واردات خودرو در ایران یکی از موضوعات حساس و کلیدی بازار خودرو کشور است که تاثیر مستقیمی بر قیمت‌ها و وضعیت بازار دارد. اخیرا وزیر اقتصاد از اختصاص یک‌میلیارد دلار ارز برای واردات خودرو تا پایان سال خبر داد و اظهار کرد: با این مبلغ گره واردات خودرو باز خواهد شد. اما آیا این رقم کافی است؟
به نظر کارشناسان، با این رقم می‌توان حدود ۴۰ تا ۵۰هزار دستگاه خودرو وارد کرد که هرچند نسبت‌به وضعیت کنونی بهبودی محسوب می‌شود، اما در مقایسه با نیاز واقعی بازار که حدود ۱.۵میلیون دستگاه خودرو است، هنوز اندک به‌نظر می‌رسد.
کارشناسان معتقدند واردات این تعداد خودرو، اگر همراه با حذف‌های فروش فعلی و با عرضه مستقیم به بازار باشد، می‌تواند تاثیری مثبت بر کاهش قیمت‌های کاذب داشته باشد. درحال‌حاضر بسیاری از خودروهای وارداتی در پارکینگ‌ها و نمایشگاه‌ها انبار شده و به خیابان‌ها وارد نشده‌اند. دلیل اصلی این موضوع به سامانه‌هایی برمی‌گردد که خودروها را دونرخی کرده و فرصتی برای سودجویان ایجاد کرده است.
به‌گفته کارشناسان، اگر واردات خودرو به‌طور پیوسته ادامه یابد و سامانه‌های موجود برچیده شوند، این فرآیند می‌تواند به کاهش قیمت خودروهای دپوشده در پارکینگ‌ها کمک کند و همچنین بازار خودروهای وارداتی را به سمت قیمت‌های واقعی هدایت کند. هرچند این مقدار واردات نمی‌تواند به‌طور کامل انحصار بازار را بشکند، اما می‌تواند شروعی برای بهبود وضعیت فعلی باشد. درنهایت، حذف قیمت‌گذاری دستوری و آزادی قیمت‌ها از دیگر عواملی است که می‌تواند به بهبود شرایط بازار خودرو کمک کند.
کارشناسان باور دارند این اقدامات، اگر به‌درستی و به‌موقع اجرا شوند، می‌توانند به کنترل بازار و کاهش قیمت‌های کاذب کمک کرده و مشتریان بیشتری را به سمت خرید خودروهای متنوع و با کیفیت بالاتر سوق دهند.
در همین زمینه با بابک صدرایی، کارشناس و فعال صنعت خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
وزیر اقتصاد اظهار کرد گره کور واردات باز می شود و خبر از یک‌میلیارد دلار ارز برای واردات خودرو تاپایان سال داده است. به نظر شما با این رقم گره واردات باز خواهد شد؟ این رقم کافی است؟
با این رقم چیزی حدود ۴۰ تا ۵۰هزار دستگاه خودرو می‌تواند به کشور وارد شود. این می‌تواند نسبت به وضعی که تا امروز داشته‌ایم، بهتر باشد. ادعا می‌شود تاکنون بیش‌از ۲۰هزار دستگاه خودرو وارد و حدود ۱۵هزار دستگاه نیز ترخیص شده است. اما کسی این خودروها را خیابان‌ها نمی‌بیند. این خودروها سر از پارکینگ‌ها و نمایشگاه‌ها درآوردهاند.
چرا این خودروها راهی خیابان‌ها نشدند؟
به دلیل وجود سامانه خودروها را دو نرخی کردند و همچنین افراد بسیاری در آغاز سال ۱۴۰۱ مبلغ ۵۰۰میلیون تومان به ودیعه گذاشته بودند. این‌ها به دنبال سود کلانی بودند تا بتوانند از۵۰۰ میلیون ودیعه‌ای که چندماه در بانک خوابیده بود، کسب درآمد کنند. بنابراین به نظر من اگر واردات افزایش پیدا کند و سامانه هم حذف شود آن‌وقت می‌توان به تاثیر آن بر بازار امیدوار بود. درست است که در مقایسه با بازار ۱.۵میلیون دستگاه خودرویی کشور، ۵۰ هزار دستگاه خودرو وارداتی چیزی نیست اما واردات این مقدار خودرو ما را به وضعیت سال ۱۳۹۶ بازمی‌گرداند. در آن سال نیز ما ۶۰ هزار دستگاه خودرو وارد کردیم و کل بازار به ۱.۵میلیون دستگاه خودرو رسید.
