از آن‌جا که نمایندگان مجلس در راستای حمایت از مصرف‌کنندگان، به دنبال حذف سوداگران از بازار خودرو هستند؛ اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه در بازار خودرو با این هدف در دستور کار مجلس قرار گرفته است. اما کارشناسان مالیاتی در این خصوص معتقدند؛ در شرایطی که تورم به بیش‌از ۵۰ درصد برسد، این قانون اثربخشی لازم را نخواهد داشت. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به نوسانات ارزی فعلی و تورم موجود، این قانون چندان نمی‌تواند سفته‌بازان بازار خودرو را مهار کند. داریوش بدیعی‌ثابت، فعال و کارشناس صنعت و تجارت در این خصوص به میزان مالیات‌ستانی در دیگر کشورها پیشرفته اشاره کرد و به روزنامه «دنیای‌خودرو» گفت: «اکثریت کارشناسان اقتصادی اذعان می کنند سطح اخذ مالیات در ایران به نسبت دیگر کشورها بسیار پایین است و این امر موجب شده دولت به درآمدهای نفتی وابسته بماند، درحالی‌که در برنامه‌های توسعه سعی دولت‌ها باید بر خودکفایی درآمد دولت از نفت و خلق درآمدهای غیرنفتی باشد.» وی افزود: «به عقیده بنده، مالیات از عایدی سرمایه در بازار خودرو و مسکن محرکی خواهد بود برای خروج سوداگران. اما این سوال مطرح می‌شود که آیا شهروندان دهک‌های کم‌درآمد از این بابت منتفع می‌شوند یا متضرر؟»

بسیاری متقاضیان خرید خودرو از سامانه یکپارچه، درخصوص بار مالیاتی مترتب بر آن نگران هستند. عملیاتی‌شدن این مالیات را درمجموع چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دولت تصمیم دارد در سال جاری با هدف کوتاه‌کردن دست سوداگران و دور نگه داشتن آن‌ها از بازارهای سرمایه‌ای همچون مسکن و خودرو، موضوع اخذ مالیات بر عایدی سرمایه را اجرایی کند. هدف از این طرح، جلوگیری از پول‌شویی، ایجاد نظم و پیش‌بینی‌پذیری در بازار و کاهش نوسان‌های قیمتی، کاهش نرخ تورم و همچنین کاهش جلوگیری از فرار مالیاتی عنوان می‌شود. اما این قانون در صورت اجرای ناقص مثلا کم‌اظهاری قیمت در ثبت معاملات یا افزوده‌شدن میزان مالیات به وجوه دریافتی از خریدار، بر گرانی‌ها در بازار خودرو دامن خواهد زد. البته افراد بالای 18سال که اصطلاحا تک‌خودرویی هستند و فقط یک وسیله نقلیه دارند، به شرط آن‌که مدت‌زمان مالکیت و نگهداری آن‌ها از خودرو خریداری‌شده، بیش‌از یک‌سال باشد، نیازی به پرداخت مالیات سوداگری یا همان مالیات بر عایدی سرمایه خودرو ندارند و معاف هستند.

همان‌طور که خودتان نیز اشاره کردید؛ برخی کارشناسان بازار خودرو معتقدند که اخذ مالیات از خودرو موجبات افزایش نرخ این محصولات را در بازار فراهم می‌کند. به نظر شما، مالیات بر عایدی سرمایه چگونه بر افزایش یا کاهش قیمت خودرو در بازار اثرگذار خواهد شد؟

در بخشنامه‌های طرح یکپارچه فروش خودروها ذکر شده است که از این پس خودروهای عرضه‌شده در سامانه، بر اساس طرح اخذ مالیات بر عایدی خودروها، در زمان خرید و فروش خودرو، بخشی از سود ایجاد شده را به‌عنوان مالیات بر سود فروش پرداخت خواهند کرد که این سود از فروشنده اخذ خواهد شد. برخی کارشناسان می‌گویند؛ حتی با فرض ثبت قیمت واقعی خرید و فروش در سامانه مالیاتی، همین هزینه پرداخت‌شده به قیمت نهایی خودرو در بازار اضافه خواهد شد. اما برخی دیگر با در نظر گرفتن محدودیت قدرت خرید مصرف‌کننده نهایی و کشش بازار معتقدند؛ این هزینه قابل افزودن به قیمت خودرو نیست و بر این اساس، حضور کسانی که خودرو را صرفا به قصد دلالی در بازار خرید و فروش می‌کنند، کم خواهد شد.

نمایندگان مجلس هم جزو کسانی هستند که معتقدند؛ این شیوه وضع مالیات بر عایدی سرمایه مانع حضور سوداگران در بازار خودرو می‌شود. کدام ویژگی‌های طرح مذکور، این بازدارندگی را برای حضور سوداگران در خود دارد؟

نمایندگان مجلس، فروش پیش از موعد یا در زمانی که خودرو دارای خصوصیت تجاری است را به‌عنوان ملاک عمل قرار داده‌اند. براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه خودرو، چنان‌چه مشتری طرح فروش یکپارچه در عرض کمتر از سه سال از تحویل خودرو، اقدام به فروش و انتقال خودرو خود کند، باید بین ۱۰ تا ۳۰درصد سود حاصل از فروش را به‌عنوان مالیات بر عایدی بپردازد. اما اگر خودرو بیش‌از سه سال نگهداری شود، مالیاتی به آن تعلق نخواهد گرفت. در قانون جدید فروشندگان خودرو اگر در سه سال نخست اقدام به فروش نکنند، مشمول مالیات نخواهند بود. در این خصوص، هرچند در مواردی مانند فروش اضطراری، ممکن است در حق خریدار اجحاف شود، اما در کل به‌شرط اجرای صحیح می‌تواند مانع از سوداگری شود و احتمال این‌که خودرو طی فرایندهایی در طولانی‌مدت از حالت سرمایه‌ای خارج شده و تبدیل به کالای مصرفی شود نیز وجود دارد.

