به گزارش «اخبار خودرو»،شهرهای ایران (و به‌ویژه تهران)، با کمبود شدید اتوبوس مواجه هستند و این در حالی است که علاوه‌بر کمبودِ عددی اتوبوس‌ها، فرسودگی آنها هم به سطوح هشداردهنده‌ای رسیده است. همین چند روز پیش، در شورای شهر تهران در مورد این موضوع بحث شده بود که تعداد اتوبوس‌های فعال در تهران عملا به 2 هزار دستگاه کاهش یافته، حال آنکه پایتخت ایران دست‌کم به 9 هزار دستگاه اتوبوس فعال نیاز دارد. از آن سو، محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس پیشین شورای شهر تهران هم در تابستان سال 1399 گفته بود وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی در پایتخت (یعنی اتوبوس، مترو، مینی‌بوس و تاکسی‌ها) به حدی بحرانی شده که در آستانه فروپاشی قرار دارد. این در حالی است که برای تامین اتوبوس‌های درون‌شهری برای ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهرهای کشور، 2 راه بیشتر وجود ندارد: واردات یا تولید. وضعیت ارزی کشور اجازه واردات را نمی‌دهد، این در حالی است که صنعت تولید اتوبوس‌های درون‌شهری در برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده این اتوبوس‌ها در ایران، چندی پیش و بعد از نزدیک به یک‌دهه تعطیلی، دوباره احیا شده است.
وقتی خارجی ها رفتند
از آخرین نوسازی‌های گسترده در ناوگان اتوبوسرانی درون‌شهری در شهرهایی مانند تهران، کم‌وبیش 10سال می‌گذرد و در تمام این سال ها، متوسط سن این ناوگان در شهرهای کشور افزایش پیدا کرده است. در این میان اما شهرهای ایران برای تامین اتوبوس‌های مورد نیاز ناوگان حمل‌ونقل عمومی دو راه بیشتر ندارند: واردات یا تولید. پدرام فرهادی، کارشناس حوزه خودرو در این مورد به خبرنگار روزنامه «دنیای‌خودرو» گفت: «در اتوبوس‌سازی ایران، تاکنون به طور عمده 3 روند دنبال شده و هر یک نتیجه خود را در سال‌های گذشته پس داده است. یکی از این روش‌ها، تولید اتوبوس با فناوری‌های قدیمی است که به‌عنوان‌مثال در مورد اتوبوس‌های تحت‌لیسانس شرکت مرسدس‌بنز انجام می‌شد. مورد دوم خطوطِ تولید، به شرکت‌های چینی تعلق دارد که کم‌وبیش در 15 سال اخیر پایشان به ایران باز شده و سومین مورد نیز خطوط تولید شرکت‌های مطرح در حوزه تولید اتوبوس، همچون شرکت‌های اسکانیا و ولوو هستند.»
فرهادی ادامه داد: «پس از امضای برجام، گروه سوم که درواقع شرکت‌های چندملیتی و نه اروپایی هستند، به سرعت به سمت بازار ایران گرایش پیدا کردند، نخست به این دلیل که ایران به‌خاطر جمعیتش بازار بسیار بزرگی برای این شرکت‌ها بوده و هست و دوم اینکه انرژی و هزینه نیروی کار در ایران بسیار ارزان است.»
این کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: «سال1395اسکانیا اعلام کرد در ایران سرمایه‌گذاری سنگینی انجام می‌دهد و حتی حاضر است قطعات اتوبوس و مینی‌بوسِ تولیدی خود را از تولیدکنندگان قطعه در کشور تامین کند، یعنی مشابه مدلی که برای نزدیک به 2 دهه در ترکیه دنبال شده و می‌شود. اما با خروج آمریکا از برجام، این شرکت‌ها خیلی زود بازار ایران را ترک و حتی ضربه سنگینی به اعتبار و سهام جهانی‌شان را تحمل کردند.» فرهادی گفت: «نکته مهم این است که اتفاقا ظرفیت تولید اتوبوس‌های درون‌شهری و برون‌شهری در کشور وجود دارد، اما به دلیل نبود بودجه، خطوط تولید سال‌هاست خوابیده و از ظرفیت آنها به درستی استفاده نمی‌شود. اما در هر حال، تولید این اتوبوس‌ها در ایران به شدت صرفه اقتصادی دارد، چون بازار به صورت شبه‌انحصاری در اختیار تولیدکننده قرار خواهد گرفت. اما همان طور که گفتم، مشکل تامین مالی برای به حرکت در آوردن خطوط تولید باید در ابتدا حل و فصل شود.»
آغاز به کار اتوبوس‌سازی پس از یک‌دهه
این در حالی است که ظاهرا فشار تقاضا برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی درون‌شهری ازیک‌سو و عدم امکان تامین این اتوبوس‌ها از طریق واردات ازسوی‌دیگر، موجب شده‌اند خطوط تولید در شرکت‌هایی مانند ایران‌خودرودیزل، پس از نزدیک به یک‌دهه دوباره فعال شوند. بر این اساس، همین چندی قبل مدیر تولید ایران‌خودرودیزل اعلام کرد این شرکت ظرفیت اسمی تولید 11 دستگاه اتوبوس در هر شیفت کاری خود را دارد و به این ترتیب، می‌تواند در شبانه‌روز 22 دستگاه اتوبوس تولید کند. این در حالی است که این خطوط تولید، برای نزدیک به 10 سال تعطیل بوده‌اند.»
وی در ادامه گفت: «اگر چه در هر شیفت کاری توانایی تولید 11 دستگاه اتوبوس را داریم، اما اکنون با توجه نیاز بازار و سفارش مشتری، با 2 اتوبوس در هر شیفت کار این خط تولید را شروع کرده و به 4 دستگاه در شبانه روز افزایش داده‌ایم.» اما گویا ظرفیت تولید اتوبوس‌های درون‌شهری در ایران، می‌تواند از بازار داخلی هم فراتر برود و حتی بازارهای صادراتی را نیز نشانه بگیرد. بر این اساس، در دی‌ماه سال گذشته اعلام شد خطوط کنونی تولید اتوبوس‌سازی ایران می‌توانند بازارهای کشورهایی مانند افغانستان، عراق و حتی کشورهای آسیای میانه را هم فتح کنند. در حالی که به‌تازگی اعلام شد؛ قرار است ایران پس از 15سال به‌عنوان عضو به«پیمان شانگهای» (با حضور کشورهایی مانند چین و روسیه) بپیوندد، می‌توان این موضوع را نشانه‌ای در نظر گرفت از اینکه بازار تولید برخی محصولات ایرانی، ازجمله اتوبوس‌های درون‌شهری، حالا می‌تواند گسترده‌تر از جغرافیای ایران باشد.
