود سرویس‌هایی است که بر دانش‌ورزی تمرکز دارند. کانبان یک عبارت ژاپنی و به‌معنای تخته بصری یا نشان است که این فرآیند از سال 1950 میلادی تاکنون برای توصیف یک فرآیند با کمترین هدررفت زمان استفاده شده است. این فرآیند برای نخستین‌بار توسط کمپانی تویوتا به‌کار گرفته شد و توسعه پیدا کرد. واحد Toyota Production System برای نخستین‌بار از کانبان برای ساخت یک سیستم زمان‌بندی دقیق در فرآیند خاص تولید خود استفاده کرد. این کمپانی خودروساز در همان اواخر دهه 40 میلادی از فرآیند تولید «به‌موقع» (Just in-Time) پرده برداشت. این رویکرد، در واقع یک سیستم زنجیره‌تامین کششی بود. این مهم به‌معنای آن است که تولید کاملا بر تقاضای مشتریان متکی بوده و کمپانی تویوتا دیگر از رویکردهای استاندارد و رایج، برای تولید محصول و عرضه انبوه آن به‌بازار پیروی نمی‌کرد. این سیستم منحصربه‌فرد و حرفه‌ای، امکان تولید ناب و بسیار ساده را فراهم می‌آورد. شرکت صنایع خودروسازی ایلیا، از این سیستم در پروسه تولید خود به‌خوبی استفاده کرده است. مهندس شکاریان دراین‌باره گفت: «برای سیستم کانبان، کارت کانبان در نظر گرفتیم تا بدانیم چه‌قطعه‌ای باید در کدام بخش و دقیقا در چه زمانی شارژ شود. اگر سیستم کانبان نبود، باید تعدادی نیروی انسانی استخدام شوند تا به‌کمک تکنسین‌ حرفه‌ای آشنا و مسلط به‌قطعات خودرو، تشخیص دهند که در چه زمان و در کدام بخش از خط‌تولید، قطعات مورد نظر باید شارژ شوند. اما کارت کانبان این فرآیند را بسیار ساده کرده است. در این روش، روی سبدهای خاص قطعات، کارت مخصوصی قرار گرفته که تکنیسن مربوطه با توجه به‌مشخصات روی آن، قطعه را در قفس مربوطه قرار می‌دهد و در ادامه این قطعات به ‌خط‌تولید می‌رسند. باتوجه به آدرسی که روی کارت‌های کانبان است، قطعه مربوطه در جای خود قرار گرفته و به‌دست تکنسین‌های خط‌تولید می‌رسد تا عملیات مونتاژ انجام شود. در این فرآیند ابتدا ضایعات از قطعات جدا می‌شوند و خط تولید به‌اصطلاح شلوغ نمی‌شود و در نهایت، یک خط تولید تمیز و منظم به‌وجود می‌آید.
در این روش به‌اپراتور حرفه‌‎ای که قطعات خودرو را بشناسد، نیازی نیست. باتوجه به‌مشخصات یا همان آدرس روی کارت کانبان، قطعه به خط‌تولید می‌رسد. هر زمان قطعات مورد استفاده قرار بگیرند، سبد آن‌ها خالی می‌شود و مجددا با در نظر گرفتن مشخصات یا آدرس روی کانبان، این سبد خالی به‌بخش تامین قطعات می‌رسد و دوباره شارژ می‌شود. ما 910 قطعه داریم که 650 قطعه، قطعات بسیار ریز و کوچکی هستند که در سبدهای خاصی قرار می‌گیرند.
این سبدها دارای چهاربخش برای قطعات ریز است. اگر قطعه‌ای بزرگ باشد، سبد مربوطه تنها به‌این قطعه اختصاص داده می‌شود. همچنین اگر قطعه‌ای به‌دلیل کمبود فضا در سبد خاصی جا نشود، در گاری‌های مخصوص قرار می‌گیرد تا به‌خط مونتاژ برسد. در این گاری‌های مخصوص، تمام ضایعات قطعات مربوطه جداسازی شده و به‌راحتی به‌خط مونتاژ می‌رسند تا یک خط تولید منظم و مرتب و با راندمان بالا ایجاد شود. برای طراحی این سیستم زحمت بسیاری کشیده شده و با توجه به‌تجربه‌ مدیران ارشد شرکت، ما خیلی سریع و تنها طی سه ماه توانستیم این سیستم به‌روز و کارآمد را در خط تولیدمان پیاده‌سازی کنیم.»

