دکتر فرهاد احتشام‌زاد ، فعال و کارشناس حوزه خودرو - بر اساس آمار منتشره در سایت گمرک، واردات در ۸ ماهه سال ۱۴۰۲ به‌میزان ۴۲.۱ میلیارد دلار با متوسط میزان واردات ماهانه ۵.۳ میلیارد دلار بوده است. کل واردات کشور از مبدا ۱۱۴ کشور از سراسر جهان صورت پذیرفته است که در بین آن‌ها امارات و چین و ترکیه به‌ترتیب با سهم دلاری ۳۱ و ۲۹ و ۱۱ درصدی دارای بالاترین سهم صادرات به‌ایران بوده‌اند. کالاهای وارداتی طی این مدت از طریق ۹۸ گمرک به‌کشور وارد شده‌اند که منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی - منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) و فرودگاه امام خمینی(ره) به‌ترتیب با سهم دلاری ۳۲ و ۱۳ و ۱۲ درصدی بالاترین سهم دلاری از واردات در بین کلیه گمرکات کشور را کسب کرده‌اند.
واردات خودرو
طی این دوره درمجموع حدود ۴۱۷۵ دستگاه خودرو سواری و آمبولانس به‌ارزش ۷۰ میلیون دلار وارد کشور شده است. با توجه به‌تعداد تقریبی ۲۰۰ دستگاه آمبولانس و ۲۰۲ دستگاه خودرو با حجم موتور بالای ۲۵۰۰ سی‌سی (غیرمجاز) با مجموع ارزش ۱۵ میلیون‌دلار، می‌توان نتیجه گرفت که حدود ۳۷۵۵ دستگاه خودرو سواری مجاز به‌ارزش ۵۴.۵ میلیون دلار در ۸ ماهه اول سال جاری از گمرکات کشور ترخیص شده است.
قریب به ۶۰ درصد ارزش دلاری خودروهای سواری وارداتی دارای حجم موتور ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سی‌سی و ۳۵ درصد با حجم موتور ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی بوده‌اند. پایین‌ترین تعداد واردات خودرو نیز در این دوره ۸ ماهه مربوط به‌یک دستگاه خودرو هیبرید با حجم موتور کمتر از ۱۵۰۰ سی‌سی با قابلیت شارژ خارجی در شهریورماه و یک دستگاه خودرو هیبرید با حجم موتور ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی در خردادماه امسال بوده است.
واردات خودروها در ۸ ماهه سال جاری، از ۱۴ کشور به ۱۵ گمرک کشور صورت پذیرفته است. کشورهای امارات، آلمان و چین به‌عنوان مبدا واردات به‌ترتیب از این واردات، سهم دلاری ۶۲ و ۲۱ و ۱۱ درصدی داشته‌اند. این خودروها عمدتا از گمرکات شهید باهنر، غرب تهران و منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی به‌ترتیب با سهم دلاری ۴۶ و ۲۶ و ۷ درصدی وارد کشور شده‌اند.
واردات قطعات
طبق بررسی گروه‌های قطعات خودرویی سواری و وانت، مجموع قطعات خودرویی وارداتی در ۸ ماهه اول سال جاری قریب به ۳ میلیارددلار بوده است. مجموع واردات قطعات خودرو در آبان‌ماه دارای ۳۶ درصد رشد دلاری نسبت به‌ماه قبل و ۳۰ درصد رشد دلاری نسبت به‌میانگین واردات در هفت ماه اول سال جاری بوده‌اند.
قطعات خودرو از مبدا ۳۸ کشور و از طریق ۴۲ گمرک وارد ایران شده‌اند. چین، امارات متحده عربی و ترکیه به‌ترتیب با سهم دلاری ۸۰ و ۱۰ و ۴ درصدی در صدر کشورهای صادرکننده قطعات قرار گرفته‌اند.
گمرکات منطقه ویژه اقتصادی بم، منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی و منطقه آزاد تجاری چابهار نیز به‌ترتیب با سهم دلاری ۴۴ و ۳۱ و ۷ درصدی در صدر جدول گمرکاتی هستند که واردات قطعات خودرو به‌کشور از طریق آن‌ها صورت پذیرفته است.
موارد تحلیلی قابل توجه
اگرچه بر اساس ارزش دلاری واردات همه کالاها به‌کشور، امارات با سهم ۳۱ درصدی رتبه اول و چین با سهم ۲۹ درصدی رتبه دوم را به‌عنوان مبدا واردات به‌کشورمان دارند، اما در حوزه خودرو و قطعات خودرو، این نسبت با تفاوت فاحشی برعکس بوده و چین با ۷۹ درصد رتبه اول و امارات با سهم ۱۱ درصدی رتبه دوم را داراست.
