بازار خودروهای داخلی و وارداتی در یک دهه اخیر تغییر و تحولات زیادی را تجربه کرده‌ که از تولید تا ورود محصولات خارجی را در بر می‌گیرد. اما می‌توان گفت تغییر عمده در این بخش افزایش قیمتی است که بسیار محسوس بوده و کاهش قدرت مصرف‌کننده را در پی داشته است. این تغییرات قیمت که در بازار آزاد چیزی بیشتر از ۸۰۰ درصد بوده است، می‌تواند ۷ دلیل مهم داشته باشد.

تورم سالانه

بررسی‌ها نشان ‌می‌دهد قیمت خودروهای داخلی و وارداتی در یک دهه اخیر بیش از ۸۰۰ درصد رشد داشته است. افزایش قیمتی که یکی از دلایل آن به‌طور حتم می‌تواند تورم شدید سالانه باشد.

تورمی که نه‌تنها روی خودرو بلکه روی تمام اقلام بازار تا حد زیادی اثرگذار است. برای بررسی تاثیر نرخ تورم بر افزایش قیمت خودرو، ابتدا باید به‌نقش این کالا در سبد خانوار اشاره کرد. درواقع ضریب اهمیت اقلام سبد مصرفی خانوارها نشان‌دهنده‌ میزان تاثیر آن‌ها بر عدد شاخص قیمت مصرف‌کننده است.

افزایش نرخ ارز هم به‌شدت در بالا رفتن قیمت خودرو تاثیرگذار است و در این راستا باید به‌این موضوع توجه داشت که ارزش پول کشور به‌تدریج کاهش یافته و ارزهای خارجی گران‌تر شده‌اند و این به‌معنای گران‌تر شدن کالاهای وارداتی است.

هزینه‌های سربار خودروسازان

در تولید خودرو الزاما هر هزینه سرباری منجر به‌ضرر و زیان تولیدکننده نمی‌شود. به‌عنوان مثال تبلیغات از معروف‌ترین هزینه‌های سربار تولید است که البته درنهایت منجر به‌افزایش فروش محصول و سوددهی آن می‌شود.

درکل هزینه‌های سربار در شرکت‌های خودروساز شامل حقوق و دستمزد کارگران، هزینه استهلاک، انرژی (آب، برق، گاز و سوخت)، مواد مصرفی (نه مواداولیه) و هزینه حمل‌ونقل می‌شود و آن‌چه مشخص است این‌که به‌واسطه قیمت‌گذاری دستوری خودرو، خودروسازان به‌دلیل عدم‌تطابق هزینه‌های تولید و فروش، همواره با زیان تولید و زیان انباشته روبه‌رو هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد سه شرکت بزرگ خودروسازی کشور در سال‌های اخیر بیش از حدود ۱۰ هزارمیلیاردتومان هزینه سربار تولید داشته‌اند.

جالب‌تر آن‌که هزینه سربار تولید خودروسازان در سال ۹۷ چیزی حدود ۴ هزار و ۳۰۰ میلیاردتومان بوده است. این حجم از هزینه‌های سربار، دو راه برای تخلیه دارند. نخست تبدیل شدن به‌زیان انباشته و دیگری تبدیل شدن به‌بخشی از قیمت تمام‌شده محصول که در این‌جا همان خودرو تولید داخل است.

انحصار خودروسازان

به گزارش «اخبار خودرو» ، کارشناسان معتقدند مهم‌ترین دلیل رشد قیمت خودرو در یک دهه اخیر، خود صنعت‌خودرو کشور است که چندان کارآمد نبوده است. صنعت‌خودرو در ایران تا دوره‌ای در دست بخش‌خصوصی بود و کارایی محدودی داشت؛ اما از زمانی که گرفتار مدیریت دولتی شد، به‌صنعتی ناکارآمد تبدیل شد که سبب شد در کنار افت کیفیت خودرو قیمت آن‌ نیز هر روز افزایش یابد.

یکی از دلایل گران بودن محصولات خودروسازان داخلی هم این است که صنعت‌خودرو ما انحصاری است و بازار آن رقابتی نیست که انتظار داشته باشیم در رقابت، کیفیت محصولات بالا برود و قیمت‌ها پایین بیاید.

