صنعت خودرو در سال جاری با شرایط بسیار متفاوت و عجیبی همراه است. تولید کاهش پیدا کرده و شبکه تامین نیز با چالش‌های بسیاری ازجمله عدم تامین ارز واردات و حتی ثبت سفارش خودرو مواجه است. این روند سبب شده است خودروسازی در مسیری نامعلومی قرار بگیرد.
صنعتی که روزی به دنبال طراحی و تولید محصولات جدید با داخلی سازی بالا رفته بود، حالا با چالش مواجه شده است. استانداردها و آپشن‌های جدید هزینه‌بر است و ازسوی‌دیگر، قیمت‌گذاری برای دو خودروساز به‌صورت دستوری انجام می‌شود. ضمن این‌که عدم همکاری با خودروسازان مطرح اروپایی که در گذشته شریک اصلی دو خودروساز بودند، سبب شده است دست این خودروسازان خالی بماند و باتوجه به نیاز بازار به سمت سی‌کی‌دی‌کاری و واردات حرکت کنند.
روندی که به نظر می‌رسد در نهایت باعث کنار گذاشتن صنعت خودرو به معنای واقعی آن با داخلی‌سازی و همکاری قطعه‌سازان خواهد شد. در همین زمینه با امیرحسن کاکایی، کارشناس و فعال حوزه خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
با توجه به این‌که درحال‌حاضر، نه ارز و نه ریال کافی برای صنعت خودرو وجود دارد و نرخ ارز هم احتمالا افزایش می‌یابد و بورس هم ریزش داشته است و سهام خودروسازان در صف فروش قرار دارد، وضعیت صنعت خودرو را چطور ارزیابی می‌کنید؟
صنعت خودرو به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ یکی ایران‌خودرو و سایپا و دیگری هم سایر خودروسازان. وقتی صحبت از صنعت خودرو می‌شود، ابهام به وجود می‌آید. مثلا گفته می‌شود ارز وجود ندارد، اما در سال‌های اخیر ارز برای این صنعت وجود داشته است.
واقعیت این است که از مدت‌ها قبل، روند تخریب صنعت خودرو به معنای ایران‌خودرو و سایپا یعنی صنعتی که داخلی‌سازی می‌کند، شروع شده است. در این شش، هفت سال از سال ۹۷ تا امروز این روند شروع شده و در سه سال اخیر تسریع شده و الان به حدی رسیده است که کمبود ریال هم وجود دارد.
به غیر از بحث ارزی، ایران‌خودرو و سایپا به دلیل بدهی‌ها و زیان انباشته بسیار سنگین و به دلیل این‌که تولید همراه با زیان دارند، با کمبود ریال هم مواجه هستند. این تولیدکنندگان، درواقع تولید زیان می‌کنند و وقتی نگاه می‌کنیم از نظر بانکداری، از نظر مالی و از نظر محاسبات ریسک، این شرکت‌ها به‌رغم این‌که زحمت می‌کشند، روزبه‌روز زیان خود را افزایش می‌دهند.
این وضعیت تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد؟
صنعت خودرو به معنای ایران‌خودرو و سایپا وضعیت بسیار اسفناکی دارد و طبیعی است بدتر هم خواهد شد. چراکه در رابطه با قیمت‌گذاری در سال‌های گذشته که بین روسای جمهور اختلاف نظر وجود داشت، نتوانستند قیمت‌ها را اصلاح کنند. رئیس‌جمهور منتخب باید موضع خود را در قبال خودرو مشخص کند. نتیجه مهم این‌که قطعا تا پایان شهریورماه هیچ چیزی تعیین تکلیف نخواهد شد و به احتمال زیاد تا پایان سال عدم تصمیم‌گیری و بلاتکلیفی خودروساز طول خواهد کشید و این زیان ادامه خواهد یافت.
به نظر شما با تغییر دولت و روی کار آمدن هر یک از این دو کاندیدا، آیا قیمت‌گذاری آزاد خواهد شد؟ به‌طور کلی چه تغییری در بحث قیمت پیش‌بینی می‌شود؟
به نظر من کسی قیمت‌ها را آزاد نمی‌کند. دولت آینده فارغ از این‌که کدام کاندیدا در مرحله دوم پیروز شود، در بهترین شرایط هم با افزایش بالای ۲۰درصدی قیمت خودرو موافقت نمی‌کند؛ درحالی‌که دو خودروساز بزرگ به‌طور هم‌زمان ۴۰درصد زیان می‌دهند. یعنی باز هم زیان وجود خواهد داشت و فقط مقدار آن کم خواهد شد.
از نظر من این دو خودروساز از لحاظ سیاستگزاری کارشان تمام است. البته مدیران ایران‌خودرو و سایپا تلاش بسیاری می‌کنند، اما اوضاع ناجوانمردانه است. در این سه سال، ۳هزار نفر نیرو به ایران‌خودرو اضافه شده است.
با این‌که تعداد زیادی بازنشسته شده‌اند، بیش‌از ۳هزار نفر استخدام دارند و این در حالی بوده که تولید کاهش یافته است. این نشان می‌دهد که چطور سیاستگزاران کمر به نابودی ایران‌خودرو و سایپا بستهاند.
