به گزارش « اخبار خودرو » ، اتوبوس‏های برقی چندی است به یکی از مهم‏ترین مباحث کشور به‌ویژه در شهرداری‏های کلان‌شهرها و شهرهای آلوده تبدیل شده است. این اتوبوس‏ها که به‌عنوان اتوبوس‏های پاک شناخته می‏شوند، می‏توانند درصورت حضور در ناوگان حمل ‏و نقل مسافری کشور، درصد بسیاری از آلودگی‏ ها را که به معضل این روزها تبدیل شده است، کاهش دهند.

برخی خودروسازان کشور نیز از این مهم غافل نبوده‏ و تلاش کرده ‏اند در کنار ساخت اتوبوس‏هایی با استانداردهای آلایندگی یورو۴، ۵ و ۶ و اتوبوس‏های سی‏ ان‏ جی ، به واردات اتوبوس‏های برقی هم بپردازند.

اما باید درنظر داشت ورود هر تکنولوژی نیازمند زیرساخت‏های اساسی و تطبیق آن با شرایط کشور است. البته علاوه‌بر آن در مورد اتوبوس‏ها باید شرایط آب‏ و هوایی نیز سنجیده شود. درحال‏ حاضر شرکت‏های کارمانیا با برند مطرح بی ‏وای‏ دی چین، آذهایتکس با برند ماز بلاروس و سام‏ سبز ایرانیان با همکاری شهاب ‏خودرو و برند بل‏ کمون ‏ماش بلاروس، برنامه ‏ریزی خود برای تولید اتوبوس‏های باتری‏ دار و ابرخازنی را آغاز کرده ‏اند.

[caption id="attachment_211619" align="aligncenter" width="478"] اتوبوس ‏های پاک[/caption]

انواع اتوبوس‏های الکتریکی

اتوبوس‏های برقی در سراسر دنیا از محبوبیت خاصی برخوردارند به ویژه آن‏که توانسته ‏اند لقب خودروهای حمل ‏و نقل پاک را نیز به خود اختصاص دهند.

اتوبوس‏ سازان بزرگ دنیا نیز در سال‏های اخیر سعی کرده ‏اند تولیدات خود را از نمونه‏ های دیزلی روی مدل‏های پاک‏ تر به خصوص برقی ‏ها متمرکز کنند. از این رو خودروسازان مطرح همواره مدل‏ها و تکنولوژی‏های نوینی را به بازار عرضه کرده ‏اند که باعث شده است در این زمینه مدل‏های متنوعی پدید آید.

سه مدل از اتوبوس‏های برقی که در اکثر شهرهای بزرگ مورد استفاده قرار می‏گیرند عبارتنداز اتوبوس‏های ابرخازنی، اتوبوس‏های برقی شارژی و اتوبوس‏های برقی متصل به شبکه بالاسری.

شهرهای کوچک و بزرگ بنا بر نیاز و زیرساخت‏های موجود، مدل‏هایی را که سفارش می‏دهند، بیشترین کاربرد را در شهرهایشان دارند، موضوعی که به نظر می‏ رسد در ایران آن‏طور که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‏ گیرد.

اتوبوس‏های ابرخازنی

اتوبوس‏های ابرخازنی به‌طور معمول از نوعی خازن الکتروشیمیایی برخوردار هستند که ظرفیت ذخیره انرژی فوق ‏العاده زیادی را داراست. هر وسیله ‏ای که از باتری به‌عنوان منبع تامین انرژی استفاده می‏کند، کاندیدای استفاده از ابرخازن هم است.

خازن‏های اولیه برخلاف باتری‏ها که قادر به نگهداری انرژی زیاد با قدرت کم بودند، می‏توانستند انرژی با قدرت بالا را در خود ذخیره کنند اما این انرژی زود به پایان می‏رسید. تولیدکنندگان مدل‏های ابرخازنی با ترکیب ذخیره انرژی با قدرت زیاد و همچنین میزان زیادی از انرژی، این مشکل را تا حدودی رفع کردند.

این منبع ذخیره انرژی در‏حال‏ حاضر از گزینه‏ های پرطرفدار برای استفاده در وسایل نقلیه برقی یا دوگانه ‏سوز به شمار می ‏آید و مزایای آن نسبت‌ به باتری باعث شده است متخصصان آن را برای جایگزینی باتری مناسب بدانند.

