بازار قطعات یدکی خودرو در کشورمان سال‌ها است وضعیت نامناسب و آشفته‌ای دارد؛ از یک‌سو شاهد انبوه قطعات بی‌کیفیت در بسته‌بندی‌های متفرقه هستیم که بدون نظارت و بدون برخورداری از حداقل استانداردها و با کیفیتی نامناسب عرضه می‌شوند؛ و از سوی دیگر متقلبینی در بازار حضور دارند که با عرضه قطعات تقلبی با نام‌های معتبر، مشغول فریب خریداران هستند و با سرمایه و حتی جان خریداران بازی می‌کنند.

در این میان اما شاید راه‌حل این مشکل را بتوان در حضور پررنگ‌تر عرضه‌کنندگان قطعات اصلی در بازار دانست، شرکت‌هایی که مشتریان بتوانند با اطمینان به کیفیت قطعات و اتکا به نام عرضه‌کننده به آن‌ها اعتماد کنند و در نهایت به‌واسطه گارانتی بتوانند مشکلات بعدی را پیگیری کنند.

برای بررسی این موضوع با مهندس محسن میرزایی، مدیر مارکتینگ و برندینگ گروه GISP به گفتگو نشستیم.

***

گروه جی آی اس پی برای فعالان بازار قطعات یدکی و مالکین خودرو نامی شناخته شده است و مدت‌ها است با هدف عرضه قطعات یدکی اصلی و با استانداردهای سخت‌گیرانه توانسته اطمینان خریداران را جلب کند. این مجموعه که قطعات خود را تنها از تأمین‌کنندگان خطوط تولید خودروسازان تهیه و پس از تست‌های داخلی در بسته‌بندی‌های یکسان و با گارانتی در سراسر کشور عرضه می‌کند، در سال‌های اخیر توجه زیادی به فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده از قطعات یدکی اصلی و اهمیت آن در ایمنی سرنشینان و جلوگیری از اتلاف منابع مالی خانواده داشته است.

قطعه یدکی اصلی چیست؟

یکی از مواردی که باعث ایجاد تمایز بین تأمین‌کنندگان قطعات یدکی در بازار خودرو کشور می‌شود، عرضه قطعات اصلی توسط برخی از آن‌ها است.

مهندس میرزایی در تعریف قطعه اصلی گفت: "هر قطعه‌ای که تولید و به بازار عرضه می‌شود، باید در قالب یک سری از استانداردها و دستورالعمل‌های مشخص تولید شود. برای تمام محصولات در دسته‌های مختلف، متولی یا متولیانی برای تعریف استانداردها وجود دارد و در صنعت خودرو نیز این استانداردها توسط خودروسازان تعریف می‌شود. تمامی خودروسازان در ایران و جهان بدون توجه به حجم تولید و حتی جایگاهشان در بازار استانداردهایی برای قطعات مورد استفاده در خطوط تولید دارند که باید توسط تأمین‌کنندگان قطعات لحاظ و رعایت شود و بدون این مسئله قطعات تولید شده مورد قبول و استفاده خودروساز قرار نخواهد گرفت."

وی افزود: "در صنعت قطعه‌سازی وقتی عنوان می‌کنیم یک قطعه اصلی است، یعنی آن قطعه مطابق استاندارد خودروسازان تولید شده و کیفیت و کارآیی آن مورد تائید خودروسازان قرار گرفته است. در این زمینه باید توجه کنیم استانداردهای خودروسازان در ایران و جهان سخت‌گیرانه است و به این ترتیب قطعه‌ای که بتواند تائید خودروسازان را بگیرد قطعا از کیفیت بالایی برخوردار خواهد بود."

دشواری‌های تشخیص قطعه اصلی

مدیر مارکتینگ و برندینگ جی آی اس پی در ادامه به بررسی وضعیت عرضه قطعات یدکی در بازار ایران و وجود قطعات غیر اصلی و تقبلی و بی‌کیفیت در بازار پرداخت و گفت: "تولید قطعه استاندارد و اصلی یک مکانیزم پیچیده دارد، که شامل بخش‌های مختلفی ازجمله مواد اولیه، ماشین‌آلات تولید، روش‌های تولید، ارزیابی‌های اولیه، حین تولید و پایان تولید و فرآیندهای کنترل کیفیت و عوامل مختلف دیگر است. همه این موارد مانند زنجیر به هم متصل هستند و طبیعتا تولیدکنندگان محدودی می‌توانند با این استانداردها به تولید قطعه بپردازند و به همین دلیل همیشه قطعاتی توسط تولیدکنندگان متفرقه تولید می‌شود که غیر اصلی است."

