انتقاد رئیس مجلــــس در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی از کمیت و کیفیت محصولات خودروسازان داخلی موضوعی است که مورد توجه بسیاری از کارشناسان حوزه صنعت خودرو قرار گرفته است. محمدباقر قالیباف درعین‌حال، از طرح واردات خودرو در ازای صادرات قطعه که هم‌اکنون در شورای نگهبان در حال بررسی است، حمایت کرد.
رئیس مجلس در ادامه گفت: «حاشیه امن به‌وجودآمده برای خودروسازان منجر به آن شده است که آنها هر محصولی را با هر کیفیتی تولید و به بازار عرضه کنند و برنامه‌ای برای رقابت منطقه‌ای و جهانی نداشته باشند و پراید را با مدیریت نادرست دولتی ۱۷۰میلیون تومان بفروشند.» این در حالی است که تولید خودرو پراید بیش از ۱۵ماه است که برای همیشه متوقف شده و قیمت ۱۷۰میلیون تومانی، قیمتی است که بازار برای این خودرو تعیین کرده، نه کارخانه.
نزدیک‌ترین خودرو به پراید یعنی تیبا در کارخانه ۱۰۰میلیون تومان قیمت دارد که البته عموم مصرف‌کنندگان از خرید تیبا با این قیمت محرومند و باید این خودرو را از بازار به قیمت ۱۷۵میلیون تومان تهیه کنند. بدین‌ترتیب این مابه‌التفاوت به جیب دلالانی می‌رود که همواره سر صف قرعه‌کشی‌های فروش خودروسازان ایستاده‌اند. اما مدت‌هاست مجلس در تلاش برای تصویب طرحی پیرامون موضوع ساماندهی صنعت و بازار خودرو است.
بنا بر همین طرح، ارائه‌دهندگان کالاها و خدمات خودرویی یعنی خودروسازان، قطعه‌سازان و کاربری‌سازان درصورتی‌که توانایی صادرات داشته باشند، اجازه واردکردن خودرو با ارز حاصل از آن را خواهند داشت. این مصوبه تا امروز توسط شورای نگهبان تایید نشده و با ایراداتی که شورای نگهبان از این طرح گرفته، برای اصلاح به صحن مجلس عودت داده شده است.
موسی ترابی، فعال صنعت قطعه درخصوص ظرفیت قابل دستیابی با اجرای طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو به «دنیای‌خودرو» گفت: «کشور ما هیچ‌گاه در صنعت خودرو جزو پیشگامان جهان نبوده و در دهه‌های گذشته، خودروهای متنوعی را مونتاژ کرده و در برخی مقاطع زمانی، وارد حوزه خودروسازی شده و تلاش کرده است میزان داخلی‌سازی قطعات را افزایش دهد. ایران برعکس کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس که با پول نفت، واردات خودروهای باکیفیت دنیا را انجام می‌دهند، همواره تلاش کرده است تا بتواند با تولید خودرو و قطعه ضمن پاسخگویی به نیاز داخلی، نیم‌نگاهی به بازارهای جهانی داشته باشد.»
وی در ادامه افزود: «همان‌طور که رئیس مجلس در مصاحبه خود اشاره داشت، بسیاری از کشورها تولیدکننده خودرو نیستند، اما مانند ترکیه بزرگ‌ترین صادرکننده قطعه به دنیا هستند و کشور ما نیز باتوجه به امکانات موجود می‌تواند قطعات نیرومحرکه تولید و صادر و به‌جای آن خودرو خارجی وارد کند تا مردم مجبور نشوند با ۱۷۰میلیون تومان پراید سوار شوند.»
آیا حرکت ما به سمت خودروساز شدن موفق و قابل اتکا بوده است و در آینده نزدیک به‌معنای واقعی خودروساز خواهیم شد یا باید راه رفته را بازگردیم و با صرف نظر از برخی مزیت‌ها و ظرفیت‌ها، رویکرد پاسخگویی به نیاز بازار با واردات را دنبال کنیم؟
به نظر من فرصت‌سوزی‌های متفاوتی در صنعت خودرو اتفاق افتاده است. خودروسازان بیش‌از ۴۰سال یا ۵۰ سال، از حمایت جدی برخوردار بوده‌اند ولی در این مدت به دلیل نبود برنامه راهبردی مدیران نمی‌دانستند باید چه کاری انجام دهند. ما ابتدا باید قطعه‌ساز بسیار خوبی می‌شدیم. شاید یک تعداد قطعه‌ساز خوب در کشور داشته باشیم، ولی قطعه‌سازی ما در همه ابعاد، توسعه پیدا نکرده است. البته اصلا شبیه کشورهای عربی نبوده‌ایم، پول آن را هم نداریم و نمی‌توانیم به آن صورت رفتار کنیم. نکته دوم این است که خودروساز شدن، در آغاز این مسیر، اشتباه بوده و تاسیس مرکز تحقیقات خودرو و تولید کردن موتور خودرو، نادرست بوده است. می‌توانستیم به‌درستی کمک کنیم تا قطعه‌سازان داخلی به سطح حضور در زنجیره تامین جهانی برسند.
