به گزارش «اخبار خودرو»، این روزها که ناوگان حمل‌ونقل مسافری کشور بیش‌از همیشه نیازمند مدل‌های جدید، به‌روز و البته کمتر آلاینده است، تولیدکنندگان داخلی به دنبال آن هستند تا بتوانند به‌جای مدل‌های درون‌سوز، محصولات الکتریکی را وارد ناوگان کشور کنند. در این مدت، اخبار مختلفی از تلاش این شرکت‌ها برای دستیابی به الکتروباس‌ها به گوش رسیده و حالا عقاب‌افشان در همکاری با مپنا توانسته است نخستین اتوبوس الکتریکی را با حجم ۷۰درصد داخلی‌سازی به خط تولید بیاورد. این اتوبوس که توسط شرکت شتاب تولید می‌شود، نخستین خودرو الکتریکی است که در کشور عرضه خواهد شد. در همین زمینه با کامبیز مرادی، مدیرعامل شرکت تولید اتوبوس برقی «پارسان شتاب» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

اتوبوس‌های الکتریکی «شتاب» که به‌تازگی رونمایی شده‌اند، چه امکانات فنی دارند؟

نام تجاری اتوبوس‌های شتاب یعنی «زیما» به معنای زمین است و نگرش ما برای زمین پاک و هوای پاک را در دل خود دارد. شرکت شتاب سال ۱۳۹۹ با سهام مشترک گروه مپنا و مجموعه تولیدی، صنعتی عقاب‌افشان راه‌اندازی شد.

ماموریت این شرکت توسعه و تولید خودروهای عمومی و تجاری برقی است. اولین محصول این شرکت در اردیبهشت‌ماه سال جاری رونمایی شد که یک اتوبوس ۱۲متری مجهز به پیشرانه تمام‌الکتریکی برخوردار از باتری لیتیومی است.

این اتوبوس قابلیت پیمایش ۲۵۰ کیلومتر را با هر بار شارژ دارد و اگر به یک شارژر سریع پانتوگراف یا حتی معمولی ۶۰۰ کیلوواتی متصل شود، طی نیم ساعت شارژ کامل انجام می‌شود. معمولا شارژرهای ۳۰۰ کیلوواتی برای این خودروها استفاده می‌شود که شارژ کامل آن یک ساعت کامل به طور می‌انجامد. البته مکانیزم‌های دیگری هم برای شارژ این خودروها وجود دارد.

اگر از شارژر فلش یا سوپرسریع که در مسیر خطوط استفاده می‌شوند، بهره ببریم - به‌نحوی‌که درهر ایستگاه بخشی از شارژ موردنیاز دریافت شود - نیازی به شارژ شبانه نخواهد بود. پیشرانه این محصول یک سیستم اکسل مجهز به موتورهای نزدیک به چرخ است و حدود ۳۱۸کیلووات ساعت باتری دارد.

پیشرانه الکتریکی این اتوبوس را گروه مپنا و بدنه و تریم آن را مجموعه عقاب‌افشان تولید می‌کند و شرکت شتاب مونتاژ نهایی را انجام می‌دهد و خدمات آن را تامین می‌کند.

تا امروز چند دستگاه از این خودروها تولید شده و چه شهرهایی برای خرید این اتوبوس اقدام کرده‌اند؟

تا امروز چهار دستگاه از این اتوبوس تولید شده است. درحال‌حاضر مراحل تجاری‌سازی به اتمام رسیده و وارد فاز تولید انبوه شده‌ایم. برای سُرس نخست این محصول، سفارش و قرارداد با شهرداری مشهد داریم و در حال گذارندن مراحل مربوط به اخذ استانداردها هستیم. همچنین موافقت‌نامه‌ای با شهرداری اصفهان امضا شده و با شهرداری شیراز در حال تدوین است. مذاکراتی هم با شهرداری تهران برای استفاده در خطوط اتوبوسرانی تهران در جریان است.