این موضوع در بورس هم دیده می‌شود. وقتی این کمی بالا و پایین می‌شود، در کلیت ماجرا رقمی نیست. یعنی در زیان هستند و تنها ۵درصد بالا و پایین می‌شود. در هر صورت این خودروسازان هستند که زیان می‌کنند.
با عدم تامین ارز، آیا خودروسازانی مانند ایران‌خودرو و سایپا دچار مشکل می‌شوند؟
یک اتفاق بسیار مهمی که رخ داده، این است که تاخیر در این پرداخت‌ها باعث تاخیر در سفارش‌گذاری می‌شود اما در تولید داخلی زمانی که قطعه کم می‌آورید، شبکه با شما جلو می‌آید و خط جریان مواد و قطعات به‌راحتی و ناگهانی قطع نمی‌شود. اما در بخش خارجی طرف مقابل قرارداد در صورت عدم دریافت ارز جریان ارسال قطعات را قطع می‌کند. بنابراین وقفه رخ می‌دهد. به همین دلیل، برخی مونتاژکاران نیز همچنان با مشکل مواجه هستند و تولید افزایش نیافته است، اما گفته‌اند که در یکی، دو ماه آینده مشکل حل می‌شود و کالاها در راه است.
مشکل دیگر مربوط به واردات است؛ طبق اعلام وزارت صمت ۵۳هزار خودرو به گمرک وارد شده که تنها حدود ۱۱هزار دستگاه از آن‌ها ترخیص شده است. یعنی بیش از ۴۰هزار دستگاه خودرو در حال ترخیص از گمرک است. این در حالی است که بحث خودروهای جانبازان جدی‌تر شده و خودروهای لوکس تر هم وارد کشور می‌شود.
با توجه به وضعیت اقتصادی فعلی و شرایط خاص صنعت خودرو، چه آینده‌ای در انتظار این صنعت است؟ آیا تا پایان سال با کمبود عرضه خودرو به بازار مواجه خواهیم شد؟
در چند روز اخیر ادعا شده است که ۴میلیارد دلار نسبت به سال گذشته درآمد بیشتری داشته‌ایم. واقعیت این است که مشکلی در کشور داریم و نمی‌دانیم کدام اطلاعات درست و کدام‌یک غلط است. خبر دیگری آمده که ۱۸میلیون دلار تا این لحظه ارز تخصیص داده شده است، حتی آمار هم داده شد که حدود ۹میلیون دلار به صنعت اختصاص داده شده است. تئوری‌ها و اعدادی که اعلام می‌شود، حاکی از آن است اوضاع بد نیست. وزیر هم اعلام کرده است که ۲۷درصد تا پایان سال افزایش تولید داریم. آیا فروش نفت واقعا ۴میلیارد دلار بیشتر شده است و آیا این ۴میلیارد دلار به‌صورت پرداخت مالی بوده یا تهاتر با کالا؟
چون چینی‌ها نمی‌خواهند به ما پول بدهند و قصد دارند به ما کالا بدهند. اگر دلار بدهند تا تولید کنیم یک اتفاق می‌افتد و اگر دلار را به‌ازای واردات بدهند، اتفاق دیگری می‌افتد.
پیش بینی شما به عنوان کارشناس صنعت خودرو از این صنعت تا پایان سال جاری چیست؟
پیش‌بینی من این است که چینی‌ها به‌خصوص درصورت آمدن ترامپ، سهم‌خواهی بیشتری از بازار ما می‌کنند. حتی این احتمال وجود دارد که شرایط ایران‌خودرو و سایپا تا پایان سال بسیار بدتر از وضعیت فعلی شود. بنابراین واردات جایگزین آن می‌شود و واردات دو نوع است؛ یکی واردات کالای کامل یعنی خودرو و دیگری سی‌کی‌دی است. ارزبری ایران‌خودرو و سایپا هم بالا رفته است و غیرقابل‌انکار است.
آن‌چه در ذهن ما از صنعت خودرو بوده است، به‌زودی تغییر خواهد کرد. اما کمی برای نظر دادن درخصوص این‌که این تغییر چه تبعاتی در بورس و در بازار دارد، زود است و با انتخاب هر یک از کاندیداها شرایط متفاوت خواهد بود. این کاندیداها دو سیاست کاملا متفاوت دارند. بنابراین نمی‌توان الان پیش‌بینی کرد. اما درمجموع این را پیش‌بینی می‌کنم که با انتخاب هر یک از کاندیداها، به علت تخریب‌هایی که در این سال‌ها به تدریج رخ داده است، اوضاع خوبی نخواهیم داشت.
خودرو پارس تا پایان سال پیش‌فروش شده است، اما تصمیم گرفتند از آخر خردادماه تولید آن را متوقف کنند. یعنی از نظر تئوریک خودرو داریم، اما آیا ظرفیت‌های تولید ما هم آماده است؟ به نظر من در این مدت با یک دست‌انداز روبه‌رو هستیم. برای این‌که یک تولید بدون دردسر و بدون دست‌انداز داشته باشیم، باید از شش ماه قبل همه موارد را آماده داشته باشیم. وقتی چند ماه در یک‌سری تصمیمات کلیدی تاخیر می‌اندازیم، شاید همین لحظه نتیجه آن را نبینیم؛ اما شش ماه دیگر حتما نتیجه آن را می‌بینیم.
