واردات خودروهای کارکرده و دست دوم بیش‌از یک‌سال است که در پیچ و خم دولت و بحث تصویب آیین‌نامه آن قرار دارد. در این بحث، شاهد وعده و وعید بسیار و البته تکذیب‌های گسترده بوده‌ایم. آنچه مشخص بوده، این است که عزم همه‌جانبه برای واردات خودرو وجود ندارد. با این‌حال، شاهد رونمایی از قوانین ریز و درشت درخصوص انجام آن هستیم. بر اساس بند «ت» تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۳، واردات خودروهای نو و کارکرده برقی و هیبرید با عمر کمتر از ۵سال به کشور آزاد اعلام شده است. همچنین در اجرای ماده ۹ قانون هوای پاک و به‌منظور کاهش آلایندگی شهرها واردات انواع خودروهای سواری نو و کارکرده با عمر کمتر از پنج سال برقی و برقی-بنزینی (هیبرید) به داخل کشور مجاز بوده و حقوق ورودی خودرو برقی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی شهرها در سال ۱۴۰۳ معادل ۰.۵درصد و برای سایر متقاضیان ۴واحد درصد و حقوق ورودی خودروهای برقی-بنزینی (هیبرید) ۱۵درصد تعیین شده است. بدین‌ترتیب، طی یک‌سال گذشته در حوزه واردات خودروهای نو و کارکرده با انبوهی از قوانین مواجه بوده‌ایم که در عمل اجرا نشده‌اند.
درخصوص روند واردات این خودرو و همچنین احتمال تغییر سیاست‌ها با روی کار آمدن دولت جدید طی یک‌ماه آینده براساس وعده‌های برخی نامزدهای ریاست‌جمهوری، با بابک صدرایی، کارشناس و فعال حوزه خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
براساس بند «ت» تبصره۹ قانون بودجه سال۱۴۰۳واردات خودروهای نو و کارکرده برقی و هیبرید با عمر کمتر از ۵سال به کشور مجاز اعلام شده است. به نظر شما واردات خودروهای برقی به کشور اقدام درستی است؟
این روزها با پدیده‌ای مواجه هستیم که در مورد آن نه می‌توانیم بگوییم کار درستی است و نه می‌توانیم بگوییم کار اشتباهی است. در مورد واردات خودروهای برقی صفرکیلومتر به کشور باید بگوییم که زیرساخت آن وجود ندارد. وقتی زیرساختی نداریم، چه فرقی می‌کند که خودرو دست‌دوم برقی وارد شود یا صفرکیلومتر. بازهم مشکل زیرساخت وجود دارد. با این تفاوت که عمر باتری خودرو برقی دست‌دوم رو به پایان است و خیلی سریع نیاز به تعویض باتری پیدا می‌کند. مساله خودرو برقی، عرضه خودرو صفر یا غیرصفر آن نیست. با آغاز فصل تابستان قطعا شاهد قطعی برق خواهیم بود. در فصل زمستان هم که برای تولید برق مازوت می‌سوزانیم. بنابراین خودرو برقی در کشور ما زیرساختی ندارد و در حد یک حرف و شعار مطرح است.
واردات خودروهای هیبرید دست‌دوم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در مورد خودروهای هیبرید شرایط تا حدودی فرق می‌کند. اگر صحت و سلامت این خودروها از یک مرجع قانونی و قابل‌اعتماد سنجیده شود و خودرو دارای مشکلی نباشد، می‌تواند گزینه خوبی باشد. اما اگر خودرو هیبرید دارای مشکل باشد، به لحاظ تعمیر و نگهداری فرد را دچار مشکل می‌کند. چراکه در سال‌های اخیر تحریم بوده‌ایم و خودروهای هیبرید هم دارای پیچیدگی بیشتری نسبت‌به خودروهای بنزینی هستند، صاحبان این خودروها را با چالش مواجه می‌کنند. اما چنان‌چه از هر لحاظ تضمین داده شود که خودرو سالم است و مشکلی ندارد، واردات خودروهای هیبرید دست‌دوم می‌تواند گزینه مناسبی برای بازار ایران باشد. یعنی باید خودروهای کم‌کارکرد هیبرید را بتوان با تعرفه مناسب را وارد کرد تا بتوان در بازار یک رقابت خوب ایجاد کرد.
چگونه واردات خودروهای هیبرید دست‌دوم می‌تواند در این بازار رقابت ایجاد کند؟
برای ایجاد رقابت توسط این خودروها باید از دو بعد به آن نگاه کرد؛ اول این‌که این خودروها وارد شود تا بر قیمت خودرو در بازار تاثیر بگذارد و رقابت ایجاد کند. مثلا تویوتا پریوس دو سال کارکرده وارد کنیم تا بتوانیم با خودروهای مونتاژی و خودروهای داخلی رقابت ایجاد کنیم. از سمت دیگر باید واردات این خودروها به‌گونه‌ای باشد که مصرف بنزین در کشور را کاهش دهد.
یعنی واردات این نوع خودروها باید به‌صورت گسترده و تیراژ بالا باشد؟
بله. باید به این پرسش پاسخ داد که ما تا چه اندازه توان تامین خودرو داریم که این خودرو هم بر قیمت بازار تاثیرگذار باشد و هم بتواند در مقیاس کلان، مصرف سوخت کشور را کاهش دهد؟
یعنی واردات به‌گونه‌ای است که هم می‌تواند بر مصرف سوخت و کاهش آلودگی تاثیرگذار باشد و هم تعداد آن به اندازه‌ای است که می‌تواند قیمت خودرو در بازار را تحت تاثیر قرار دهد و سبب نزولی شدن قیمتها شود.
