سـیـاست‌های فـعـلی در قطعه‌سازی به نفع این صنعت و قطعه‌سازان داخلی نیـست، امـا تـغییـرات در سیاست‌های قیمت‌گذاری و حـمایت از تحقیق‌وتوسعه می‌تواند به رشد و توسعه این بخش کلیدی از صنعت خودرو کشور کمک کند. برخی فعالان این حوزه با اشاره به تلاش‌های قطعه‌سازان برای ارتقای کیفیت و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، امیدوارند که با ایجاد شرایط مناسب، صنعت قطعه‌سازی ایران بتواند به استانداردهای جهانی نزدیک شوند و در برابر رقبای خارجی ایستادگی کنند.
جعفر نصیری، رئیس کمیته صادرات انجمن تخصصی صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور، در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به بررسی چالش‌های پیچیده و چندوجهی پیش روی صنعت قطعه ایران پرداخت. او به‌طور خاص به موانع جدی مانند قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد که نه‌تنها توان رقابتی قطعه‌سازان داخلی را کاهش داده، بلکه کیفیت و هزینه‌های تولید را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است.
نصیری همچنین به مشکلات نقدینگی و کمبود مواد اولیه به‌عنوان عواملی کلیدی که صنعت را در وضعیت بحرانی قرار داده‌اند، پرداخت و نوسانات ارزی را به‌عنوان یک چالش جدی برای تامین مواد اولیه با کیفیت معرفی کرد.
در ادامه، او به ورود قطعات قاچاق به بازار خودرو اشاره کرد و ضعف نظارت و اجرای قوانین را عاملی دانست که این پدیده را تشدید کرده است. نصیری بر این باور است برای مقابله با این تهدیدات، دولت باید اقدامات جدی‌تری در زمینه نظارت و کنترل بازار انجام دهد. وی همچنین خصوصی‌سازی را به‌عنوان راهکاری موثر برای بهبود وضعیت صنعت قطعه‌سازی مطرح کرد و معتقد است که با انتقال مدیریت به بخش خصوصی، می‌توان رقابت سالم‌تری را در این صنعت ایجاد کرد.
چه موانع و چالش‌هایی باعث شده‌اند که صنعت قطعه در چنین وضعیت دشواری قرار گیرد؟
قطعه‌سازی کشور در سال‌های اخیر با مجموعه‌ای از چالش‌های اقتصادی، مدیریتی و ساختاری مواجه است که باعث شده این صنعت برای ادامه حیات خود با سختی‌های زیادی روبه‌رو شود. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، قیمت‌گذاری دستوری است که نه‌تنها موجب کاهش توان رقابتی قطعه‌سازان داخلی در برابر رقبای خارجی می‌شود، بلکه به‌شدت بر کیفیت و هزینه‌های تولید تاثیر می‌گذارد. قطعه‌سازان داخلی به دلیل این قیمت‌گذاری، قادر به بازگشت هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری در بهبود کیفیت نیستند. علاوه‌بر آن، مشکلات نقدینگی یکی از اصلی‌ترین موانع در مسیر توسعه این صنعت است.
بسیاری از قطعه‌سازان با مشکلات شدید مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و به دلیل ناتوانی در تامین مواد اولیه با کیفیت، تولیدات خود را کاهش می‌دهند یا از مواد با کیفیت پایین‌تر استفاده می‌کنند که به تبع آن کیفیت قطعات پایین می‌آید.
کمبود مواد اولیه نیز به‌خصوص در دوره‌های تحریم، مشکل دیگری است که بخش بزرگی از صنعت قطعه را تحت‌تاثیر قرار داده است. در کنار این مشکلات، نوسانات ارزی که به‌شدت قیمت مواد اولیه را افزایش داده، باعث شده است قطعه‌سازان با هزینه‌های غیرمنتظره روبه‌رو شوند. در نتیجه، این مجموعه مشکلات باعث شده که قطعه‌سازی در وضعیت بحرانی قرار گیرد و به اصطلاح جنگیدن برای بقا تبدیل به یک واقعیت روزمره برای فعالان این صنعت شده است.
درخصوص ورود قطعات قاچاق به بازار، چه اقدامات خاصی برای مقابله با این پدیده صورت گرفته است و به نظر شما خصوصی‌سازی چگونه می‌تواند این وضعیت را تغییر دهد؟
ورود قطعات قاچاق به بازار خودرو یکی از تهدیدهای جدی برای صنعت قطعه کشور است که به دلایل مختلف ازجمله ضعف در نظارت و اجرای قوانین، همچنان ادامه دارد. این قطعات که عمدتا از چین و برخی کشورهای دیگر وارد می‌شوند، به دلیل قیمت پایین‌تر به‌راحتی در بازار ایران فروخته می‌شوند و به‌طور مستقیم بر تولیدات داخلی اثر منفی می‌گذارند.
برخی از این قطعات که از نظر کیفیت پایین‌تر از استانداردهای لازم هستند، باعث کاهش کیفیت کلی خودروها می‌شوند و آسیب‌های زیادی به برند و نام صنعت خودرو داخلی وارد می‌کنند. از سوی دیگر، ضعف در نظارت و کنترل بازار موجب شده است که برخی تولیدکنندگان داخلی نیز به واردات و فروش این قطعات دست بزنند تا بتوانند هزینه‌های خود را کاهش دهند.
برای مقابله با این پدیده، لازم است دولت و نهادهای مربوطه به تقویت نظارت و مبارزه با قاچاق توجه ویژه‌ای داشته باشند. این نظارت باید شامل ردیابی دقیق مسیر واردات قطعات، بررسی کیفیت آن‌ها و برخورد با فروشندگان قطعات غیرمجاز باشد. در این میان، خصوصی‌سازی و ایجاد رقابت سالم می‌تواند گامی موثر در بهبود وضعیت باشد.
