صنایع خودرو و قطعه‌سازی ایران در دو سال اخیر با مشکلات مالی زیادی مواجه بوده است. افزایش هزینه‌های تولید، نوسانات ارزی و محدودیت‌های وارداتی، موجب فشار بر خودروسازان و قطعه‌سازان شده است. از سوی دیگر، رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، تقاضا برای خودروهای داخلی را کاهش داده و سهم بازار خودروهای ایرانی را تحت‌تاثیر قرار داده است. این مشکلات منجر به کاهش تولید و نارضایتی مصرف‌کنندگان شده است. ازسوی‌دیگر، کیفیت محصولات تولید داخلی نیز به یکی از مسائلی تبدیل شده که نیازمند توجه ویژه است.
محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور، در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو»، به بررسی این چالش‌ها پرداخت. او معتقد است برای حل مشکلات صنعت خودرو ایران، همکاری میان بخش‌های دولتی و خصوصی ضروری است. نجفی‌منش بر اهمیت تغییر در سیاست‌های تولید و واردات تاکید کرده و راهکارهایی برای بهبود کیفیت و رقابت‌پذیری خودروهای ایرانی ارائه داده است. از نظر او، رسیدن به این اهداف نیازمند یک رویکرد اصولی و بلندمدت است که تنها از طریق همکاری‌های سازنده و تغییرات ساختاری در صنعت قابل تحقق خواهد بود.
چگونه مشکلات مالی صنایع خودرو و قطعه‌سازی در سال گذشته بر روند تولید و تامین قطعات تاثیر گذاشته است؟
مشکلات مالی و تخصیص ارز در صنعت خودرو طی سال گذشته به‌شدت بر روند تولید و تامین قطعات تاثیر منفی گذاشت. یکی از دلایل اصلی این بحران، عدم پرداخت به‌موقع بدهی‌ها از سوی خودروسازان به تامین‌کنندگان قطعات بود که موجب کاهش نقدینگی در صنعت قطعه‌سازی شد.
بسیاری از تولیدکنندگان قطعات مجبور شدند به دلیل کمبود منابع مالی، تولیدات خود را محدود کرده یا از مواد اولیه با کیفیت پایین‌تر استفاده کنند که این امر به کاهش کیفیت قطعات منجر شد. علاوه‌بر این، رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان باعث شد تا تقاضا برای خودروهای داخلی کاهش یابد و این امر مشکلات مالی قطعه‌سازان را تشدید کرد.
ازسوی‌دیگر، بسیاری از قطعه‌سازان به سبب این بحران مالی نتواستند به‌روزرسانی‌های لازم را در خطوط تولید خود اعمال کرده یا از تکنولوژی‌های جدید استفاده کنند. این امر باعث کاهش توان رقابتی آن‌ها نسبت‌به برندهای خارجی شد و حتی در برخی موارد منجر به قطع همکاری با شرکت‌های خودروساز داخلی و خارجی شد. درمجموع، مشکلات مالی باعث شد تا صنعت قطعه نتواند به‌طور مطلوب نیازهای بازار را تامین کرده و سهم بازار خود را به‌طور کامل حفظ کند.
چه عواملی باعث افزایش سهم خودروهای مونتاژی در مقایسه با خودروهای داخلی شد و این تغییرات چگونه بر صنعت قطعه‌سازی تاثیر گذاشته‌اند؟
یکی از اصلی‌ترین عواملی که باعث افزایش سهم بازار خودروهای مونتاژی شد، سیاست‌های محدودکننده در زمینه واردات خودروهای خارجی و مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها بود. محدودیت‌های وارداتی باعث شد که بازار خودروهای خارجی تحت فشار قرار گیرد و تولید خودروهای داخلی و مونتاژی افزایش یابد. با این‌حال، مشکلات کیفی و افزایش قیمت خودروهای داخلی باعث کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان به این خودروها شد. در نتیجه، برخی از مشتریان به سمت خرید خودروهای مونتاژی یا دست‌دوم خارجی گرایش پیدا کردند و سهم بازار خودروهای داخلی به‌طور چشمگیری کاهش یافت.
این تغییرات در بازار خودرو تاثیرات منفی زیادی بر قطعه‌سازی داشت. قطعه‌سازان داخلی که به‌شدت وابسته به تولید خودروهای داخلی بودند، با کاهش تقاضا مواجه شدند و بسیاری از خطوط تولیدشان با کاهش فعالیت روبه‌رو شد. علاوه بر این، کاهش کیفیت خودروهای داخلی به نارضایتی بیشتر مشتریان انجامید و درعین‌حال باعث شد تا شرکت‌های قطعه‌سازی مجبور شوند هزینه‌های خود را کاهش دهند و به‌روزرسانی‌های فناوری را به تعویق بیندازند که در نهایت به کاهش کیفیت و رقابت‌پذیری قطعات تولیدی منجر شد.