به نظر من حجم بالایی از واردات را شاهد نخواهیم بود. ما داریم با بحث واردات خودرو به‌صورت حرف بازی می‌کنیم. واردات خودرو آزاد است، اما عملا با موانعی که می‌تراشیم اجازه ورود خودروهای برقی، هیبرید و بنزینی به کشور داده نشده و عملا از برآورده شدن تقاضا نسبت‌به خودرو جلوگیری می‌شود.
اگر شرایط فراهم بود در همین وضعیت تحریمی و با همه مشکلات مربوط به ارز می‌توانستیم ۵۰ تا ۶۰هزار دستگاه خودرو وارد کنیم. اما می‌بینیم که عزم جدی برای واردات خودرو وجود ندارد. این قوانین بیشتر جنبه گفتاردرمانی دارد. یعنی به وسیله تصویب قوانینی که در اجرا با هزاران مشکل و کارشکنی مواجه می‌شود، می‌خواهیم بازار خودرو را کنترل کنیم.
به نظر شما واردات خودرو برقی یک کار نمادین است یا واقعا می‌تواند تاثیرگذار باشد؟
واردات خودرو از هر نوع، اگر بخواهد تاثیرگذار باشد، باید به بالای ۱۰۰هزار دستگاه در سال برسد. یعنی حجم واردات باید به صورتی باشد که هم بتواند قیمت خودروهای موجود در بازار را کنترل کند و هم تاثیر عمیقی بر مصرف سوخت داشته باشد تا بگوییم ما به سمت واردات خودروهای پاک رفته‌ایم.
آیا این موضوع درخصوص واردات خودروهای برقی و هیبرید دست‌دوم هم صادق است؟
تا در همه زمینه‌های مربوط به واردات خودرو تا امروز شاهد چنین سیاستی بودیم. یعنی به‌صورت کلامی گفته شده است واردات خودرو آزاد است، اما در عمل جلوی واردات گرفته شده است.
درنتیجه امروز شاهد شکل‌گیری شرکت‌های خودرویی به‌صورت قارچ‌گونه هستیم. می‌بینیم که چهار شرکت با یک برند قرارداد منعقد کرده‌اند؛ شرکت‌هایی که نه خدمات دارند و نه ساختار و نیروی انسانی.
شرکت‌هایی بلاتکلیف که هیچ‌کدام هم توان تامین ارز و خودرو ندارند. این شرکت‌ها هیچ زیرساخت خدماتی و مهندسی در اختیار ندارند. بنابراین تاکنون این سیاست وجود داشته است.
تغییر دولت و وزیر صمت هم در صورتی راهگشا خواهد بود که فکری به حال تامین ارز شود و عزمی برای واردات ۱۵۰ تا ۲۰۰هزار دستگاه خودرو به وجود آید. اگر شرایط تغییر کند و ارز هم برای واردات تامین شود، می‌توان به آینده امیدوار بود. اما اگر سیاست‌های فعلی در دولت بعدی هم ادامه پیدا کند، قوانین به همین شکل فعلی باقی مانده و صرفا جنبه گفتاردرمانی خواهند داشت.
اگر دولت بعدی بخواهد به‌طور کامل پروژه واردات خودروهای برقی و همچنین واردات خودرو را کنار بگذارد، شاهد چه اتفاقاتی خواهیم بود؟
هر بار که ما جلوی واردات را گرفته‌ایم، عملا ضرر و زیان آن بیش از نفع آن بوده است. یعنی عملا سرمایه‌گذاری که ازسوی شرکت‌ها برای واردات خودرو انجام شده است، از بین خواهد رفت. این روند باعث از بین رفتن اعتماد عمومی خواهد شد.
اگر دولت آینده بخواهد منطقی فکر کند، باید روند واردات را تسریع کند. با این کار هم بازار را کنترل می‌کند و هم اشتغال ایجاد می‌کند. البته اگر واردات قرار است با ۱۵هزار دستگاه خودرو انجام شود، نتیجه‌ای نخواهد داشت.
ورود ۱۵هزار دستگاه خودرو نه می‌تواند در مصرف سوخت تاثیر داشته باشد و نه می‌تواند بر کیفیت و کمیت تاثیر بگذارد و عامل رقابت باشد؛ بلکه صرفا ۱۵هزار خودرو وارد کشور می‌شود و دست افراد دلال می‌افتد تا با قیمت‌های دوبرابری در بازار به فروش برسانند. پس هر دولتی که می‌خواهد واردات خودرو را پیش ببرد، باید آن را در شمار اولویت‌های ارزی خود قرار دهد، تا با پشتوانه انبوه قوانین موجود به واردات انبوه برسد.
آیا می‌توان گفت همین میزان واردات محدود خودرو هم در بازار تاثیرگذار بوده است؟
بله؛ به‌هرحال واردات همین تعداد خودرو هم کورسوی امیدی ایجاد کرده است که اگر درآمدهای ارزی بیشتر شود و شرایط بین‌المللی تغییر کند، میزان واردات افزایش خواهد یافت. اما اگر دولتی سرکار بیاید که به‌طور کلی واردات را ممنوع کند، بازار را در شوک فرو خواهد برد و نتیجه این خواهد شد که عده‌ای دلال بازار را در دست خواهند گرفت.
