قیمت‌گذاری دستوری موجب رانت و دونرخی شدن قیمت محصولات وارداتی شده بود. حالا واردکنندگان در تعیین قیمت و شرایط فروش، آزادی عمل دارند که می‌تواند به‌رقابتی شدن بازار منجر شود. پیش از این، قیمت وارداتی‌ها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا بود؛ اما پس از آزادسازی واردات در ۱۴۰۱ شورای‌رقابت مرجع تعیین قیمت شد.
اعضای شورای‌رقابت در جلسه سه‌شنبه هفته گذشته خود دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری را اصلاح کردند؛ دستورالعملی که تمام خودروهای سواری داخلی، مونتاژی و وارداتی را در بر می‌گرفت.
بر اساس این مصوبه، عرضه‌کنندگان خودرو ملزم به‌رعایت شروط زیادی برای فروش محصولاتشان بودند و در این بین، اختیار قیمت‌گذاری و فروش به‌وزارت صنعت، معدن و تجارت سپرده شد.
حالا شورای‌رقابت با گذشت حدود ۳ سال از آزادی واردات خودرو (پس از ممنوعیت ۴ ساله) در مصوبه‌ای جدید، خودروهای وارداتی را از ذیل دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری خارج کرد. این مصوبه شورای‌رقابت به‌معنای مستثنی شدن خودروهای وارداتی از دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری است؛ به‌نحوی که عملا قیمت این خودروها در بازار تعیین خواهد شد.
شورای‌رقابت پیش از این، خودروهای برقی وارداتی را از شمول دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری خارج کرد و حالا این «آزادی» را به‌کل خودروهای وارداتی تعمیم داده است.
پس از آن‌که شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا در اردیبهشت ۱۴۰۱ با تمدید نکردن ممنوعیت واردات خودرو برای سال پنجم واردات را آزاد کرد، وزارت صمت موظف به‌تدوین و اعلام آیین‌نامه اجرایی آن شد.
بیش از ۴ ماه طول کشید تا وزارت صمت آیین‌نامه اولیه را اعلام کرد تا واردات خودرو به‌کشور پس از وقفه‌ای ۴ ساله از سر گرفته شود.
پس از فراهم شدن مقدمات، اوایل دی‌ماه ۱۴۰۱ نخستین محموله خودروهای خارجی در دور جدید، وارد کشور شد. کمی بعد در اواسط بهمن و در شرایطی که هنوز هیچ خودرو وارداتی جدیدی عرضه نشده بود، شورای‌رقابت دستورالعمل تنظیم بازار خودروهای سواری را مصوب و وارداتی‌ها را نیز مشمول آن کرد.
از جمله مهم‌ترین شروط این دستورالعمل، تعیین دستوری قیمت و الزام فروش در سامانه مدنظر وزارت صمت بود.
در بند یک ماده ۳ دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری آمده بود: «مبنای تنظیم قیمت خودرو بر اساس ضوابط قیمت‌گذاری مصوب هیات تعیین و تثبیت قیمت‌هاست که توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محاسبه می‌شود. نتایج محاسبات {که} در کارگروه خودرو ارائه و به‌تصویب شورای‌رقابت می‌رسد و لازم الاجراست».
همچنین در بند ۵ ماده ۵ دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری (شرایط طرف عرضه) آمده بود: «عرضه‌کنندگان خودرو از طریق سامانه یکپارچه فروش نسبت به ثبت‌نام و فروش اقدام می‌کنند».
با توجه به این دو بند، واردکنندگان خودرو با رویه‌ای جدید در قیمت‌گذاری و فروش محصولاتشان مواجه شدند؛ حال آن‌که در گذشته (پیش از ممنوعیت واردات خودرو در اردیبهشت ۱۳۹۷) در تعیین قیمت و فروش محصولاتشان آزاد بودند.
حالا با توجه به اصلاحیه شورای‌رقابت، واردکنندگان خودرو دیگر مشمول هیچ‌یک از بندهای دستورالعمل ابتدایی تنظیم بازار خودرو سواری (مصوبه مربوط به جلسه شماره ۵۴۳ شورای‌رقابت) نیستند.
با این حساب، واردکنندگان خودرو عملا ملزم به‌عرضه محصولاتشان در سامانه یکپارچه عرضه نیستند. از طرفی، نظر به‌این‌که شورای‌رقابت از این پس دخالتی در قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی ندارد، سازمان حمایت (تعیین‌کننده فعلی قیمت خودروهای وارداتی) نیز دیگر مسئولیتی در این مورد نخواهد داشت و قیمت خودروهای موردنظر در نظام عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
دستوری کردن قیمت و فروش خودروهای وارداتی، از همان ابتدا مورد انتقاد برخی کارشناسان و فعالان عرصه خودرو بود.
به‌اعتقاد آن‌ها، سیاست دستوری، روح رقابت در بازار خودروهای وارداتی را از بین برد؛ ضمن آن‌که با دو نرخی کردن قیمت (قیمت در نمایندگی و قیمت در بازار آزاد) سبب گسترده شدن سفره رانت در این بازار شد.
به‌عنوان مثال، خودرو کره‌ای که با قیمت کمتر از ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون‌تومان در نمایندگی عرضه می‌شود، در بازار آزاد بالغ بر ۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون‌تومان قیمت دارد. یا به‌عنوان مثال یک خودرو ژاپنی که در نمایندگی کمتر از ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شده، در بازار آزاد ۲.۳ میلیارد تومان بالاتر به‌فروش می‌رسد.
افزایش قیمت ۵۰ میلیونی هایما S۵
خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۳۵ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که قیمت شاهین (بدون سانروف) (۱۴۰۳) با ۳۵ میلیون‌تومان افزایش به ۸۹۵ میلیون‌تومان، سهند تیپ S (۱۴۰۳) با ۳۴ میلیون‌تومان افزایش به ۵۸۷ میلیون‌تومان، دنا اتومات آپشنال (۱۴۰۴) با ۲۷ میلیون‌تومان افزایش به یک‌میلیارد و ۲۵۸ میلیون‌تومان، سورن پلاس با مانیتور بدون رینگ (۱۴۰۴) با ۲۷ میلیون‌تومان افزایش به ۸۸۵ میلیون‌تومان، کوییک S (۸۵ گانه) (۱۴۰۳) با ۲۴ میلیون‌تومان افزایش به ۵۱۲ میلیون‌تومان و کوییک RS (سفید مشکی) (۸۵ گانه) (۱۴۰۳) با ۲۳ میلیون‌تومان افزایش به ۵۱۸ میلیون‌تومان رسید.
همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای ۵ تا ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که هایما S۵ جدید (۱۴۰۳) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۵۸۰ میلیون‌تومان، لاماری ایما (۱۴۰۴) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۲۶۰ میلیون‌تومان، فیدلیتی پرستیژ ۵ نفره (۱۴۰۳) با ۲۵ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۸۲۵ میلیون‌تومان، اکستریم VX (۲۰۲۳) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون‌تومان و کی‌ام‌سی T۸ (۱۴۰۳) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۸۴۵ میلیون‌تومان قیمت‌گذای شدند.
در گروه خودروهای وارداتی تنها شاهد رشد قیمت ۵۰ میلیون‌تومانی یک مدل خودرو بودیم. جایی که تویوتا کرولا - ۱۲۰۰ سی‌سی (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۶۵۰ میلیون‌تومان ارزش‌گذاری شد.