با توجه به مشکلات اقتصادی، آیا قطعه‌سازان داخلی توانسته‌اند در تامین نیاز بازار داخلی به قطعات باکیفیت و دارای قابلیت رقابت با برندهای خارجی موفق عمل کنند؟
قطعه‌سازان داخلی در شرایط اقتصادی نامساعد سال گذشته نتواستند به‌طور کامل در تامین نیاز بازار داخلی به قطعات دارای کیفیت قابل رقابت با برندهای خارجی موفق عمل کنند. مشکلات مالی و کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت قطعه باعث شد که بسیاری از شرکت‌ها نتوانند تکنولوژی‌های جدید را به خطوط تولید خود وارد کنند و در نتیجه کیفیت قطعات تولیدی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت. علاوه بر این، نوسانات نرخ ارز و مشکلات تامین مواد اولیه، باعث افزایش قیمت قطعات و کاهش توان رقابتی آن‌ها شد.
ازسوی‌دیگر، برخی قطعه‌سازان تلاش کردند با سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق‌وتوسعه، بهبود کیفیت قطعات را در دستور کار خود قرار دهند. اما این اقدامات نیازمند منابع مالی و زمان بود و در بسیاری از موارد، این منابع در دسترس نبود. بنابراین، اگرچه قطعه‌سازان داخلی در برخی موارد تلاش کردند که در رقابت با برندهای خارجی موفق باشند، اما درمجموع مشکلات اقتصادی و مالی مانع از آن شد که بتوانند به‌طور کامل با تولیدات خارجی رقابت کنند.
شرکت‌های قطعه‌سازی در شرایط رکود اقتصادی، چگونه با چالش‌های نقدینگی مواجه شده‌اند و چه تدابیری برای حفظ توان رقابتی خود در بازار خودرو اندیشیده‌اند؟
کاهش حجم سفارش‌ها و تاخیر در پرداخت‌ها ازسوی خودروسازان داخلی باعث شد تا بسیاری از قطعه‌سازان با مشکل تامین منابع مالی برای ادامه تولید روبه‌رو شوند.
این وضعیت منجر به کاهش تولید و در برخی موارد حتی تعطیلی خطوط تولید شد.
همچنین قطعه‌سازان نتواستند به‌روزرسانی‌های لازم در فرآیندهای تولید خود را به‌موقع انجام دهند که این امر باعث کاهش کیفیت و افزایش هزینه‌ها شد. برای مقابله با این چالش‌ها، برخی از شرکت‌های قطعه‌سازی سعی کردند با تنوع در تولید و ارائه قطعات خاص با کیفیت بالاتر، توان رقابتی خود را حفظ کنند.
همچنین، بسیاری از قطعه‌سازان به دنبال یافتن بازارهای صادراتی برای قطعات خود بودند تا وابستگی خود به بازار داخلی را کاهش دهند. این اقدامات موجب شد تا برخی شرکت‌ها از بحران عبور کنند، اما هنوز بسیاری از شرکت‌ها به‌دلیل نداشتن منابع مالی و چالش‌های اقتصادی قادر به مقابله با این مشکلات به‌طور کامل نبوده‌اند.
آیا در سال گذشته شاهد تغییرات قابل‌توجهی در استراتژی‌های تولید قطعات خودرو بوده‌ایم؟
بله؛ به دلیل محدودیت‌های مالی و مشکلات نقدینگی، بسیاری از شرکت‌های قطعه‌سازی به دنبال بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و کاهش هزینه‌ها بودند. این تغییرات باعث شد تولید قطعات ارزان‌تر و ساده‌تر با کیفیت پایین‌تر افزایش یابد، زیرا قطعه‌سازان تلاش کردند با کاهش هزینه‌ها، تولیدات خود را در شرایط رکود بازار حفظ کنند. در برخی موارد، این استراتژی‌ها به کاهش کیفیت قطعات منجر شد باعث نارضایتی مصرف‌کنندگان و خودروسازان شد.
ازسوی‌دیگر، برخی قطعه‌سازان به به‌روزرسانی‌های تکنولوژی تولید و تمرکز بر تولید قطعات خاص و با کیفیت‌تر روی آوردند. این تغییرات باعث شد تا بعضی شرکت‌ها بتوانند رقابت‌پذیری خود را در بازار حفظ کرده و حتی در بازارهای صادراتی موفق عمل کنند. اما این اقدامات نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی بود که به دلیل مشکلات مالی، تمامی قطعه‌سازان قادر به انجام آن نبوده‌اند. بنابراین، تغییرات استراتژیک در تولید، اگرچه در برخی موارد مثمر ثمر بود، اما در مجموع صنعت قطعه‌سازی با چالش‌های زیادی در دستیابی به اهداف خود مواجه شد.