اگر بازار خودرو رقابتی باشد، معیار قیمت‌گذاری هزینه نهایی است و اگر بازار خودرو رقابتی باشد، قطعا تولیدکنندگانی که محصولاتشان کیفیت خوبی ندارد، از بازار خارج می‌شوند.

اتفاقی که باید گفت قطعا در کشور ما به‌دلیل دولتی بودن خودروسازان بزرگ رخ نمی‌دهد و خودروسازان داخلی هیچ‌گاه درصورت پایین بودن کیفیت محصولاتشان درمقابل خودروهای خارجی، بازار را ترک نمی‌کنند.

تولید کننده	نام خودرو	قیمت بازار در سال ۹۱	قیمت بازار در سال ۱۴۰۱	درصد افزایش قیمت در ۱۰ سال اخیر
ایران خودرو	پژو ۲۰۶ تیپ ۲	۲۲,۰۰۰,۰۰۰	۲۹۹,۰۰۰,۰۰۰	۱۳۵۹درصد
ایران خودرو	پژو ۲۰۶ تیپ ۵	۲۵,۰۰۰,۰۰۰	۳۶۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۴۴۰درصد
ایران خودرو	پژو ۲۰۶ تیپ ۶	۳۴,۰۰۰,۰۰۰	۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۵۸۸درصد
ایران خودرو	پژو ۲۰۶ صندوقدار	۲۱,۰۰۰,۰۰۰	۳۷۷,۰۰۰,۰۰۰	۱۷۹۵درصد
ایران خودرو	پژو ۲۰۷ اتومات	۳۶,۰۰۰,۰۰۰	۵۷۴,۰۰۰,۰۰۰	۱۵۹۴درصد
ایران خودرو	پژو ۴۰۵GLX	۱۸,۰۰۰,۰۰۰	۲۹۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۱۱درصد
ایران خودرو	پژو پارس سال	۲۲,۰۰۰,۰۰۰	۳۱۶,۰۰۰,۰۰۰	۱۴۳۶درصد
ایران خودرو	تندر ۹۰ مدل E۲	۲۰,۰۰۰,۰۰۰	۴۹۵,۰۰۰,۰۰۰	۲۴۷۵درصد
ایران خودرو	سمند LX	۱۸,۰۰۰,۰۰۰	۳۱۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۷۲۲درصد
سایپا	پراید ۱۱۱	۱۱,۰۰۰,۰۰۰	۲۰۵,۰۰۰,۰۰۰	۱۸۶۴درصد
سایپا	پراید ۱۳۱	۱۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۸۵,۰۰۰,۰۰۰	۱۸۵۰درصد
سایپا	پراید ۱۳۲	۱۱,۰۰۰,۰۰۰	۱۷۸,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۱۸درصد
سایپا	تیبا صندوقدار	۱۵,۰۰۰,۰۰۰	۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۳۳۳درصد
پارس خودرو	تندر ۹۰ مدل E۲	۲۲,۰۰۰,۰۰۰	۵۰۵,۰۰۰,۰۰۰	۲۲۹۵درصد
پارس خودرو	نیسان تیانا	۹۰,۰۰۰,۰۰۰	۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۱۱۱درصد
پارس خودرو	نیسان ماکسیما اتومات	۷۲,۰۰۰,۰۰۰	۷۵۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۰۴۲درصد
پارس خودرو	مگان اتومات ۲۰۰۰ سی‌سی	۵۱,۰۰۰,۰۰۰	۴۵۰,۰۰۰,۰۰۰	۸۸۲درصد
کیا	اسپورتیج	۱۰۳,۰۰۰,۰۰۰	۲,۹۵۰,۰۰۰,۰۰۰	۲۸۶۴درصد
کیا	موهاوی	۱۱۲,۰۰۰,۰۰۰	۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۰۷درصد
مزدا	مزدا ۲	۴۱,۰۰۰,۰۰۰	۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۹۷۶درصد
مزدا	مزدا ۳	۷۵,۰۰۰,۰۰۰	۱,۴۵۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۹۳۳درصد
هیوندای	i۲۰	۴۶,۰۰۰,۰۰۰	۱,۰۷۰,۰۰۰,۰۰۰	۲۳۲۶درصد
هیوندای	i۳۰	۵۷,۰۰۰,۰۰۰	۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۸۷۷درصد
هیوندای	آزرا	۱۱۸,۰۰۰,۰۰۰	۳,۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۲۷۹۷درصد
هیوندای	جنسیس	۱۳۰,۰۰۰,۰۰۰	۱,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۸۴۶درصد
هیوندای	سوناتا	۹۴,۰۰۰,۰۰۰	۱,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۲۷۷درصد
تویوتا	پرادو	۱۸۵,۰۰۰,۰۰۰	۲,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۱۸۹درصد
تویوتا	کرولا	۸۰,۰۰۰,۰۰۰	۱,۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۴۳۸درصد
تویوتا	یاریس هاچبک	۵۴,۰۰۰,۰۰۰	۹۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۶۷درصد