همان‌طور که مطرح شد؛ هدف دولت و مجلس سوق دادن خودرو به سبد کالاهای مصرفی بادوام است. به نظر شما با وجود قرار گرفتن خودرو در فهرست کالاهای مصرفی بادوام آیا این مدل مالیات، باز هم به این بخش تعلق خواهد گرفت؟

بررسی ثبت نام کنندگان خودرو نشان می دهد که درصد قابل‌توجهی از خریداران خودرو کمتر از شش‌ماه یا یک‌سال پس از خرید اقدام به فروش خودرو کرده‌اند که نشان می‌دهد عمده این افراد مصرف‌کننده واقعی نیستند و با نیت سوداگری وارد بازار خودرو شده‌اند.

برخی کارشناسان می‌گویند کاهش متقاضیان در طرح فروش سامانه یکپارچه نسبت‌به طرح‌های قرعه‌کشی، به همین موضوع مالیات بر عایدی سرمایه برمی‌گردد که در اطلاعیه وزارت صمت بر آن تاکید شده است. در این خصوص چه نظری دارید؟

واقعیت این است که طرح مالیات بر عایدی سرمایه که از حدود سه سال پیش در قالب لایحه دولت به مجلس ارائه شده، با وجود تصویب مجلس، همچنان در انتظار تایید شورای نگهبان است و در صورت تایید نیز چشم‌انداز اجرایی نامعلومی دارد. از این رو، نمی‌تواند بر تعداد ثبت‌نام‌کنندگان خودرو در سامانه یکپارچه خودرو تاثیر چندانی بگذارد. کاهش این تعداد در واقع به شرط واریز و بلوکه‌کردن 100میلیون تومان در حساب وکالتی برمی‌گردد؛ این شرط موجب ریزش متقاضیانی شد که جز در صورت اطمینان از خرید قطعی خودرو آن‌هم با تحویل حداکثر سه‌ماهه حاضر به نقد کردن تنها داشته‌های خود اعم از طلا، موتورسیکلت و... یا فروختن خودرو زیر پای خود نیستند. چراکه اگر موفق به خرید خودرو با قیمت قطعی و تحویل سه‌ماهه نشوند، ممکن است با پولی که طی مدت اجرای طرح فروش در حساب وکالتی بلوکه می‌شود، دیگر حتی قادر به خرید همان میزان طلا یا دیگر اموال فروخته‌شده خود نباشند.

برخی کارشناسان بازار، به طرح اخذ مالیات از خودرو و مسکن انتقاداتی دارند و می‌گویند به دلیل این‌که طرح در دیگر کشورها به این شکل عملیاتی نشده است، نباید به سمت آن رفت و آیا مالیات بر عایدی سرمایه در دیگر کشورهای جهان مرسوم است؟

در برخی کشورها مالیات بر کالاهای سرمایه‌ای اجرایی می‌شود، اما اختصاصا برای خودرو باید تعریف مشخصی وجود داشته باشد؛ به‌طوری‌که اگر خودرو خریداری‌شده احتکار شود و بدون استفاده به فروش برسد، بدون شک در ردیف کالای سرمایه ای قرار می‌گیرد و مشمول مالیات می‌شود. در بسیاری از کشورهای دارای نظام مالیاتی پیشرفته، قانونی مشابه مالیات بر عایدی سرمایه با هدف جلوگیری از هدایت سرمایه‌ها به سمت بازار کاذب و سوداگری و همچنین با هدف تشویق مردم برای ورود به سرمایه‌گذاری در عرصه تولید و بخش مولد اقتصاد اجرایی شده است.

به نظر شما اجرایی‌شدن طرح مالیات‌ستانی از عایدی سرمایه تا چه اندازه به خروج سرمایه‌های سرگردان و سوداگران از بازار کمک خواهد کرد؟

نباید انتظار معجزه از قانون عایدی سرمایه داشته باشیم. اجرای صحیح این قانون به ثبات بازارهای کشور کمک شایانی خواهد کرد، اما مصائب صنعت و بازار خودرو با یک قانون و مصوبه از بین نخواهند رفت. هرچند کارشناسان معتقدند با اجرایی شدن این قانون شاهد کاهش دلالی و بازار سیاه خودرو و حرکت به سمت خروج خودرو از گروه کالاهای سرمایه‌ای به سمت کالای مصرفی خواهیم بود که در نهایت شانس خریداران واقعی را افزایش خواهد داد. باز هم تکرار می‌کنم این نگرانی وجود دارد که نرخ مالیات به قیمت خودرو افزوده شود و دومینو گرانی به راه افتد که زیان این اتفاق برای طبقه‌های فرودست جامعه خواهد بود. از این رو، چالش‌های اجرایی طرح باید مورد توجه بیشتر مسئولان قرار بگیرد.

به نظر شما لازمه اصلی موفقیت این طرح در خصوص خروج سوداگران از بازار خودرو چیست؟

کیفیت اجرا و شرایط تورمی آینده دو عامل مهم موفقیت یا عدم موفقیت طرح مالیات بر عایدی سرمایه خواهد بود و پس از اجرای صحیح آن طرح می‌توان قضاوت بهتری در این خصوص داشته باشیم.