به گزارش «اخبار خودرو» ، ماندن یا نماندن خودروسازان خارجی که بعد از برجام به ایران آمدند و حالا با تصمیم آمریکا احتمالا از کشور می‌روند، مساله‌ای است که این روزها بازار بسیار ملتهب و پریشان خودروی کشور با آن روبه‌رو است. زمزمه‌های رفتن خودروسازان خارجی و قطع همکاری با ایران باعث شده است نه‌تنها قیمت خودروهای صفرکیلومتر در این بازار افزایش پیدا کند بلکه بازار خودروهای دست‌دوم نیز با افزایش حبابی قیمت مواجه شده است.
اما موضوعی که درباره آن بسیار بحث می‌شود، این است آینده واردات و صنعت خودرو در این شرایط چه خواهد شد و با خروج این خودروسازان از کشور چه شرکت‌هایی جایگزین آنها می‌شوند؟ وضعیت واردکنندگان پس‌از تحریم‌ها و اینکه چه شرایطی پیدا می‌کنند، از‌جمله مسائلی هستند که با رضا مزینانی ، کارشناس صنعت خودرو در میان گذاشتیم. این کارشناس صنعت خودرو درخصوص طرح ساماندهی بازار نیز معتقد است هر طرحی‌که بدون مشورت با صاحب‌نظران انجام شود، امیدوار کننده نخواهد بود.
[caption id="attachment_214500" align="aligncenter" width="700"]
اساسا در سال‌های اخیر، به‌جهت عدم تولید خودروهایی در کلاس خودروهای وارداتی، فعالان بازار خودروی ایران، بازار واردکنندگان را از بازار تولیدی خودرو جدا می‌دانند[/caption]
در‌حال‌حاضر باتوجه به رفتار ترامپ درقبال برجام، احتمال بازگشت تحریم‌ها در صنعت خودرو وجود دارد. شما سابقه فعالیت در بخش دولتی و خصوصی این صنعت را تجربه کرده‌اید، ازآنجاکه هر تهدید یک فرصت نیز به شمار می‌رود، چرا تهدیدهای قبلی به‌فرصت تبدیل نشدند؟ این‌بار در قبال تحریم چگونه باید عمل کنیم؟ اولین‌شرط حضور هر برند در بازار، علاقه آنها به سرمایه‌گذاری در کشورها، ایجاد و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری در آن کشور است. شرکت‌ها و اشخاص در کشوری سرمایه‌گذاری خواهند کرد که حداقل ریسک را احساس کنند. همان‌طور که می‌دانید امنیت سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک موضوع بسیار پیچیده‌ای بوده و از حوصله این بحث خارج است. فقط به این نکته بسنده می‌کنم هر سرمایه‌گذاری در جایی سرمایه خود را منتقل می‌کند که حداقل 5سال شرایط باثباتی را تجربه کند. آیا ما پس از برجام شرایط با ثباتی را در کشور تجربه کرده‌ایم که شرکتی بخواهد در ایران سرمایه‌گذاری کند؟ با این‌حال انجام توافق برجام فرصت بسیار مناسبی بود که اگر به ثبات بازار و ثبات تصمیمات دولت منتهی می‌شد، می‌توانست فرصت‌های بسیار مناسبی را برای کشور در حوزه صنعت خودرو ایجاد کند. کمااینکه شرکت‌هایی که شناخت عمیق‌تری نسبت‌به بازار ایران داشتند، شروع به ارزیابی بازار، تحلیل و درمواردی سرمایه‌گذاری هم کرده‌اند. بنابراین بازگشت تحریم، این فرصت‌ها را تبدیل به چالش بزرگی برای شرکت‌های طرف قرارداد، کارکنان و مصرف‌کنندگان آنها خواهد کرد.