قیمت‌گذاری دستوری خودروسازان

قیمت‌گذاری سیستماتیک یا دستوری از ابتدای دهه ۵۰ در ایران شکل گرفت و یکی از شاخص‌ترین کالاهایی که در این سال‌ها مشمول سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری شده «خودرو» است.

تجربه نشان می‌دهد قیمت‌گذاری خودرو در دوره‌هایی که کشور با تورم‌های بالا مواجه است، علاوه‌بر این‌که سیل تقاضای غیرواقعی را به‌سمت بازار روانه می‌کند، بلکه تولیدکننده را نیز با زیان‌های سنگینی مواجه می‌کند.

به‌اعتقاد تحلیلگران صنعت‌خودرو، بزرگ‌ترین اشکال این شیوه مدیریت، اختلال در فرآیند فعالیت بازار است. کارشناسان بازار معتقدند باید از روش‌هایی برای کنترل بازار استفاده کنیم که به‌موج تقاضاهای سرریزشده از سال‌های گذشته اضافه نشود.

آن‌ها بر این باورند که کنترل دستوری قیمت خودرو از درِ کارخانه سبب ‌شده است هیجان مردم برای دستیابی به‌خودرویی با نرخ کارخانه‌ای تشدید شود و به‌علاوه روش قرعه‌کشی برای فروش خودرو با نرخ کارخانه‌ای نیز بر این هیجان افزوده است. در سال‌های اخیر هیچ‌یک از روش‌های اعمال‌شده سیاستگزاران خودرویی اعم از سازمان حمایت یا شورای‌رقابت نه‌تنها اثری در متعادل‌سازی بازار نداشته، بلکه باعث بالا رفتن تقاضا و آشفتگی بیشتر بازار نیز شده است.

انتصاب‌های دستوری

خودروسازان داخلی درسال‌های اخیر مشمول انتصابات دستوری بسیار زیادی بوده‌اند که سبب شده است برخی از آن‌ها به‌حیات خلوتی برای برخی نهادهای دولتی بدل شوند. جایی که به‌شکل دستوری و سفارشی از هر جایی انتصابات جدیدی در خودروسازی‌ها صورت می‌گرفت و برخی مقام‌های دولتی نیز به‌این مساله اعتراض‌هایی داشته‌اند.

خروج شرکای تجاری خودروسازان

مهم‌ترین اثر قطع همکاری خودروسازان خارجی با شرکت‌های داخلی تغییر در قیمت محصولات خودروسازان است. اتفاقات اخیر نه‌تنها بر فروش خودروهای تولید مشترک، بلکه بر فروش خودروهای تولید ملی نیز تاثیر گذاشته و سبب نوسان شدید قیمت آن‌ها شده و این مساله تا جایی پیش رفته که تفاوت قیمت کارخانه و بازار آزاد بعضی از خودروها به ۱۰۰ میلیون‌تومان و بیشتر هم رسیده است.

ممنوعیت واردات خودرو

مطمئنا واردات خودرو بر قیمت خودروهای خارجی و داخلی تاثیرگذار خواهد بود و عدم‌واردات خودرو و عدم‌عرضه خودروهای خارجی در چندسال اخیر به‌التهابات بازار به‌شکل محسوسی دامن زده است. با این حال بدیهی است که درصورت آزاد شدن واردات خودرو به‌شکل صحیح و اصولی به‌کشور، از فشار واردشده به‌بازار به‌شکل روزافزون کاسته خواهد شد.