باتوجه به نارضایتی متقاضیان داخلی از کیفیت محصولات خودروسازان داخلی، اساسا کیفیت خودروهای داخلی را در مقایسه با محصولات هم‌قیمت صفرکیلومتر خارجی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من معتقد هستم در این صنعت، متاسفانه مسیر نامناسبی را طی کرده‌ایم. اگر بخواهیم راجع به ارزیابی کیفی محصولات صحبت کنیم، باید از مردم پرسید کیفیت موجود نسبت به کیفیتی که انتظار داشته‌اند، چگونه است و آیا می‌ارزد یا خیر! تعریف کیفیت از نظر کارشناسان و مردم مشخص است. برخلاف ادعای خودروسازان، مردم مشخصات فنی و امکانات خودروهای ۵هزار دلاری داخلی را با مشخصات فنی و امکانات خودروهای ۱۵هزار دلاری خارجی نمی‌سنجند، بلکه انتظار دارند همان محصول لوآپشنی که می‌خرند، دستکم برای دو، سه سال از کیفیت و دوام و ایمنی لازم برخوردار باشد و در همان کیلومترهای پایین یا ماه‌های اول استفاده جز برای سرویس‌های دوره‌ای پای آنها را به نمایندگی‌های خدمات و تعمیرگاه‌ها باز نکند.
مردم ایران ذاتا توقعات بالایی ندارند، یعنی انتظارات و درخواست‌های ویژه‌ای ندارند، ولی باز هم به آن محصول مطلوب نمی‌رسند. بر این اساس، فکر می‌کنم تکلیف کیفیت معلوم است. در ضمن، در حوزه کیفیت، اعتقاد داریم بزرگ‌ترین دشمن کیفیت، ایجاد انحصار است. یعنی کیفیت در صورت حذف رقابت، از بین می‌رود.
به نظر شما برای ارتقای کیفیت محصولات خودروسازان و قطعه‌سازان نیازمند حضور شرکت‌های بزرگ مجموعه‌ساز جهانی در کنار صنعتگران ایرانی هستیم؟
بله؛ این نوع همکاری‌ها با شرکت‌های خارجی، به صنعت خودرو ایران کمک می‌کند و مجبور می‌شویم خود را با استانداردهای جدید جهانی انطباق بدهیم.
اما یک سوال مطرح است؛ چرا آن‌قدر وابسته به این موضوع هستیم که کدام شرکت، چه تصمیمی برای ما می‌گیرد. به‌هرحال، با صنعتی روبه‌رو هستیم که هم توانمند است و هم پول زیادی در آن گردش دارد.
اما اغلب شرکت‌های خودروسازی ایران، ترازهای مالی منفی دارند و مردم نیز از کیفیت خودروهای تولید داخلی ناراضی هستند. همچنین تعداد زیادی از شرکت‌های قطعه‌سازی در شرایط نامناسبی به‌سر می‌برند.
آیا همکاری با شرکت‌های بین‌المللی باعث نمی‌شود استانداردهای محصولات زنجیره تامین قطعات ما ارتقا پیدا کند؟ آیا اصولا همکاری ما با شرکت‌های خارجی با هدف ارتقای استانداردها و کیفیت تولید و همچنین بین‌المللی شدن صنعت خودرو ایران بوده است یا اساسا در پی ایجاد یک تحول جدی در صنعت خودرو نبوده‌ایم؟
در کشور ما، تصمیم‌گیری‌های کوچک نیز متاثر از تصمیماتی است که در سطوح بالاتر گرفته می‌شود. فکر می‌کنم تا موقعی که این حالت اصلاح نشود، نمی‌توانیم با شرکت‌های خارجی رابطه داشته باشیم و سرمایه‌گذار نمی‌تواند بیاید و سرمایه‌گذاری کند.
به نظر شما در صورت حصول نتیجه دلخواه دولت در مذاکرات وین، آیا صنعت خودرو ایران از فشار تحریم‌ها خارج می‌شود؟
رفع تحریم‌ها به‌تنهایی مشکلات صنعت خودرو کشور را رفع نمی‌کند. متاسفانه، قبل از اجرای برجام، رکورد بهره‌وری منفی را زده بودیم.
بهره‌وری منفی یعنی این‌که ما پول و منابع مالی اضافه کرده‌ایم، ولی رشد اقتصادی منفی داشته‌ایم؛ کارخانه‌های جدیدی تاسیس و سرمایه‌های فیزیکی و اقتصادی اضافه شدند و نیروی انسانی بیش‌تری به کار گرفته شد، ولی عملا درآمد ما کمتر از دوره قبل است که این سرمایه‌ها و نیروی انسانی را هم اضافه نکرده بودیم.
من فکر می‌کنم این مشکلات، نتیجه مجموعه‌ای از تصمیم‌گیری‌های اشتباه در صحنه کلان اقتصادی و صنعتی بوده است.
آیا تلاش مجلس برای آزادسازی واردات خودرو به‌ازای صادرات خودرو و قطعه را برای صنایع خودرو و قطعه‌سازی کشور راهگشا و سبب ایجاد انگیزه برای ارتقای کیفیت تولید با اهداف صادراتی می‌دانید؟
واقعیت این است نیاز امروز ما بیشتر واردات مواد اولیه خارجی، قطعات های‌تک و قطعات نیم‌ساخته است. زیرا همه قطعات خودرو برای داخلی‌سازی مقرون به‌صرفه نیستند و برخی از آنها، تولیدکنندگان محدودی در دنیا دارند که با تیراژهای نجومی برای زنجیره تامین جهانی تولید می‌کنند.
از سوی دیگر، بسیاری از قطعاتی که داخلی‌سازی می‌شوند، به‌رغم آن‌که به توسعه ساخل داخل و تامین بخشی از نیاز خودروسازان و قطعه‌سازان کمک می‌کنند، به دلیل تیراژ پایین و نواقص کیفی نیاز به واردات را از بین نمی‌برند و نمی‌توان به اسم حمایت از تولید داخل یا موجود بودن کالای مشابه داخلی، جلوی واردات نمونه خارجی آنها را گرفت. بنابراین بهتر است امکان واردات به‌ازای صادرات قطعه را به واردات این‌گونه قطعات اختصاص دهیم.
