به گزارش «اخبار خودرو»، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران که هم‌اکنون آن را با نام بازار بورس کالا می‌شناسیم، در شهریورماه سال ۸۲ به دلیل نیاز به ایجاد بازار شفاف، تسهیل در معاملات و کشف نرخ قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه‌ای بر مبنای مکانیزم عرضه‌وتقاضا و همچنین تضمین تعهدات طرفین معامله در یک فضای سالم که به ثبات اقتصادی بینجامد، به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن بود که فعالیت سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی نیز در شهریورماه سال ۸۳ کلید خورد. تجربه ارزشمند در این اتفاق مهم، منتج به آغازبه‌کار شرکت بورس کالای ایران در آذرماه ۱۳۸۵ با ادغام بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی شد که پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی در مهر ۱۳۸۶ زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار شروع به فعالیت کرد.
شکی نیست بورس کالا در کشف واقعی قیمت کالاها، حذف واسطه‌گری و دلالی، ایجاد بازار ضابطه‌مند و باثبات در عرضه‌وتقاضای کالا بسیار موثر عمل کرده و در راستای توسعه اقتصادی کشور موفق عمل کرده است که امروزه با ارزش بازار ۲۴۵.۹۴۵.۴۸۸ میلیون ریالی (آمار بازار فیزیکی مورخ ۱۳۹۹.۰۶.۰۵) به‌عنوان یکی از پویاترین بازارهای کشور محسوب می‌شود. تا جایی که امروز نهادهای تصمیم‌گیر درخصوص صنعت و بازار خودرو، به فکر استفاده از این ظرفیت برای حل مشکلات موجود در بخش قیمت‌گذاری و عرضه آن افتاده‌اند.
واهمه مخالفان از کشف قیمت غیرواقعی در بورس کالا
اما چرا مجموعه خودروسازی کشور با توجه به این‌که در موضوع قیمت گذاری محصولات تولیدشده و همچنین کسری نقدینگی و سرمایه درگردش تولیدات خود با مشکل مواجه هستند؛ از توجه به پتانسیل بالای بورس کالا در حل مشکلات نقدینگی و کشف واقعی قیمت کالاها، غافل مانده و از این فضای مناسب و قانونی ایجادشده به‌گونه‌ای موثر استفاده نمی‌کنند؟
به نظر می‌رسد سازوکارهای ورود خودروسازها به بورس کالا وجود دارد، کما این‌که در سال ۱۳۹۶ شرکت خودروسازی سایپا با انتشار اوراق سلف موازی به ارزش ۵۰۰میلیارد تومان برای خودرو سراتو اقدام کرد و تجربه موفقی از فروش خودرو در بورس کالا برای محصولات خودرویی به‌وجود آمد. برخی تحلیلگران مخالف با عرضه خودرو در بورس کالا بر این باورند که در شرایط حاضر به دلیل عدم‌تعادل در عرضه‌وتقاضای محصولات خودرویی در کشور، قیمت‌ها در بورس کالا هم واقعی نخواهند بود و این موضوع خلاف رویه حمایت از مصرف‌کننده واقعی محسوب می‌شود.
ظرفیت‌های نهفته در بورس
درخصوص مزایای حضور فعال خودروسازان در بورس کالا باید چند مورد مهم را مد نظر قرار داد؛ نخست شفافیت در قیمت و حذف واسطه‌گری به‌واسطه قوانین منسجم و منظم و رعایت مقررات مصوب در حوزه خودرو. مزیت بعدی؛ ایجاد فرصت ایده‌آل برای خودروسازان به‌منظور دریافت منابع مالی با استفاده از ابزارها و نهادهای مالی جدید مصوب سال ۱۳۸۸ مجلس است که به‌مراتب به‌صرفه‌تر و کم‌هزینه‌تر از منابع تامین سرمایه از طریق تسهیلات بانکی است.
همچنین امکان جذب نقدینگی بالای جامعه در تولید در قالب سرمایه‌گذاری با خرید و فروش اوراق منتشره سلف موازی و... در بورس وجود دارد. این ظرفیت‌ها بسیاری از دغدغه‌های موجود در این خصوص را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و به چالش می‌کشد. همچنین با شناسایی مابه‌التفاوت سود مورد انتظار و سود فراتر از انتظار حاصل از فروش خودرو در بورس کالا و تعریف نحوه هزینه‌کرد منابع حاصل از آنچه در بخش تولید و چه در بخش مصارف عام‌المنفعه - می‌توان گامی موثر در مسیر عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه ثروت برداشت.
تامین بهینه و به‌صرفه سرمایه درگردش و کاهش هزینه‌های مالی
با توجه به شرایط حاکم بر تولیدات محصولات خودرویی که بر اثر تحریم‌ها و پاندمی کووید-۱۹ منجر به اختلال در عرضه‌وتقاضا و لاجرم افزایش قیمت‌ها شده است، ورود خودروسازان به بورس کالا و انتشار اوراق سلف خودرویی می‌تواند بازار کاذب سرمایه‌گذاری و واسطه‌گری خودرو را مهار کند. بدین‌ترتیب یکی از موانع هنجارهای اقتصادی در کشور به شکل مناسبی کنترل خواهد شد و از سوی دیگر، به تامین بهینه و به‌صرفه سرمایه درگردش و کاهش هزینه‌های مالی شرکت‌های خودروسازی نیز کمک به‌سزایی خواهد شد.
از این‌رو، می‌توان بسترسازی برای ورود خودروسازان به بورس کالا را از این پس به‌عنوان یکی از راهکارها در بین راهکارهای متعدد اقتصادی معتبر (کنترل‌های مالیاتی، مالیات برعایدی سرمایه، کنترل نهادهای نظارتی، تدوین مقررات تعادل‌بخشی به بازار و ...) در راستای کنترل نقدینگی، کنترل قیمت، کاهش واسطه‌گری و دلالی و در نهایت جذب نقدینگی به‌صرفه در مسیر تولیدات خودرویی و کاهش هزینه‌های مالی تولید به‌شمار آورد.
* رضا آریاراد - کارشناس صنعت خودرو