هرچند هنوز تصمیم نهایی برخی شرکای خارجی صنعت خودروی ایران اعلام نشده و رفتن و ماندن آنها مشخص نشده است،این شرکت‌ها چه تصمیمی خواهند گرفت؟ پیش‌بینی شما چیست؟ باید با واقعیت کنار بیاییم و خود را برای آن آماده کنیم. متاسفانه اکثر برندهای بنام کره‌ای ، ژاپنی و آلمانی که به‌طور مستقیم با شرکت‌های ایرانی در حوزه تولید فعالیت می‌کرده‌اند، پاپس خواهند کشید. برندهای فرانسوی که سابقه حضور بیشتری در ایران و همچنین سهم بزرگی از بازار را دارند، در مرحله اول سعی می کنند حضور خود را تداوم بخشند اما در صورت سخت‌تر شدن تحریم‌ها بر اساس تجربه قبلی آنها نیز به‌تدریج ایران را ترک خواهند کرد .
فعالیت واردکنندگان و به‌طور‌کلی این بخش از بازار و صنعت به چه شکل خواهد شد؟ در حوزه واردات نیز متاسفانه به شرایط قبل ازبرجام باز خواهیم گشت. اکثر شرکت‌های صاحب‌نام علاقه‌ای به‌حضور مستقیم در بازار ایران نخواهند داشت و بیشتر شرکت‌های واردکننده نیز مجبور خواهند شد خودروهای خود را از طریق نمایندگان دیگر کشورها وارد کشور کنند که باتوجه به حاکم شدن استانداردهای جدید، این فرایند بسیار پیچیده خواهد بود. درنهایت اینکه قیمت تمام‌شده کالا به‌جهت پرداخت هزینه‌های حمل، بیمه و دیگر موارد قطعا افزایش خواهد یافت.
باتوجه به اینکه واردات سهم اندکی از بازار خودرورا در اختیار دارند، آیا عدم واردات به‌صورت مستقیم می‌تواند باعث رکود در این بازار شود؟ اساسا در سال‌های اخیر، به‌جهت عدم تولید خودروهایی در کلاس خودروهای وارداتی، فعالان بازار خودروی ایران، بازار واردکنندگان را از بازار تولیدی خودرو جدا می‌دانند. بازار خودروهای وارداتی به‌همان دلایلی که قبلا گفته شد، قطعا با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شود. باتوجه به کاهش قدرت خرید، این بازار به احتمال قریب‌به یقین کوچک‌تر خواهد شد. کمااینکه باتوجه به شرایط جدید، برخی برندها نیز به‌سختی بتوانند به واردات خود در این شرایط ادامه دهند.
در شرایط فعلی، آیا وارد کنندگانی که از پیش قصد تولید در داخل داشتند، می‌توانند به مسیر خود در این زمینه ادامه بدهند؟ چه موانع و تسهیلاتی در این راه دارند؟ این موضوع بستگی به این دارد شما با کدام کشور و برند طرف قراداد هستید. همان‌طور که گفتم برندهای کره‌ای ، ژاپنی و آلمانی به احتمال غریب‌به‌یقین به جهت سهم بازار مناسبی که در آمریکا دارند، وارد کارزار تولید در ایران در این برهه زمانی نخواهند شد اما درخصوص برندهای چینی بعید است مشکل چندانی ایجاد شود.