ابرخازن در ابتدا برای مصارف جنگی توسط ارتش ایالات‌ متحده و برای تامین نیروی محرکه موردنیاز تانک‏ها و زیردریایی‏ها مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن ناسا به تحقیق روی پروژه HEBT (Hybrid Electric Bus Transit) پرداخت تا از این منبع در حمل ‏و ‏نقل عمومی استفاده شود. این اتوبوس از ۳۰خازن هر یک به وزن ۳۲کیلوگرم تشکیل می‏شد و با تولید انرژی معادل ۵۰ KJ انرژی اتوبوس را تا ۴مایل تامین می‏کرد.

این اتوبوس‏ها به سرعت در هر ایستگاه شارژ می‏شوند اما شارژ کامل آن‏ها در ترمینال اتوبوس‏ها انجام می‏شود. ابرخازن‏ها کمتر از باتری درمعرض خطرات ناشی از سرما قرار می‏گیرند. علاوه بر این مزیت شارژ سریع‏تر و عمر طولانی ‏تر هر شارژ باعث برتری آن‏ها نسبت‌ به باتری‏ها شده است، به ‏طوری‌ که باتری‏های معمولی برای ۳۰مایل حرکت نیاز به ۴ تا ۵ ساعت شارژ دارند اما ابرخازن‏ها همین مسافت را با ۳۰دقیقه شارژ طی می‏کنند.

نرخ (Rate) پر شدن شارژ بالا و خالی شدن شارژ نسبتا پایین، افت کیفیت ناچیز پس از هزاران دوره مصرف، آلودگی سمی کم موادمصرفی برای ساخت ابرخازن، بازدهی بالا حدود ۹۵درصد، وزن سبک و هزینه‏ های پایین، مقاومت کم در برابر جریان و عدم وجود خطر و قابلیت Overcharge نشدن ازجمله مزایای این اتوبوس‏‏ها هستند.

اما درکنار مزایای آن می‏توان به مواردی مانند خالی شدن خطی باتری که از خالی شدن کامل شارژ جلوگیری می‏کند، چگالی انرژی پایین (۱۰تا۲۰درصد یک باتری معمولی انرژی ذخیره می‏کند)، ولتاژ پایین هر واحد به تنهایی و نیاز به تجهزات کنترل الکترونیکی و سوئیچ ‏های پیشرفته‏ به‌عنوان معایب این سیستم ‏ها اشاره کرد.

اتوبوس‏های الکتریکی متصل به شبکه بالاسری

اتوبوس‏های برقی در مدل متصل به شبکه بالاسری، مدل‏هایی هستند که هرچند با باتری کار می‏کنند اما قابلیت نگهداری شارژ را ندارند و نیازمند آن هستند که به‌صورت مستمر به شبکه برق متصل باشند. مشخص است این خودروها نیاز به سیم‏ کشی‏ در سراسر مسیر حرکتی خود دارند و باید به‌وسیله پانتوگراف‏ها به کابل‏های برق متصل شوند، در نتیجه به علت استفاده از رشته‏ های سیم در این مسیرها، زیبایی چندانی را برای شهرها به ارمغان نمی‏ آورند.

از سوی دیگر نیاز مداوم این مدل از اتوبوس‏ها به بازوهای برق ‏رسان (پانتوگراف‏ها) به همراه محدودیت حرکتی پانتوگراف‏ها باعث می‌شود که این اتوبوس‏ها با محدودیت حرکتی مواجه شوند و در حرکت عرضی انعطاف کمی از خود نشان دهند.

مشکلاتی از این قبیل و به ‏روز شدن تکنولوژی اتوبوس‏های برقی در مدل‏های باتری‏ دار و ابرخازنی، باعث شد محبوبیت این مدل‏ها در دنیا به حداقل برسد و تقریبا در شهرهای مختلف دنیا منسوخ شوند. همچنین مشکلات فنی باعث عدم کارایی این سیستم شد.

این اتوبوس‏ها پیش از این در برخی مسیرهای پایتخت نیز مورد استفاده قرار می‏گرفتند که با اعمال برخی تغییرات در تهران، از ناوگان حمل‏ و نقل عمومی حذف شدند اما هرچند این مدل‏ها در سال‏های اخیر در دنیا کمتر استفاده می‏شوند اما باز هم در یکی از مسیرهای اصلی شهر مورد استفاده قرار گرفته است. این در حالی است که می‏توانست با مدل‏های باتری ‏دار موجود جایگزین شود.