عملا واردات خودرو همواره سهمی ۴ تا ۵درصدی از بازار ایران را داشته است. این سهم بالایی نیست اما اگر واردات پیوسته باشد و خودروها مدام به بازار عرضه شوند، باعث می‌شود قیمت ۲۰ تا ۲۵هزار خودرویی که در پارکینگ‌ها و نمایشگاه‌ها هستند، خرد و شکسته شود زیرا در بازار عملا ریزش قیمت شکل خواهد گرفت.
البته تاکید می‌کنم به شرطی که این کار عملی و حداقل ۵۰هزار دستگاه خودرو وارد شده و سامانه نیز برچیده شود چون آن‌وقت قیمت این خودروها در بازار به حداقل ممکن خواهد رسید. این اتفاق اگر رخ بدهد شاهد خواهیم بود که بازار این خودروها ریزش خواهد کرد، سهم بازار خودروهای وارداتی بیشتر خواهد شد و مشتری ایرانی نیز برای خرید با تنوع بیشتری مواجه می شود.
همراهی وزارت اقتصاد با واردات خودرو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این همراهی بسیار مثبت است و البته چاره‌ای هم جز این نیست. دیگر دوره اینکه با شعار بازار را نگه داریم، سپری شده، وقت عملگرایی است. باید به مردم نشان بدهند برای واردات خودرو مصمم هستند. با واردات ۵۰ تا ۶۰ هزار دستگاه خودرو انحصار شکسته نمی‌شود اما تا حدودی وضعیت نابسامان قبلی را نظم می‌بخشد.
اگر سامانه برچیده شده و خودرو هم به کشور وارد شود، روند قیمت‌گذاری به چه شکل خواهد بود؟ آیا منصفانه خواهد بود یا باز هم شاهد دخالت دولت خواهیم بود؟
همین حالا هم قیمتی که شرکت‌ها در سامانه اعلام می‌کنند به نسبت قیمت‌هایی که در بازار وجود دارد، بد نیست. مثلا خودرویی که در سامانه ۲میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بوده، نسبت به قیمت همین محصول در بازار بسیار مناسب است. چه‌بسا قیمت تمام‌شده این محصول که در چین تولید شده و آپشن پایینی هم دارد شاید زیر یک‌میلیارد تومان باشد اما آنچه مسلم است اینکه اگر سامانه حذف شود و قیمت دست واردکننده باشد، در آن صورت تشویق خواهد شد خودرو بیشتری وارد کند. به نظر من این روند می‌تواند قیمت کاذب بازار را کاهش دهد. اگر همین خودرو را بیرون از سامانه به فروش برسانند شاید قیمتش به ۲میلیارد و ۴۰۰ برسد. در این صورت قیمت بازار نیز به سمت این عدد حرکت خواهد کرد و کاهش پیدا می‌کند. به‌عنوان‌مثال یک خودرو ژاپنی مونتاژ چین اگر به قیمت ۲.۴میلیارد تومان در بازار عرضه شود، دست مافیا و دلال نیز کوتاه خواهد شد. ضمن اینکه مصرف‌کننده واقعی این خودرو را خریداری و از آن استفاده خواهد کرد و دیگر بحث دلالی و خواباندن خودرو در پارکینگ وجود نخواهد داشت.
آیا واردات این تعداد خودرو تا پایان سال می‌تواند بر قیمت خودروهای چینی و ایرانی در بازار تاثیر بگذارد؟
بله، واردات خودرو هم بر قیمت خودروهای چینی می‌تواند تاثیرگذار باشد و هم بر قیمت برخی خودروهای ایرانی که در بازار آزاد بهای بسیار بالایی پیدا کرده‌اند. هرچند به نظر می‌رسد روی خودروهایی با قیمت ۴۰۰ تا ۵۰۰میلیون تومان هم اثر می‌گذارد. اما درمجموع اتفاق خوبی خواهد بود. باز هم تاکید می‌کنم اگر واردات پیوسته باشد و مانند گذشته فقط حرف نباشد بر بازار خودروهای چینی، ایرانی‌های گران و بخشی از خودروهای خارجی کارکرده تاثیرگذار خواهد بود. اما خودروهایی که وارد می‌شوند در برخی موارد روی بعضی مدل‌های خارجی قدیمی در بازار تاثیرگذار نیستند چراکه این خودروها در چین تولید شده‌اند و به لحاظ موتوری و آپشن بسیار ضعیف هستند. مثلا خودرو النترا مدل جدید ۲میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان است اما النترا قدیمی محصول کره با موتور دو لیتری در بازار ۳.۲ میلیارد تومان قیمت دارد. یعنی بخشی از مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند خودروهای مدل ۲۰۱۸ فول‌آپشن با موتورهای قدرتمند را بخرند اما سراغ وارداتی‌های جدید تولید چین با موتور ضعیف و آپشن اندک نروند. در هر صورت واردات گسترده همین خودروها هم می‌تواند روی برخی خودروهای ایرانی که قیمت کاذبی در بازار دارند مانند دنا پلاس و خودرو ۲۰۷ تاثیر بگذارد. همچنین روی بسیاری از خودروهای مونتاژی چینی و بسیاری از خودروهای خارجی قدیمی مدل ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ نیز اثرگذار خواهد بود. ازسوی‌دیگر واردات گسترده باعث ریزش قیمت خودروهای وارداتی جدیدی خواهد شد که دلالان در انبارها و پارکینگ‌ها برای کسب سود بالا دپو کرده‌اند. این روند باعث می‌شود بهای خودروهای وارداتی جدید به قیمت سامانه نزدیک‌تر شود.