کمی هم به بحث تولید بپردازیم، به‌نظر شما چرا تولیدکنندگان بخش خصوصی به‌رغم تمام تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها همچنان سهم بالایی در تولید و بازار ندارند؟ اساسا افزایش سهم بازار فرایند بسیار پیچیده‌ای است و چگونگی افزایش، نیاز به مولفه‌های بسیاری دارد که در این مقال نمی‌گنجد. اما اگر بخواهیم فقط به یک بعد از ابعاد آن بپردازیم، می‌توان گفت بازار 20تا55میلیون‌تومان به‌طور تمام‌و‌کمال تحت‌کنترل 2 شرکت بزرگ و دولتی سایپا و ایران‌خودرو است که حمایت کامل دولت را نیز پشتوانه خود می‌بیند. در این شرایط طبعا هیچ شرکتی در این بازه قیمتی (که بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده است) با این شرکت‌ها (بخوانید دولت) رقابت نمی‌کند. در نتیجه سهم بازار این بازه‌قیمت دست‌نخورده در اختیار دولتی‌ها باقی می‌ماند. به‌طور کل شرکت‌های تولیدی خصوصی در بازه 50تا100 و 100تا150میلیون‌تومان ورود کرده‌اند و به رغم رقابت بسیار شدید در این بازه، سهم بازار قابل‌ملاحظه‌ای نیز به‌دست آورده‌اند. متاسفانه قشر متوسط جامعه که اکثرا کارمندان، صاحبان صنایع و بنگاه‌های کوچک را تشکیل می‌دهند در این برهه از زمان، بیشترین فشار رکود بازار را تحمل می‌کنند و درنتیجه تمایل ایشان به خرید خودرو در اولویت‌های بعدی قرار گرفته است. درنتیجه کار برای این دسته از شرکت‌ها سخت‌تر می‌شود. درنهایت رقابت در بازار قیمتی در بازه 50 تا150میلیون‌تومان بسیار سخت است و بازار محدودی دارد و همچنین این رقابت با شرکت‌های دولتی نیز کار را سخت‌تر و افزایش سهم بازار را با کندی مواجه می‌کند .
در شرایط سیاسی - اقتصادی پیش‌رو احتمال حمایت از خودروسازان بزرگ وجود دارد. برای تقویت بخش خصوصی تولیدکننده بهترین کمک و حمایت چه می‌تواند باشد؟ بهترین تصمیم در خودروسازی ایران، سپردن این صنعت به بخش خصوصی است. تنها راه افزایش بهره‌وری، کیفیت، کاهش قیمت تمام‌شده و مدیریت صحیح بر این صنعت، همین تصمیم خصوصی‌سازی است. مادامی‌که دولت در این صنعت حضور داشته باشد، شما هرگز محصول با قیمت مناسب، رقابتی و باکیفیت را در این صنعت نخواهید دید. صنعت دولتی یعنی رانت، یعنی زیاندهی، عدم بهره‌وری و حیف و میل بیت‌المال و... من به شما اطمینان می‌دهم در شرایط سیاسی و اقتصادی پیش‌رو دولت نه‌تنها به شرکت‌های خصوصی کمکی نخواهد کرد بلکه مشکل به وجود می‌آید (بخش بزرگی از این فرایند به‌طور ناخداگاه و به جهت لزوم حمایت از شرکت‌های دولتی و خصولتی در بدنه دولت اتفاق میفتد ) .
به‌عنوان سوال آخر، آیا طرح جامع ساماندهی بازار خودرو می‌تواند به این وضعیت کمک کرده و هر دو بخش تولید و واردات را راضی کند؟ من به‌عنوان کارشناس صنعت خودرو به این طرح و هر طرح دیگری که با عدم مشورت با خردمندان و صاحب‌نظران این صنعت تهیه شده باشد، امیدوار نیستم. ضمن اینکه مگر ما در این مملکت قانون و تبصره و طرح مصوب‌شده کم داریم که به‌درستی اجرا نمی‌شوند؟ مگر ما سند چشم انداز 1404 را در این کشور تدوین نکرده‌ایم که در آن کاملا تکلیف صنعت خودرو چه در حوزه واردات چه در حوزه تولید روشن است؟ اما متاسفانه در مقام اجرا تمام دستگاه های اجرایی کشور، صنعت را با سیاست در هم آمیخته و براساس مسائل روز و بدون وجه به تصمیمات و قوانین کلان و بالادستی کشورکار خود را انجام می‌دهند و تصمیمات ناگهانی می‌گیرند که این معضل بلای جان صنعت کشور و علت اصلی عدم سرمایه‌گذاری در صنعت شده است.