مهندس میرزایی افزود: "به‌عنوان یک خریدار عادی تقریبا هیچ‌وقت نمی‌شود اصلی یا غیر اصلی بودن قطعه را از روی ظاهر آن تشخیص داد و به همین دلیل در زمان خرید باید به نشان تأمین‌کننده قطعه، اعتماد کنیم. به‌عنوان مثال ما در GISP همیشه قطعات اصلی را استفاده می‌کنیم و همچنین قطعات را گارانتی می‌کنیم. به این ترتیب مصرف‌کننده می‌تواند با اعتماد به جی آی اس پی قطعه را خریداری کند."

وی همچنین گفت: "این دشواری تشخیص اصلی یا غیر اصلی بودن قطعه فقط برای مصرف کننده نیست و حتی فروشندگان قطعات و مکانیک‌ها هم بسیاری از قطعات را به‌سختی تشخیص می‌دهند و خود ما هم گاهی برای بررسی اصلی یا غیر اصلی بودن قطعه باید به آزمایشگاه مراجعه کنیم. به همین دلیل است که می‌گویم اعتماد به نام تأمین‌کننده می‌تواند این مشکلات را برطرف کند."

قطعات تقلبی بلای جان بازار قطعات یدکی

وی البته به وجود قطعات تقلبی در بازار هم اشاره کرد و گفت: "متاسفانه حضور متقلبین در بازار قطعات یدکی کشور زیاد است و به دلیل نبود کنترل کیفی در بازار، شاهد عرضه این‌گونه قطعات هستیم. متقلبین عمدتا قطعات بی‌کیفیت و بدون استاندارد را در بسته‌بندی برندهای معتبر خارجی و داخلی در بازار عرضه می‌کنند و مشتری هم با اعتماد به اسم سازنده، قطعه را خریداری می‌کند که می‌تواند بعدا زیان مالی یا بدتر از آن زیان جانی برایش به همراه داشته باشد. این متقلبین حتی گاهی نشان استاندارد را هم بر روی قطعات تقلبی خود حک می‌کنند که متاسفانه باعث فریب خریداران و مشکلات متعدد بعدی می‌شود."

مهندس میرزایی همچنین افزود: "ما برای جلوگیری از بروز این مشکل، یک سیستم ارزیابی اصالت کالا داریم که هر قطعه دارای کد اصالت یونیکی است. به این ترتیب خریداران قطعات جی آی اس پی با ارسال شماره روی بسته‌بندی قطعه به سامانه پیامکی ما می‌توانند از اصالت قطعه مطمئن شوند. به این ترتیب خریدار می‌داند قطعه‌ای را که خریداری کرده، قطعه اصلی است و تأمین‌کننده‌ای معتبر آن را عرضه کرده که با اطمینان از کیفیت قطعه، آن را گارانتی نیز می‌کند."

هزینه‌های کیفیت

یکی از مواردی که در زمان خرید قطعات یدکی در بازار جلب‌توجه می‌کند، وجود انواع مختلفی از قطعات با ظاهر یکسان در بسته‌بندی‌ها و نام‌های مختلف و با قیمت‌های متفاوت است. مدیر مارکتینگ و برندینگ جی آی اس پی در این زمینه گفت: "اصلی‌ترین مسئله در اینجا کیفیت قطعات است. همان‌طور که گفتم استانداردهای خودروسازان بسیار سخت‌گیرانه است و قطعه سازان هم برای اینکه بتوانند استانداردهای خودروسازان را پاس کنند باید از مواد اولیه مرغوب و ماشین‌آلات به‌روز تولیدی و پرسنل متخصص و مواردی از این دست استفاده کنند و طبیعی است مجموع این‌ها قیمت تولید قطعه را بالا می‌برد اما در عوض این قطعه استانداردهای صنعت خودرو را دارد و کیفیت آن قطعا بالاتر از قطعه‌ای است که در یک کارگاه زیر پله‌ای تولید شده."

وی افزود: "در ظاهر شاید همه قطعات شبیه هم باشند اما قطعا قطعه اصلی با استانداردهای سخت‌گیرانه خودروسازها، هم کیفیت و هم قیمت بالاتری دارد. این اختلاف قیمت در زمان خرید، شاید خریدار را به سمت خرید قطعه ارزان‌تر سوق بدهد؛ اما فراموش نکنیم قطعه یدکی اصلی هم دوام بیشتری دارد و هم نیاز به تعمیر و تعویض چندباره و هزینه‌های دیگر را از بین می‌برد. یک قطعه غیر اصلی ارزان قیمت ممکن است به سایر بخش‌های موتور آسیب برساند و حتی بدتر از آن باعث تصادف و آسیب‌های جانی شود. در این شرایط، خرید قطعه اصلی حتی با قیمت گران‌تر توجیه اقتصادی دارد."