آیا در زمینه توسعه زیرساخت‌های اصلی استفاده از این خودروها هم اقداماتی انجام داده‌اید؟

گروه مپنا از ۵ سال پیش اقدامات موثری برای توسعه زیرساخت حمل‌ونقل برقی در کشور انجام داده است. زمانی‌که درمورد زیرساخت‌های مربوط به شارژ صحبت می‌کنیم، مجموعه‌ای از سخت‌افزار و نرم‌افزار مدنظر است. سبد محصول زیرساخت هم از نظر سخت‌افزاری و هم نرم‌افزاری توسعه یافته است. در حوزه سخت‌افزار شارژرهای پرتابل داخل خودرو، شارژر کند خودرویی، شارژر سریع خودرویی با پروتکل‌های مختلف شارژ و شارژر سریع اتوبوسی و حتی شارژر پانتوگراف اتوبوسی که در دنیا تولیدکنندگان چندانی ندارد، توسعه داده شده است.

یکی از ماموریت‌های ما گسترش زیرساخت‌ استفاده از حمل‌ونقل الکتریکی است و آمادگی داریم تا هر مکانیزم شارژی را که مدنظر بهره‌برداران خطوط اتوبوسرانی باشد، ارائه دهیم. مطالعات گسترده شهری هم انجام داده‌ایم. مطالعاتی روی خط یک بی‌آرتی مشهد انجام شده است که ساختار ناوگان و چگونگی زیرساخت آن را عرضه می‌کند. گروه مپنا قرارداد دیگری برای برقی‌سازی شهر مشهد منعقد کرده است و سعی داریم مشابه آن را برای تهران، شیراز و اصفهان هم انجام دهیم.

آیا این زیرساخت‌ها برای محصولات دیگر خودروسازان نیز قابل‌استفاده خواهد بود؟

زیرساخت‌ها به‌گونه‌ای هستند که امکان استفاده از آنها برای هر ناوگانی وجود دارد و تمامی استانداردهای مختلف و مکانیزم‌های شارژ را دربرمی‌گیرد. این زیرساخت‌ها تمام پروتکل‌های روز دنیا را پوشش می‌دهند.

هزینه‌ تولید هر دستگاه چقدر است؟

درحال‌حاضر باتوجه به این که تیراژ نداریم، هزینه تولید بالاست. در تولید موضوع «صرفه در مقیاس» مطرح می‌شود، اگر تیراژ افزایش یابد، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد. این در حالی است که هزینه تولید اتوبوس‌های الکتریکی در مقایسه با اتوبوس‌های دیزلی بالاست. اما تیراژ بالا می‌تواند این فاصله را کاهش دهد. باید این موضوع را هم در نظر گرفت که ساختار صنعت و تولید در سطح بین‌الملل به سمتی حرکت می‌کند که در درازمدت قیمت‌ها به‌هم نزدیک می‌شوند و به جایی خواهیم رسید که در یک دهه آینده حتی قیمت خودروهای الکتریکی نسبت‌به دیزلی‌ها باتوجه به رشد و بهره‌گیری از فناوری‌های موجود، یکسان شود.

اتوبوس‌های الکتریکی چه مزیتی نسبت‌به دیزلی‌ها دارند؟

به خودروهای الکتریکی Local Zero Emission گفته می‌شود. یعنی آلایندگی صفر دارند. این آلایندگی‌ها تنها مربوط به هوا نیست، بلکه آلایندگی‌های صوتی را هم شامل می‌شود. برای تولید برق موردنیاز این خودروها، دو نکته اساسی وجود دارد. نخست آن‌که برق موردنیاز می‌تواند از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شود و اگر هم بخشی از آن محقق نشود، تولید آلایندگی در محل تولید برق اتفاق می‌افتد که دور از شهرها و محل‌های مسکونی است. نکته دوم آنکه راندمان چاه تا چرخ حمل‌ونقل برقی باتوجه به تکنیک‌های مورد استفاده بین ۲۰ تا ۲۴ درصد است، درحالی‌که همین راندمان در حمل‌ونقل با موتور احتراقی استاندارد بین ۹ تا ۱۳ درصد است. بنابراین از نگاه مدیریت اجتماع و منابع، میزان استفاده از منابع یک‌دوم کاهش پیدا می‌کند. این موضوع از مهم‌ترین دلایلی است که باعث شده جامعه‌جهانی به سمت استفاده از ناوگان حمل‌ونقل برقی حرکت کند. زمانی‌که حمل‌ونقل برقی به شکل گسترده جایگزین خودروهای دیزل و بنزینی شود، آشکارا در هزینه سلامت شهری و شهروندان تاثیر مثبت می‌گذارد.