بهترین‏ها برای ایران از میان نمونه ‏های موجود

شرکت آذهایتکس اعلام کرده است از سال آینده برای تولید اتوبوس‏های برقی برنامه ‏هایی را درنظر دارد و مدل‏های ابرخازنی را به این منظور انتخاب کرده ‏اند.

به‌گفته مدیرعامل آذهایتکس، این اتوبوس‏ها بدون باتری کار می‏کنند و می‏توانند با هر بار شارژ بین ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر را بپیمایند. این اتوبوس‏ها که با همکاری شرکت ماز وارد کشور خواهند شد، می‏توانند در ایران کاربردهای بسیاری داشته باشند.

اکبرپور پایدار در این مورد بیان کرده است سال آینده نخستین نمونه این اتوبوس‏ وارد کشور شده و بعد از انجام تست‏های لازم به ناوگان تبریز فرستاده خواهد شد. تست ‏‏درایوهای نمونه اولیه نیز در شهر تبریز انجام خواهد شد.

این اتوبوس‏ها برای شارژ به ایستگاه‏ های مشخصی نیاز دارند که مدیرعامل آذهایتکس در زمینه ایجاد زیرساخت‏های آن نیز گفته بود اتوبوس‏رانی تبریز در‌حال‌ نصب ایستگاه‏های مربوط به این اتوبوس‏هاست. این ایستگاه‏ها نیاز به برق با ولتاژ بالا دارند و با برق شهری نمی‏توانند شارژ شوند.

پیش از این نیز در یکی از نمایشگاه‏های حمل‏ و نقل، نمونه ‏ای از اتوبوس‏های ابرخازنی رونمایی و اعلام شد قرار است طبق همکاری بل‏ کمون‏ ماش بلاروس و شرکت سام ‏سبز ایرانیان به‌صورت آزمایشی وارد کشور شده و در خط تولید شهاب ‏خودرو تولید شود.

این محصول یک اتوبوس ۱۲متری با قابلیت پیمایش ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر تنها با ۵دقیقه شارژ است که می‏تواند در ایستگاه اتوبوس و هنگام تخلیه مسافر به راحتی شارژ شود.

پیش از این نیز سخیراوی اعلام کرده بود می‏‏توان از این اتوبوس‏ها به صورت ٢۴ساعته بهره ‏برداری کرد. این اتوبوس‏ها حدود یک‌سال است که در شهر مسکو استفاده شده ‏اند و پیش ‏بینی می‏شود با انتقال این تکنولوژی به کشور، مشکلات حمل ‏و نقل و محیط‏ زیست حل شود.

به‌گفته رئیس هیات‏ مدیره سام ‏سبز خودرو، این محصول تماما برقی و کاملا دوستدار طبیعت است و از آن‏جایی که بیش از ۳۰درصد آلودگی هوای تهران را به اتوبوس‏های حمل‏ و ‏نقل عمومی نسبت می‏دهند، یکی از مزایای این اتوبوس‏ها می‏تواند کاهش آلودگی کلان‌شهرها به‌خصوص تهران باشد. این در حالی است که به نظر می‏رسد تاکنون هیچ زیرساختی برای محصولات ابرخازنی در کشور آماده نشده است.

خردادماه سال جاری مراسم بهره‏ برداری از نخستین اتوبوس تمام‏ برقی در کشور برگزار شد. طی این اقدام که در شیراز و توسط شرکت کارمانیا، نمایندگی محصولات بی ‏وای ‏دی انجام شد، بنا بود از خودروهای الکترونیک شارژی نوین در حمل‏ و ‏نقل عمومی استفاده شود.

در این خودروها برخلاف اتوبوس‏های دیزلی تنها صدایی که شنیده می‏شود، صدای کار کردن دستگاه تهویه است، در این سیستم پله‏ ای دیده نمی‏شود و از این نظر مناسب سالمندان، کودکان و افراد دچار آسیب‏های جسمی است.

زمان شارژ شدن اتوبوس‏های برقی بین ۲٫۵ تا ۴ ساعت است و در زمان شب و در ایستگاه، کار شارژ و سرویس با هزینه‏ ای بسیار اندک، حدود ۲۰هزارتومان، انجام و اتوبوس برای طی مسافتی حدود ۲۵۰کیلومتر آماده می‏شود.

این اتوبوس‏ها باتوجه به توانایی بالا در نگهداری شارژ می‏توانند بهترین گزینه برای شهرهای ایران باشند، چراکه نه نیاز به شبکه بالاسری دارند و نه در میانه مسیر، نیازمند شارژ مجدد هستند.