برخی معتقدند به‌دلیل هزینه زیاد مونتاژ خودرو در کشور و همچنین عدم‌انتقال فناوری، واردات مسیری است بی‌دردسر برای ساماندهی بازار خودرو. با این حال این سوال مطرح می‌شود که کدام‌یک از این دو رویکرد می‌تواند به‌ساماندهی بازار خودرو کشور کمک کند؟
اختلاف‌نظر درمورد تمرکز روی واردات خودرو یا مونتاژ، حتی چندی پیش به‌مجلس نیز کشیده شد؛ تا جایی که مجلسی‌ها تاکید کردند سال آینده باید نیمی از ارزی که به‌مونتاژ تخصیص پیدا می‌کند، به‌واردات خودرو نیز اختصاص پیدا کند. گرچه انگیزه بیشتر اختلاف‌نظرها بین دو روش مذکور، ریشه در کمبود ارز دارد. در حال حاضر سیاستگزاری در مورد واردات یا مونتاژ کاملا مبهم است. به‌طوری که برخی نهادها از جمله مجلس واردات خودرو را در اولویت خود می‌بینند؛ اما آن‌چه در عمل رخ می‌دهد، تبعیض به‌نفع مونتاژی‌هاست. اما کدام‌یک از این دو روش به‌نفع صنعت و بازار خودرو ایران است؟
تجربه کشورهایی مانند مالزی، مکزیک و ترکیه نیز این دوگانه را تایید می‌کند. مالزی با تمرکز بر مونتاژ و ایجاد برند پروتون، به‌رغم سرمایه‌گذاری گسترده نتوانست به‌موفقیت چشمگیری دست پیدا کند. در مقابل، مکزیک با ترکیب هوشمندانه مونتاژ و واردات، به‌یکی از قطب‌های مهم صادرات خودرو تبدیل شد.
پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان از مزایای هر دو بهره برد؟ پاسخ روشن است؛ رشد کیفیت و افزایش رقابت از طریق واردات، در کنار حفظ اشتغال و زنجیره‌تامین از طریق مونتاژ. موفقیت در این مسیر نیز مستلزم تنظیم یک سیاست کلی و تدوین برنامه و در انتها، پایبندی به آن است.
درواقع فعالیت مونتاژکاران تاکنون مزایایی هم برای کشور به‌همراه داشته است. فعالیت خودروسازان خصوصی به هر صورت توانسته از طریق مالیات یا تعرفه واردات قطعه، درآمدهایی را برای دولت به‌همراه داشته باشد. آن‌ها کارخانه‌هایی را در کشور ایجاد کرده‌اند که به‌رغم مابه‌ازایی که می‌تواند از طریق نقدینگی آن‌ها در اقتصاد ایجاد شود، توانسته‌اند اشتغال‌زایی خوبی هم داشته باشند. اما با همه این‌ها کفه معایب این ترازو نیز خالی نیست. یکی از این معایب، ارزبری بالای خودروهای مونتاژی است.
از طرف دیگر خودروهای مونتاژی قیمت بالایی هم دارند. بعد از شروع واردات نیز میزان آن در حدی نبود که بتواند مونتاژی‌ها را مجبور به‌رقابت کند. گرچه یک بار در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۲ شورای‌رقابت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان سعی کردند به‌صورت دستوری قیمت آن‌ها را کنترل کنند، اما این پروژه با شکست مواجه شد.
علاوه‌بر این، مشکل دیگری که در مورد خودروهای مونتاژی وجود دارد، تامین قطعات آن‌هاست؛ به‌طوری که کمبود و گرانی، حالا گریبانگیر خریداران برخی محصولات مونتاژی شده است. دارندگان برخی از این خودروها معتقدند لوازم‌یدکی مورد نیازشان به‌سختی، آن هم با قیمت بالایی عرضه می‌شود. مصرف‌کنندگان معتقدند لوازم‌یدکی مورد نیاز آن‌ها به‌سختی در بازار پیدا می‌شود و اگر هم محصول مورد نیاز یافت شود، قیمت بسیار بالایی دارد؛ البته اگر تقلبی نباشد.
معایب و مزایای واردات خودرو هم کم نیستند. درآمد دولت از واردات خودرو نسبت به‌مونتاژ به‌طور ملموسی بیشتر است. تعرفه صددرصدی که به‌رغم مخالفت مجلس، با نظر دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام برای سال آینده در نظر گرفته شده، می‌تواند به درآمد قابل‌توجهی برای دولت منجر شود.
همچنین نرخی که مبنای محاسبه حقوق ورودی در نظر گرفته شده هم افزایش یافته است. حقوق ورودی پیش از این با دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی بود. حالا اما دلار محاسباتی برای تعرفه واردات «نرخ مرکز مبادله طلا و ارز» در نظر گرفته شده که قیمت بالاتری دارد.
از نگاه کیفی، خودروهای وارداتی در وضعیت بهتری نسبت به‌مونتاژی‌ها قرار دارند؛ اما از نظر کمی وضعیت چندان خوب نیست و به‌ندرت در خیابان‌ها شاهد تردد این دست از خودروها هستیم. با وجود این، محصولات وارداتی جذابیت بیشتری برای مشتریان ایرانی دارند. یکی از دلایل این موضوع آن است که تنوع محصول در این بخش بیشتر است و تنها به‌گزینه‌های چینی محدود نمی‌شود.
هایما S۷ پلاس ۲۵ میلیون‌تومان ارزان شد
خودروهای داخلی روز گذشته افت بهای یک تا ۱۲ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که تارا اتومات (۸۵ گانه) (۱۴۰۳) با ۱۲ میلیون‌تومان کاهش ۹۹۸ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ موتور TU۳ (۸۵گانه) (۱۴۰۳) با ۷ میلیون‌تومان کاهش ۷۶۰ میلیون‌تومان، سورن پلاس با موتور XU۷P (۱۴۰۳) با ۵ میلیون‌تومان کاهش ۷۰۴ میلیون‌تومان، دنا پلاس توربو (۱۴۰۳) با ۵ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۴۵ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ دنده‌ای هیدرولیک (۸۵گانه) (۱۴۰۳) با ۴ میلیون‌تومان کاهش ۸۱۰ میلیون‌تومان و پارس سال (دریچه‌برقی) (۱۴۰۳) با ۳ میلیون‌تومان کاهش ۸۳۰ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.
همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد افت بهای ۵ تا ۲۵ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که قیمت هایما S۷ پلاس (۱۴۰۳) با ۲۵ میلیون‌تومان کاهش به‌یک‌میلیارد و ۸۷۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرو پلاگین هیبرید (۱۴۰۳) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ میلیارد و ۴۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۷ پرو پریمیوم (۱۴۰۳) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۳۶۰ میلیون‌تومان، لاماری ایما (۱۴۰۳) با ۱۵ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۲۶۵ میلیون‌تومان و دیگنیتی پرستیژ (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۵۷۰ میلیون‌تومان رسید.
اما در گروه خودروهای وارداتی شاهد رشد بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که هونگچی H۵ (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۳ میلیارد و ۴۵۰ میلیون‌تومان، جی‌ای‌سی امکو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۷۵۰ میلیون‌تومان و جی‌ای‌سی GS۳ Emzoom (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون‌تومان ارزش‌گذاری شدند.