مزیت مهم دیگری که این خودروها برای کشور دارند، این است که در حوزه ساخت وسایل حمل‌ونقل الکتریکی می‌تواند به خودکفایی کامل برسد و در این بزنگاه تاریخی برگ ارزنده‌ای برای صنعت کشور اتفاق بیفتد. درحال‌حاضر وابستگی ما در تولید این خودروها مربوط به سلول باتری‌ است. توان ساخت تمامی تجهیزات خودروهای الکتریکی در کشور وجود دارد. تجهیزات اتوبوس‌های زیما در کشور ساخته شده است. این موضوع باعث عدم وابستگی می‌شود. وابستگی عمده در خودروهای سنگین مربوط به موتور است که تقریبا به‌صورت کامل وارد می‌شوند. اما در حوزه الکتریکی‌ها تمام اجزا و قطعات و ازجمله موتورهای الکتریکی می‌توانند در کشور تولید شوند، البته تولید این خودروها ایجاد اشتغال تولیدی و اشتغال فناورانه می‌کند. درخصوص باتری نیز گروه مپنا سرمایه‌گذاری عظیمی انجام داده است تا بتواند در بخش سلول باتری نیز عدم وابستگی ایجاد کند.

چه دلیلی باعث شده است هنوز ثبت‌سفارش برای این خودروها افزایش نیابد؟

موضوع مهمی که باعث می‌شود این خودروها سفارش چندانی نداشته باشند، قیمت تولید و عرضه آن‌هاست. اتوبوس برقی قیمت بالاتری نسبت به دیزلی‌ها دارد. کمبود منابع باعث شده است مسئولان به جای خرید اتوبوس‌های گران‌تر، ترجیح دهند تعداد بیشتری از اتوبوس‌ها را نوسازی یا اقدام به خرید ناوگان‌های دیزلی کنند. البته متولیان حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلف ازجمله وزارت کشور و وزارت صمت به مقوله برقی‌سازی از سال‌های گذشته توجه داشته‌اند و فرهیختگان و متخصصان این بخش ضمن پرداختن به این مهم، راهکارهایی را نیز اتخاذ کرده‌اند. حتی مصوبات قانونی برای کمک به توسعه حمل‌ونقل برقی وجود دارد، اما مساله اصلی عدم یکپارچگی سازمان‌های ذیربط بوده که خوشبختانه رو به بهبود و در مسیر اصلاح رویه‌ها و رویکردهاست.

ظرفیت تولید سالانه این اتوبوس‌ها چقدر است و چه برنامه‌ای برای افزایش این ظرفیت دارید؟

ظرفیت تولید ما برای سال آینده ۲۵۰ دستگاه است البته قابلیت افزایش تا ۵۰۰ دستگاه را دارد. این رقم برای سال ۱۴۰۲ به هزار دستگاه خواهد رسید.