خبری درخصوص موافقت معاون اول رئیس‌جمهور با رفع قیمت‌گذاری دستوری یا موافقت با قیمت‌های پیشنهادی خودروسازان منتشر شده است و به نظر می‌رسد شاهد حذف سامانه و قیمت گذاری دستوری خواهیم بود. این مساله را چگونه می‌بینید؟
این کار لاجرم باید اتفاق بیفتد. دو خودروساز ما همواره با مشکلاتی مواجه بوده‌اند و هیچگاه بازار رقابتی را تجربه نکرده‌اند. خودروسازان در حال زیان دادن هستند پس باید قیمت آزادسازی شود البته نه این معنا که بگوییم باید قیمت محصولات تولید داخل به نرخ بازار آزاد برسد. یعنی اگر قیمت خودرویی ۵۰۰ میلیون تومان و قیمت تمام‌شده آن ۶۰۰میلیون تومان است، محصول باید با این قیمت به بازار عرضه شود. اما خودروساز هم باید تعهد بدهد بازار سیاه این خودرو را از بین ببرد. یعنی ایران‌خودرو به مشتری بگوید یک‌ماه دیگر محصول ۲۰۷ را با قیمت قطعی به شما تحویل خواهم داد. البته قیمت قطعی هم بر اساس قیمت تمام‌شده و سود مناسب باشد. در چنین موردی دست دلال از خودرو کوتاه خواهد شد و خودرو با قیمت قطعی به مصرف‌کننده خواهد رسید. در این شرایط باید دو مورد نیز رعایت شود؛ یعنی دولت بگوید حالا که قیمت را آزاد کرده‌ام، شرکت مادر چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی باید رشد داشته باشد. یعنی به لحاظ کمی باید عرضه به قدری افزایش پیدا کند که فاصله قیمتی با بازار از بین برود و بازار سیاه هم وجود نداشته باشد. مساله دوم بحث کیفی است یعنی خودرو از چه قطعاتی باید استفاده کند که مصرف‌کننده متضرر نشود.
اگر قیمت افزایش یابد اما فروش و تحویل خودرو مانند سابق باشد آن‌وقت بازار چگونه خواهد شد؟
قطعا قیمت‌ها در بازار رشد و جهش بیشتری خواهند داشت. اما رشد قیمت خودروهای داخلی تا یک حدی امکان‌پذیر است. مثلا اگر خودرو سوزوکی که در بازار ۲میلیارد تومان است به قیمت ۱.۵میلیاردی سامانه نزدیک شود، قطعا قیمت خودرو ۲۰۷ نمی‌تواند به ۱.۲میلیارد تومان برسد. اما اگر قیمت محصول وارداتی هم بی از ۲ میلیارد تومان باشد، قیمت ۲۰۷ و... هم می‌تواند بیش از یک‌میلیارد تومان رشد داشته باشد. اگر واردات با رشد خوبی مواجه شود، در کنار جریان تولید مناسب می‌توان امیدوار بود که قیمت‌ها در بازار حداقل افزایش پیدا نکنند. در مجموع باید شرایط به‌گونه‌ای باشد که خودروساز سود تولید را کسب کند نه دلال. البته این امر هم منوط به تامین به‌موقع قطعات و پرداخت مناسب ازسوی خودروساز است که زمان‌بر خواهد بود.
با این تفاصیل فکر می‌کنید بازار خودرو طی روزها، هفته‌ها و ماه‌های آینده ریزشی خواهد بود یا تفاوتی نخواهد کرد؟
من فکر می‌کنم بازار بازهم در رکود خواهد رفت. البته این رکود در برخی مواقع می‌تواند ریزشی باشد. اما در مورد برخی محصولات پرتقاضا که دارای عرضه مناسبی نیستند شرایط تغییر کند و شاهد رشد قیمت باشیم.