بخش پشتیبان قطعات

شرکت صنایع خودروسازی ایلیا، یک انبار بزرگ در اختیار دارد که بخشی از آن برای محصولات و بخش دیگر برای تامین قطعات است. قطعات از انبار CKD یا همان قطعات منفصله، به‌بخش تامین قطعات شرکت منتقل شده و در آن محل از پک‌های خود خارج شده تا به‌خط شارژ مونتاژ برسند.

مهندس شکاریار در این باره می‌گوید: «مساله‌ای به‌نام Lean Production وجود دارد که یکی از مباحث آن، کشش هموار است. ابزار کشش هموار با نام کانبان معرفی می‌شود. اگر شما بخواهید در یک خط چند محصول تولید کنید، باید بخش پشتیبان داشته باشید. به‌عنوان مثال ما در این‌جا 910 قطعه را برای خط تولید در نظر گرفتیم که 24 دستگاه خودرو آن‌ها را شارژ می‌کند.

این احتمال وجود دارد که یک پیچ یا یک خار به‌دلیل خطای انسانی شکسته شود و بنابراین نیاز است که این قطعه به‌سرعت شارژ شود. اگر این قطعه به‌موقع شارژ نشود، خط تولید اصطلاحا صفر نمی‌شود و باید خط تولید تا چند ساعت متوقف شود و در این زمان خط مونتاژ نیز از حالت منظم خارج می‌شود.

بر این اساس بخش پشتیبان، بلافاصله این مورد را پوشش می‌دهد. کانبان‌هایی که در بخش پشتیبان در نظر گرفته شده‌اند، همان کانبان‌هایی هستند که در بخش تامین قطعات نیز وجود دارند که بر اساس همان مشخصات، قطعه لازم از بخش پشتیبان به‌کانبان منتقل می‌شود و درنهایت نیاز خط تولید مرتفع می‌شود.»

نگاهی به خط تولید دایون Y7

در ابتدای خط تولید، بدنه خام شارژ می‌شود. به‌گفته ‌مهدی دهاقین، مدیر تولید ایلیاخودرو عمده قطعات در خط بدنه روی خودرو نصب می‌شوند. شاسی خودرو توسط یک سازه فلزی که بدنه خودرو را کاملا در بر می‌گیرد (هنگر)، در ابتدای مسیر مونتاژ قرار می‌گیرد. در موازات این خط، خط شاسی نیز استارت می‌خورد و فریم شاسی به‌صورت معکوس به‌خط تولید وارد می‌شود (برای سهولت در نصب قطعات در خط تولید، شاسی خودرو برعکس شده و در نهایت در زمان مونتاژ و تکمیل نصب قطعات مربوطه روی شاسی در مسیر خط شاسی، دستگاه شاسی برگردان 180 درجه، شاسی را به‌گردش در می‌آورد تا شاسی خودرو به‌شکل استاندارد خود درآید).

تا پیش از مونتاژ در این بخش، بر اساس آدرس و مشخصاتی که در تمام کارت‌های کانبان‌ است، تمام قطعات در قفس‌های مخصوص خود واقع در ایستگاه‌های مربوط به‌مونتاژ قرار می‌گیرند. در موازات این دو خط که به‌آن اشاره شد، خط پیش مونتاژ قوای محرکه (که شامل موتور و گیربکس است) نیز آماده می‌شود تا روی خودرو سوار شود. در ادامه موتور، گیربکس و مجموعه ترنس‌فرکیس روی خودرو قرار گرفته تا در زمان مونتاژ خودرو را تکمیل کنند.

مهدی دهاقین در ادامه می‌گوید: «درحقیقت برای مونتاژ نهایی دایون Y7 مجموعه موتور و گیربکس به‌صورت یک مجموعه هماهنگ و اتاق و کابین نیز به‌عنوان یک مجموعه دیگر در خط تولید، روی یکدیگر نصب می‌شوند تا خودرو کامل شود. در این پروسه که شامل نصب کابین، موتور و گیربکس است، تمام ادوات داخلی از جمله تمام سیستم‌ها و قطعات الکترونیکی و الکتریکی خودرو نصب می‌شوند.

پس از آن عایق‌بندی‌های نسل جدید که امکان ورود صدا یا حرارت به‌داخل کابین را به‌حداقل می‌رسانند، نصب می‌شوند. در ادامه کاور اتاق، صندلی‌ها، کاور ستون‌ها، رودری‌ها، شیشه‌ها، چراغ‌ها، آینه‌ها، داشبورد، کنسول میانی، غربیلک‌فرمان و دسته‌دنده و سایر ادوات داخلی خودرو در جای خود بسته می‌شوند تا پیکره دایون Y7 را شکل دهند. درنهایت مایعات خودرو از جمله بنزین، روغن‌موتور، روغن هیدرولیک، روغن ترمز، آب رادیاتور و آب شیشه‌شور شارژ می‌شود تا خودرو به‌خط تست برسد.