آیا شرکت شتاب برنامه‌ای برای صادرات این خودروها هم در نظر گرفته است؟

باتوجه به این‌که در شرایط خاص اقتصادی R&D این محصول را آغاز کردیم، هدف ما این بود قابلیت صادرات وجود داشته باشد. تعریف این اتوبوس بر مبنای اتوبوس برخوردار از استانداردهای ای‌-مارک اروپا انجام شده است پس ذاتا این محصول قابلیت صادرات خواهد داشت. اما بستگی به نوع تبلیغات و بازاریابی فعال صادراتی دارد. ازآن‌جاکه حمل‌ونقل عمومی یک موضوع کلان مدیریتی بوده، معمولا مراودات سیاسی در تجارت محصولات مرتبط موثر است. بنابراین همراهی دولت برای تحقق صادرات ضروری خواهد بود. به‌هرحال، اقداماتی برای عرضه این محصول در کشورهایی نظیر عراق، پاکستان، سوریه، ارمنستان و روسیه و آذربایجان انجام داده‌ایم و امیدواریم بتوانیم به‌طور عملیاتی در سال‌های آینده با ایجاد زیرساخت تجاری به صادرات محصولاتمان نیز دست پیدا کنیم.

آیا امکان پاس کردن استانداردهای موردنیاز این خودروها در کشور وجود دارد؟

بخش عمده استانداردهای خودرویی برای محصولات برقی یکسان است. اتوبوس برقی، دو استاندارد مازادبر خودروهای دیزلی در ردیف‌های R۱۰ و R۱۰۰ دارد که انجام آن‌ها در کشور امکان‌پذیر نیست. درحال‌حاضر برای رفع این مشکل تست‌های مربوط به اتوبوس و قطعات در خارج کشور انجام می‌شود، اما کارگروهی با همکاری معاونت نظارت بر اجرای استاندارد سازمان ملی استاندارد تشکیل داده‌ایم و به دنبال راهکاری برای حل این مشکل و انجام این استانداردها در کشور هستیم. استانداردهای خودرویی اتوبوس زیما به طور کامل پاس شده‌اند و تنها استانداردهای بخش برقی باقی مانده است که امیدواریم در یکی، دو ماه آینده به سرانجام برسد.

قیمت نهایی این محصولات چقدر است؟

اتوبوس‌های برقی بسته به میزان پیمایش و میزان شیب‌روی، توان و همچنین مولفه‌های دیگر قیمت‌های متفاوتی دارند. تیراژ تولید نیز بر قیمت تاثیرگذار است. قیمت اتوبوس‌های مشابه در کشور چین که بزرگ‌ترین، باکیفیت‌ترین و ارزان‌ترین تولیدکننده این اتوبوس‌ها در جهان است، بیش از ۳۲۰هزار یورو است و ما به‌راحتی می‌توانیم با آن‌ها رقابت کنیم. هرچه میزان سفارش و متعاقبا تیراژ تولید بالا برود، رقابت‌پذیری آسان‌تر می‌شود. البته به‌منظور توجیه‌پذیر کردن ناوگان‌های اتوبوس برقی می‌توان با تغییراتی در باتری، تغییر رژیم‌های بهره‌برداری و توسعه زیرساخت‌های ویژه قیمت‌ها را تا حدودی کاهش داد. یکی از اهداف استراتژیک ما این است که بتوانیم قیمت اتوبوس‌های الکتریکی را کاهش دهیم تا با بهای کمتری در اختیار مشتریان قرار بگیرند. البته این اتفاق با همکاری شهرداری‌ها و مصوبات دولتی می‌افتد که باید اقداماتی را به اتوبوس‌های برقی اختصاص دهند.

اصلی‌ترین ویژگی‌ اتوبوس‌های زیما چیست؟

اتوبوس‌های شتاب چهار «اولین» دارد؛ نخست این‌که «اولین خودرو توسعه‌یافته» توسط متخصصان داخلی بوده و از نظر طراحی صد درصد داخلی‌سازی است. یعنی از مراحل طراحی و توسعه تا امروز که در آستانه تولید انبوه هستیم، همه توسط متخصصان داخلی انجام شده است. دیگر آنکه «اولین خودرو برقی تجاری‌سازی‌شده» کشور است. همچنین «اولین اتوبوس مونوکوک» (شاسی یکپارچه) ساخت کشور به‌شمار می‌رود و درنهایت «اولین اتوبوس Low Floor» کشور است.