مهندس میرزایی در زمینه نمونه این قطعات گفت: "به‌عنوان مثال ما در تولید تسمه تایم از مواد اولیه HNBR استفاده می‌کنیم که باعث می‌شود دوام تسمه تایم GISP بسیار بالاتر از تسمه تایم‌های معمولی باشد که از CR تولید شده. خرابی تسمه تایم هم هزینه دارد و هم می‌تواند باعث آسیب به سوپاپ‌ها و سایر بخش‌ها شود و هم ممکن است در زمان حرکت در جاده خطرناک باشد. با در نظر گرفتن این مورد قطعا خرید تسمه تایمی که دوام و عمر بسیار بیشتری دارد حتی با قیمت کمی بالاتر از نمونه‌های عادی، منطقی به نظر می‌رسد."

قطعه اصلی و غیر اصلی؛ مرز مرگ و زندگی

هرچند خرید قطعه اصلی از نظر اقتصادی به نفع خریدار خواهد بود اما مسئله‌ای بسیار مهم‌تر، ایمنی راننده و سرنشینان با استفاده از قطعات یدکی اصلی است. مدیر مارکتینگ و برندینگ جی آی اس پی در این زمینه گفت: "یکی از موارد مهمی که باید مدنظر قرار گیرد، قطعات فوق ایمنی است. این قطعات مستقیما با سلامتی و جان راننده و سرنشینان سر و کار دارند و هر مشکلی در آن‌ها ممکن است به حادثه‌ای ناگوار منجر شود. متاسفانه شاهد هستیم بعضی از خریداران و تعمیرکاران با این تصور که مدت‌ها است قطعات غیر اصلی را خریداری یا نصب کرده‌اند و مشکلی پیش نیامده، به این قطعات بی‌اهمیت هستند اما باید در نظر بگیریم حادثه یک‌بار پیش می‌آید اما عواقب آن ممکن است همیشگی باشد. ما هرساله خودرو را بیمه می‌کنیم اما هرسال تصادف نمی‌کنیم و بیمه برای روزی است که تصادفی رخ دهد. این قطعات هم وضعیت مشابهی دارند و یک‌بار ممکن است خراب شوند یا در زمان لازم عملکرد درستی نداشته باشند و آنجا است که حادثه رخ می‌دهد."

مهندس میرزایی یک مثال ساده ولی مهم هم در این زمینه می‌زند و می‌گوید: "احتمالا شلنگ هیدرولیک از دید خیلی‌ها قطعه چندان مهمی نیست و اهمیتی در زمینه ایمنی ندارد، اما همین قطعه می‌تواند باعث بروز آتش‌سوزی در موتور شود که در زمان حرکت بسیار خطرناک است. روغن هیدرولیک در تماس با گرما آتش می‌گیرد و در خیلی از خودروها، شلنگ‌های هیدرولیک فرمان از بالای منیفولد دود رد شده‌اند. اگر هرگونه نشتی در این شلنگ رخ دهد و روغن روی منیفولد داغ بریزد ممکن است آتش‌سوزی در موتور رخ دهد که در بهترین حالت خسارت مالی خیلی سنگینی به دنبال دارد. برای همین دلیل است که ما در جی آی اس پی برای تک‌تک قطعات خودرو بسیار سخت‌گیرانه عمل می‌کنیم و تنها قطعات اصلی در بسته‌بندی‌های جی آی اس پی عرضه می‌شوند."

سختگیری در استانداردها، راز موفقیت جی آی اس پی

مهندس میرزایی در پایان گفت: "از روز نخست تأسیس جی آی اس پی، این مجموعه فقط با تأمین‌کنندگان خطوط تولید خودروسازان همکاری کرده است و این موضوع خط قرمز ما است. تمامی قطعات باید استانداردهای خطوط تولید خودروسازان را داشته باشند و علاوه بر این، ما هم قطعات را در مجموعه مجدد مورد آزمایش‌های سخت‌گیرانه قرار می‌دهیم. وقتی قصد همکاری با یک تأمین‌کننده برای قطعه‌ای را داریم، استانداردهای جهانی برای آن قطعه را استخراج می‌کنیم تا تأمین‌کنندگان را بر اساس این استانداردها ارزیابی کنیم. همه این‌ها باعث می‌شود قطعات باکیفیت در بسته‌بندی‌های جی آی اس پی در سراسر کشور عرضه شود و ما هم با اطمینان قطعات را گارانتی کنیم."