صنعت خودرو در ایران با توجه به محدودیت‌های ارزی، مشکلات زیرساختی و تحریم‌های بین‌المللی، در چند سال اخیر با بحران‌های متعددی روبه‌رو شده است. در شرایطی که بازار خودرو با کمبود محصولات جدید دست‌وپنجه نرم می‌کند، واردات خودرو به‌عنوان یک راهکار محتمل برای رفع این کمبود، مورد توجه قرار گرفته است. اما پرسش‌های زیادی پیرامون نحوه مدیریت این واردات، تاثیر آن بر صنعت خودرو داخلی و چالش‌های ارزی و قانونی مطرح است.
در شرایطی که مصرف‌کنندگان ایرانی همچنان با مشکلاتی نظیر قیمت‌های سرسام‌آور و کیفیت پایین خودروهای داخلی مواجه هستند، پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان واردات خودرو را به یک راه‌حل پایدار و سودمند تبدیل کرد؟
در همین زمینه، علیرضا قربانی‌نژاد، فعال و کارشناس حوزه خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو»، به تبیین وضعیت کنونی واردات خودرو، مشکلات موجود و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت بازار پرداخته است.
وی همچنین به نقش دولت در تنظیم این بازار و ضرورت ایجاد تعادل میان حمایت از تولید داخلی و تسهیل واردات اشاره کرد و تحلیل‌هایی ارائه می‌دهد که می‌تواند به دولت، واردکنندگان و خودروسازان کمک کند تا واردات خودرو را به‌عنوان یک ابزار کارآمد در توسعه صنعت خودرو و کاهش فشار بر مصرف‌کنندگان، مورد استفاده قرار دهند.
درحال‌حاضر، شرایط واردات خودرو برای افراد و شرکت‌ها چگونه است و چه محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد؟
واردات خودرو به کشور با محدودیت‌های شدیدی همراه است. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌ها، عدم تخصیص ارز به واردات خودرو از سوی دولت است که این امر واردات خودروهای جدید را به‌شدت کاهش داده است.
همچنین، در سال‌های اخیر به دلیل نوسانات شدید ارزی و تحریم‌ها، قیمت خودروهای وارداتی به‌طور چشمگیری افزایش یافته و این امر برای بسیاری از افراد و شرکت‌ها غیرقابل دسترسی کرده است. علاوه‌بر این، واردات خودرو برای شرکت‌ها تحت قوانین پیچیده گمرکی و مالیاتی قرار دارد که فرآیند واردات را طولانی و پرهزینه کرده است.
به همین دلیل، بسیاری از خودروسازان و واردکنندگان ترجیح می‌دهند به‌جای واردات، مونتاژ را در دستور کار خود قرار دهند. چراکه واردات خودرو به دلیل هزینه‌های بالا و پیچیدگی‌های قانونی، به‌عنوان یک گزینه اقتصادی جذاب در نظر گرفته نمی‌شود.
در کنار محدودیت‌های ارزی و قانونی، واردات خودروهای لوکس نیز تحت کنترل‌های بیشتری قرار دارد. دولت به‌منظور جلوگیری از خروج بیشتر ارز از کشور، سیاست‌هایی را در خصوص واردات خودروهای گران وضع کرده است و تنها تعداد محدودی از افراد واجد شرایط می‌توانند اقدام به واردات این نوع خودروها کنند.
این شرایط، همراه با سیاست‌های واردات کالای غیرضروری در شرایط تحریمی، باعث شده‌اند واردات خودرو در این سال‌ها به‌شدت کاهش یابد و بسیاری از خودروها نتوانند به‌صورت قانونی وارد کشور شوند.
چه عواملی باعث محدودیت یا ممنوعیت واردات خودرو در کشور شده است و چه تغییراتی در سیاست‌های واردات می‌تواند این وضعیت را بهبود بخشد؟
محدودیت‌ها و حتی ممنوعیت واردات خودرو در ایران عمدتاً ناشی از مسائل اقتصادی و سیاسی است. یکی از اصلی‌ترین عواملی که واردات خودرو را محدود کرده، فشارهای ارزی و تحریم‌های بین‌المللی است. این تحریم‌ها موجب شده‌اند که ایران نتواند به‌راحتی منابع ارزی خود را برای واردات کالاهای غیرضروری مانند خودرو تخصیص دهد.
علاوه بر این، به علت عدم تعادل در تراز تجاری و کسری ارزی کشور، واردات خودرو به‌عنوان یکی از هزینه‌های اضافی تلقی شده و به همین دلیل، دولت‌ها معمولا واردات خودرو را محدود یا ممنوع کرده‌اند تا از فشار بیشتر بر منابع ارزی جلوگیری کنند. این وضعیت باعث شده است که تولید خودروهای داخلی به‌عنوان اولویت قرار بگیرد، اما درعین‌حال کیفیت پایین خودروها و نیاز مصرف‌کنندگان به خودروهای مدرن و به‌روز به چالش‌های جدیدی تبدیل شده است.
