استفاده فزاینده از خودروها و تولید آلودگی بسیار زیاد و تبعات مختلف زیست‌محیطی آن موجب شد تا ۲۲سپتامبر (اول مهر) به‌عنوان «روز جهانی بدون خودرو» نامگذاری شود تا پیاده‌روی، استفاده از دوچرخه و ناوگان حمل‌ونقل عمومی بیشتر موردتوجه قرار گیرد و ترویج شود. این در حالی است که طی سال‌های اخیر دوچرخه‌های اشتراکی از سطح تهران جمع‌آوری شده است.
روز جهانی بدون خودرو در ۱۵۰۰ شهر دنیا
روز جهانی بدون خودرو حدود پنج سال کم‌وبیش گرامی داشته می‌شد از سال ۱۹۹۹ این کمپین با حمایت سازمان ملل به‌طور جدی در کشورهای مختلف دنیا جای خود را باز کرد و حال حاضر، هر سال ۱۵۰۰ شهر دنیا مراسم روز جهانی بدون خودرو را برگزار می‌کنند و در هر سال به تعداد شهرهای حامی این روز افزوده می‌شود. خودروها به‌عنوان منابع متحرک آلاینده یکی از منابع اصلی آلودگی هوا در شهرها به حساب می‌آیند.
با توجه به افزایش استفاده از خودرو شخصی و براساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، سالانه هفت‌میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. بنا بر آخرین سیاهه انتشار شهر تهران، در تهران سالانه بیش‌از ۱۰هزار تن ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون تولید می‌شود. مطالعات سال ۲۰۱۸ بانک جهانی نیز نشان می‌دهد آلودگی هوا سالانه ۲.۶ میلیارد دلار به تهران خسارت وارد می‌کند. این رقم برای کل کشور ۷میلیارد دلار گزارش شده است.
گذشت ۲سال از توقف اجرای طرح دوچرخه‌های اشتراکی
استفاده از دوچرخه یکی از راه‌های برگزاری روز جهانی بدون خودرو است که در بلندمدت موجب کاهش آلودگی هوا می‌شود. یکی از تدابیر برای تشویق مردم به استفاده از این وسیله پاک، راه‌اندازی سرویس دوچرخه‌های اشتراکی است. نخستین قدم برای حرکت به‌سوی استفاده از دوچرخه‌های شخصی و اشتراکی آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم ازجمله ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری و نظارت فرماندهی انتظامی بر این مسیرهاست..
شهرداری تهران با همکاری بخش‌خصوصی زمینه را برای استفاده شهروندان از دوچرخه‌های اشتراکی فراهم کرد و این پروژه از شهریورماه ۱۳۹۷ به اجرا رسید اما حدود یک‌سال بعد شرکت اجرایی مربوطه اعلام کرد دچار مشکل مالی شد. در ادامه این طرح با حمایت شهرداری به‌کار خود ادامه داد. درنهایت در سال ۱۴۰۱ مسئولان شهرداری اعلام کردند رویکرد سابق جوابگو نیست و باید رویکردها نسبت‌به اجرای دوچرخه‌های اشتراکی تغییر کند.
مجتبی شفیعی، معاون سابق حمل‌ونقل شهرداری تهران در خردادماه سال ۱۴۰۱ در این رابطه عنوان کرد: حداکثر سهم دوچرخه در جابه‌جایی روزانه ۱۰ تا ۱۵درصد بود که زیر ۰.۱ درصد از کل جابه‌جایی‌های تهران است و این نشان می‌دهد رویکردهای قبلی موفقیت‌آمیز نیست؛ در حالی که باید در افق سالانه ۱۹۰ هزار جابه‌جایی با دوچرخه انجام می‌شد که نشده است و باید مدل‌های قبلی تغییر کند. در حالی حدود دو سال از توقف اجرای طرح دوچرخه‌های اشتراکی می‌گذرد که استفاده از این شیوه برخی کشورهای پیشرفته ادامه دارد و حتی مقامات بلندپایه کشوری در مقاطعی از این وسیله نقلیه استفاده می‌کنند.
استفاده از دوچرخه و کاهش ۸هزار تنی دی‌اکسیدکربن
محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست درباره مزایای استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی گفت: مطابق بررسی معاونت حمل‌ونقل ترافیک شهر تهران ۷۰درصد معابر شهر تهران شیب زیر ۵درصد دارد که کاملا مناسب دوچرخه سواری است. همچنین در اغلب شهرهای ایران، وضعیت دوچرخه سواری از تهران مناسب‌تر است. شهرهایی مانند اصفهان، شیراز و یزد برای دوچرخه سواری مناسب هستند.
او با بیان اینکه دوچرخه‌های اشتراکی یکی از روش‌های مرسوم تردد در دنیاست، ادامه داد: پیش از این و در همان مدت استفاده از این نوع دوچرخه‌ها در تهران آمار کاهش حدود ۸هزار تن دی‌اکسیدکربن گزارش شده بود. همچنین با دوچرخه‌های اشتراکی شهروندان دیگر نگران پارکینگ دوچرخه و تامین امنیتش نبودند.
این کارشناس محیط‌زیست با اشاره به مزایای زیست‌محیطی استفاده از دوچرخه می‌گوید: استفاده از دوچرخه برای هر شخص در طول سال معادل کاشت ۵۷ اصله درخت و در ترسیب کربن و تولید اکسیژن موثر است. شهرداری اگر بتواند ترتیبی بدهد که یک‌میلیون دوچرخه‌سوار در امنیت و در مسیر ویژه دوچرخه‌سواری حرکت کنند، معادل کاشت ۵۷ میلیون درخت در سال به محیط‌زیست کمک شده است که این می‌تواند باعث کاهش قابل‌توجه گرما شود و مصرف آب را کاهش دهد.
با توجه به مزایای استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی پس از گذشت دو سال محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران در آخرین اظهارنظر خود درباره فعالیت مجدد دوچرخه‌های اشتراکی گفت: فراخوانی برای این مساله و فعالیت مجدد دوچرخه‌های اشتراکی اعلام شده است و بنا داریم از این ظرفیت مجددا بهره ببریم. مسیرهای دوچرخه‌سواری به‌زودی بازگردانده خواهند شد.