خط تست نیز شامل سه تست Wheel Alignment تنظیم زوایای چرخ، تنظیم چراغ‌های جلو Light Test، تست سیستم ترمز Brake System، Side Slip ، تست میزان لغزش جانبی، تست سیستم تعلیق، تست سرعت برای کالیبره شدن حرکت خودرو با سرعت مجاز و Water Test یا Shower Test ( تست آب) است. در نهایت خودرو به‌تست درایو و تست جاده‌ای می‌رسد.» لازم به‌ذکر است که ابتدای خط تولید شرکت ایلیاخودرو، مشابه سایر خودروسازان دیگر دارای دو خط تولید یا لاین است.

لاین یک شامل مونتاژ بدنه، مونتاژ شاسی (در صورت جدا بودن شاسی از بدنه)، خط مونتاژ شاسی با موتور و در نهایت خط فاینال (بخش انتهای خط تولید) است. همچنین اگر خودرو فاقد شاسی باشد، یعنی دارای شاسی و بدنه یکپارچه باشد، در لاین دوم یا ریل دوم قرار می‌گیرد که دارای خط بدنه، خط‌های‌ مونتاژ موتور، شاسی و بدنه و در نهایت خط فاینال است.

از سوی دیگر مجموعه‌ای از قطعات سنگین با گاری‌های مخصوص به‌خط تولید می‌رسند. درحقیقت زمانی که شاسی پیش‌مونتاژ شد، در مسیر حرکت خط تولید قرار می‌گیرد و قوای محرکه پیش مونتاژشده نیز در مسیر حرکت خط تولید قرار می‌گیرد تا خودرو به‌صورت کامل مونتاژ شود. در زمان مونتاژ خودرو، گاری‌ها آماده‌اند تا قطعات سنگین مانند کمک‌فنر یا اجزای سیستم تعلیق و اکسل را به‌خط تولید برسانند.

قلب تپنده‌ای مزین به نام میتسوبیشی

مهدی دهاقین، مدیر تولید ایلیاخودرو درباره قلب تپنده دایون Y7 می‌گوید: «این پیشرانه جزو خانواده 4K22 است که با لوگو و علامت تجاری کمپانی میتسوبیشی روی دایون قرار می‌گیرد. این موضوع نشان می‌دهد این پیشرانه تحت کنترل و لیسانس کمپانی میتسوبیشی است و جزو پیشرانه‌هایی است که سیستم پایش و کنترل مایویک میتسوبیشی را دارد. اگر روی قالپاق سوپاپ‌ این پیشرانه را مشاهده کنید، روی آن عبارت MIVEC نوشته شده که به‌معنای ( Mitsubishi Innovative Valve Timing Electronic Control System) است. بر این اساس روی سوپاپ‌های هوا و روی سوپاپ‌های دود، سیستم تایمینگ متغیر سوپاپ‌ها طراحی شده تا راندمان بالایی ایجاد شود. این پیشرانه جزو موتورهای به‌روز میتسوبیشی است که کالیبره شدن آن به‌خوبی انجام شده تا گیربکس 6 سرعته تیپ‌ترونیک اتوماتیک که تحت لیسانس شرکت آیسین ژاپن است، عملکرد بهتری داشته باشد. این پیشرانه از نظر انتخاب قوای محرکه، گزینه‌ مناسبی برای بخش فنی دایون Y7 است. همچنین جالب است بدانید که حجم موتور این پیشرانه 2400 سی‌سی بوده که روی مینی‌تراک‌ها یا مینی‌باس‌ها استفاده شده است.»

پیشرانه دایون Y7 یک موتور 4 سیلندر خطی 2.4 لیتری توربوشارژ موسوم به 4K22D4T است که زیر کاپوت این اس‌‎یووی آفرودی جا خوش کرده است. این پیشرانه به‌لطف استفاده از 16 عدد سوپاپ روی دو میل‌سوپاپ با مکانیزم DOHC و سیستم پرخوران توربوشارژ می‌تواند حداکثر 215 اسب‌بخار قدرت و 320 نیوتون‌متر گشتاور تولید کرده و این نیرو و گشتاور تولیدی را به‌کمک گیربکس 6 سرعته اتوماتیک تیپ‌ترونیک به‌چهار چرخ منتقل کند.