برای بهبود این وضعیت، دولت باید سیاست‌های جدیدی را در جهت تسهیل واردات خودرو و تخصیص منابع ارزی به این بخش ایجاد کند. یکی از این راهکارها می‌تواند ایجاد تعادل میان واردات خودروهای ضروری و غیرضروری باشد تا واردات خودروهای اقتصادی و کم‌مصرف برای افراد و شرکت‌ها تسهیل شود.
علاوه‌بر این، حمایت از سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو داخلی، ارتقای کیفیت تولیدات داخلی و اعمال تعرفه‌های منطقی بر واردات می‌تواند به تعادل در بازار خودرو کمک کند. تغییر در سیاست‌های ارزی و اختصاص منابع ارزی به واردات خودروهای خاص که تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی مردم دارد، می‌تواند به حل این بحران کمک کند.
آیا تغییرات قوانین و مقررات واردات خودرو در سال‌های اخیر توانسته است تاثیرات چشمگیری بر بازار و صنعت خودرو داشته باشد؟
بله. یکی از مهم‌ترین تغییرات، سیاست‌های ارزی و تخصیص ارز برای واردات خودرو بوده است. پیش از این، واردات خودرو با تخصیص ارز رسمی انجام می‌شد، اما پس از تحریم‌های بین‌المللی و کاهش منابع ارزی کشور، دولت مجبور شد سیستم تخصیص ارز را تغییر دهد و برای واردات خودرو، تخصیص ارز به‌صورت محدود و با نرخ‌های غیررسمی انجام می‌شود. این تغییرات باعث شده‌اند که هزینه واردات خودرو به‌طور چشمگیری افزایش یابد و واردات خودرو را برای بسیاری از افراد و شرکت‌ها غیرممکن کرده است.
علاوه‌بر تغییرات در سیاست‌های ارزی، در سال‌های اخیر قوانین مربوط به واردات خودروهای لوکس و گران نیز تغییراتی داشته است. دولت به‌منظور کاهش فشار بر منابع ارزی کشور، واردات خودروهای لوکس را محدود کرده و تنها به تعداد خاصی از واردکنندگان اجازه واردات داده است. این تغییرات موجب شد واردات خودروهای لوکس در ایران کاهش چشمگیری داشته باشد.
همچنین، در برخی موارد، قوانین جدید به‌طور موقت واردات خودرو را ممنوع کرده‌اند تا به‌جای واردات، تولید داخلی خودرو در اولویت قرار بگیرد و کمبودهای بازار داخلی جبران شود. این تغییرات، هرچند به‌طور موقت به نفع اقتصاد کشور بوده‌اند اما در بلندمدت می‌تواند به کاهش رقابت و کیفیت خودروهای داخلی منتهی شود.
آیا امکان ایجادشده برای واردات خودرو توسط اشخاص حقیقی می‌تواند به عنوان یک راهکار برای مقابله با بحران کمبود خودروهای جدید در بازار داخلی محسوب شود؟
واردات خودرو برای افراد می‌تواند به‌عنوان یک راهکار موقت برای مقابله با بحران کمبود خودروهای جدید در بازار داخلی مطرح شود. درحال‌حاضر، صنعت خودرو داخلی به‌دلیل مشکلات مدیریتی، تحریم‌ها، کمبود قطعات و مشکلات ارزی قادر به تامین نیاز بازار به خودروهای جدید نیست. در این شرایط، واردات خودرو به‌عنوان یک راهکار سریع برای جبران کمبود خودروهای جدید می‌تواند به کاهش فشار بر بازار و افزایش تنوع و رقابت در بازار خودرو کمک کند.
این واردات می‌تواند به‌ویژه در مورد خودروهای اقتصادی و با کیفیت بالا که می‌توانند جایگزین برخی تولیدات داخلی شوند، موثر باشد. با این‌حال، واردات خودرو به تنهایی نمی‌تواند به حل مشکلات ساختاری صنعت خودرو داخلی کمک کند و باید در کنار آن، برنامه‌ریزی برای اصلاحات بنیادین در این صنعت نیز انجام شود.
درصورتی‌که واردات خودرو به‌طور مناسب مدیریت شود و با سیاست‌های حمایتی از خودروسازان داخلی همراه باشد، می‌تواند به ایجاد رقابت سالم در بازار، کاهش قیمت‌ها و ارتقای کیفیت تولیدات داخلی کمک کند.
از سوی دیگر، باید توجه داشت که واردات خودرو باید با در نظر گرفتن ملاحظات ارزی و اقتصادی کشور انجام شود تا فشار بیشتری بر منابع ارزی وارد نشود و تنها خودروهایی که تاثیر مثبت بر بازار دارند، وارد شوند.