با خصوصی‌سازی، مدیریت این صنعت به بخش خصوصی واگذار می‌شود که قادر است با استراتژی‌های بهینه‌تری وارد بازار شود و به‌طور موثری در برابر رقبای خارجی و قاچاق مقابله کند. همچنین خصوصی‌سازی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد رقابت سالم میان قطعه‌سازان داخلی باشد که در نهایت موجب افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید خواهد شد.
با توجه به مشکلات ناشی‌از سیاست‌های حاکم بر صنعت قطعه‌سازی، چه تغییراتی در سیاست‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت قطعه‌سازان کمک کند؟
متاسفانه سیاست‌های فعلی در صنعت قطعه‌سازی ایران به‌طور کلی نتوانسته‌اند شرایط مناسبی برای قطعه‌سازان داخلی فراهم کنند. از مهم‌ترین مشکلات، می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد که باعث شده است قطعه‌سازان نتوانند هزینه‌های واقعی تولید خود را جبران کنند.
این سیاست باعث شده است تولیدات داخلی از نظر کیفیت و قیمت، از رقابت با قطعات خارجی باز بماند. عدم حمایت دولتی از قطعه‌سازی نیز یکی دیگر از معضلات است. درحالی‌که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، دولت‌ها با ارائه تسهیلات، معافیت‌های مالیاتی و حمایت از تحقیق‌وتوسعه، به رشد صنعت قطعه‌سازی کمک می‌کنند، در ایران بسیاری از قطعه‌سازان به دلیل مشکلات نقدینگی و دسترسی نداشتن به منابع مالی، قادر به بهبود کیفیت تولیدات خود نیستند.
علاوه بر این، موانع صادراتی و تحریم‌ها باعث کاهش دسترسی به بازارهای خارجی برای قطعه‌سازان داخلی شده است. برای بهبود وضعیت، لازم است که دولت به سمت تغییر سیاست‌های قیمت‌گذاری و آزادسازی قیمت‌ها حرکت کند. همچنین، تخصیص منابع مالی به قطعه‌سازان، تسهیل در تامین مواد اولیه و حمایت از تحقیق‌وتوسعه برای تولید قطعات باکیفیت و رقابتی، می‌تواند به رشد و توسعه این صنعت کمک کند.
نوسانات شدید اقتصادی و مشکلات نقدینگی، تا چه اندازه قطعه‌سازان را از استانداردهای لازم برای تولید قطعات باکیفیت دور کرده است؟
مشکلاتی نظیر نوسانات ارزی و کمبود مواد اولیه باعث شده است که قطعه‌سازان در تامین مواد اولیه با کیفیت و مطابق با استانداردهای جهانی با چالش‌های جدی روبه‌رو شوند. در برخی موارد، به دلیل کمبود نقدینگی و ناتوانی در تامین قطعات باکیفیت، تولیدکنندگان به سمت استفاده از مواد اولیه با کیفیت پایین‌تر گرایش پیدا کرده‌اند. این مساله تاثیرات منفی زیادی بر کیفیت کلی قطعات تولیدی و در نتیجه بر خودروهای ساخته‌شده می‌گذارد.
علاوه‌بر این، رقابت نابرابر با قطعات وارداتی که به دلیل یارانه‌های دولتی و قیمت‌های پایین‌تر از چین و دیگر کشورهای تولیدکننده وارد می‌شوند، باعث شده است که قطعه‌سازان داخلی نتوانند به قیمت‌گذاری مناسب و رقابتی دست یابند. اگرچه برخی قطعه‌سازان در تلاشند تا با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و سرمایه‌گذاری در بهبود فرآیندهای تولید، کیفیت قطعات خود را ارتقا دهند، اما در شرایط فعلی، این چالش‌ها هنوز به قوت خود باقی هستند.
در شرایطی که برخی تولیدکنندگان به بازار افترمارکت روی آورده‌اند، چه تدابیری برای حفظ رقابت سالم و جلوگیری از آسیب به تولیدات داخلی در نظر گرفته شده است؟
ورود قطعه‌سازان به بازار افترمارکت به دلیل مشکلات موجود در بازار رسمی و عدم تامین قطعات مورد نیاز برای خطوط تولید، به یکی از راه‌حل‌های موقت تبدیل شده است. در این بازار، قطعه‌سازان تلاش می‌کنند تا با استفاده از ظرفیت‌های خود، همچنان به فعالیت ادامه دهند و بخشی از نیاز بازار را تامین کنند.
اما این امر در نهایت به ضرر رقابت سالم در بازار خواهد بود. برای حفظ رقابت سالم، نیاز است که دولت و نهادهای نظارتی اقداماتی جدی برای کنترل بازار انجام دهند. این اقدامات باید شامل وضع قوانین و مقررات جدید برای محدود کردن ورود قطعات غیرمجاز و قاچاق، همچنین نظارت دقیق‌تر بر کیفیت قطعات عرضه‌شده در بازار افترمارکت باشد.
علاوه بر این، برای حمایت از قطعه‌سازان داخلی، باید تشویق‌هایی برای تولید قطعات باکیفیت و استاندارد در نظر گرفته شود. تخصیص تسهیلات برای تحقیق‌وتوسعه، استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تولید و ایجاد شرایط رقابتی برای قطعه‌سازان داخلی می‌تواند باعث تقویت این بخش شود و به جلوگیری از آسیب به تولیدات داخلی کمک کند.