سهم دلاری واردات خودرو سواری یک‌دهم درصد و سهم دلاری قطعات خودرو ۷ درصد از کل واردات ۸ ماهه نخست سال جاری بوده است.
بر اساس آخرین تعرفه‌های اعلامی برای حقوق ورودی، متوسط نرخ موثر گمرکی برای خودروهای سواری وارداتی ۸۰ درصد با متوسط قیمت ۱۴ هزار و ۵۰۰ دلار بوده است که با توجه به‌برنامه ۳۲ هزار میلیارد تومانی درآمد دولت از محل حقوق ورودی خودرو، تا پایان سال باید ۹۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو سواری جدید به‌کشور وارد و از گمرکات ترخیص شوند تا این درآمد تحقق یابد که قطعا با توجه به‌واقعیات موجود، تحقق درآمد دولت از این محل محال است.
قریب به ۹۵ درصد خودروهای سواری وارداتی بر اساس ارزش دلاری آن‌ها، در محدوده حجم موتور ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی قرار داشته‌اند که نمایانگر میزان تداخل بالا در دو سگمنت خودروهای وارداتی و سگمنت خودروهای تولید داخل است.
همان‌گونه که بارها اشاره کرده‌ام، سیاست نادرست تصمیم‌سازان در تعیین معیار کالای لوکس، نه‌تنها نتوانسته است نیاز قشر متوسط و بالای جامعه را پوشش دهد، بلکه صرفا واردات را تبدیل به‌عاملی برای سرکوب تولیدکنندگان داخلی و ایجاد تنش بین تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو کرده است. اشاره به‌ضرر ۶۸۰ میلیون‌دلاری (با نرخ ارز بازار آزاد) خودروسازان دولتی صرفا در ۶ ماهه نخست سال جاری که معادل ۳۰ درصد ارزش دلاری کل واردات خودرو و قطعات منفصله در دوره متناظر است، زنگ خطری درخصوص این سیاست غلط است.
در دوره ۸ ماهه مورد بررسی، منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی رتبه اول بین گمرکات در واردات کلیه کالا، رتبه سوم در بین گمرکات برای واردات خودرو و رتبه دوم برای واردات قطعات را داشته است. در همین بازه زمانی، ۵ ماه گمرک شهید باهنر و ۳ ماه گمرک غرب تهران رتبه اول واردات خودرو در بین تمام ۱۵ گمرک فعال خودرویی کشور طی این دوران را به‌خود
اختصاص داده‌اند.
اگرچه آمار ۸ ماهه تولید خودرو سواری به‌تعداد ۷۴۷.۵ هزار دستگاه نمایانگر رشد ۱۵ درصدی تولید تجمعی ۸ ماهه نسبت به‌دوره متناظر سال قبل بوده، اما تناظر ماهانه آبان‌ماه نسبت به‌سال قبل، نمایانگر افت تولید ۴ درصدی است.
نسبت تعدادی خودرو سواری وارداتی به تولید داخل در دوره ۸ ماهه سال جاری، برابر با ۰.۵ درصد است و بر اساس پارامترهایی مانند «خودرو کیلویی چند»، ارزش هر کیلو خودرو وارداتی (خودرو مرغوب) کیلویی ۱۳.۵ دلار بوده است!
با توجه به آمار تولید ۸ ماهه نخست خودرو سواری و وانت به‌تعداد ۸۵۴ هزار دستگاه، سرانه قطعات وارداتی به‌ازای خودروهای سواری و وانت تولیدی ۳۵۰۰ دلار و به‌طور خاص، گروه قطعات منفصله به‌تعداد خودرو سواری تولیدی طی دوره برابر با ۲۷۲۰ دلار بوده است.
در بخش مقایسه ماهانه قطعات وارداتی به‌کشور نسبت به ماه گذشته، سهم چین ۴۶ درصد رشد و سهم امارات بالعکس ۱۵ درصد کاهش یافته است. این مقایسه در بخش خودروهای وارداتی دارای شدت بیشتری است؛ به‌نحوی که سهم دلاری کشور چین در آبان‌ماه نسبت به‌ماه قبل ۸۸ درصد رشد داشته و سهم امارات برعکس بوده و ۸۲ درصد کاهش یافته است.
در گروه قطعات منفصله که دارای بالاترین سهم دلاری واردات در بین گروه‌های قطعات وارداتی بوده‌اند، به‌ترتیب قطعات منفصله با ساخت داخل ۱۴ تا ۳۰ درصد و سهم ۵۱ درصد و قطعات منفصله با ساخت داخل ۳۰ تا ۵۰ درصد و سهم ۱۵ درصدی در صدر واردات این گروه قرار گرفته‌اند.
عمده قطعات وارداتی خودرو بر اساس ارزش دلاری مربوط به‌قطعات منفصله با درصد داخلی‌سازی کمتر از ۳۰ درصد، از مبدا چین و گمرک منطقه ویژه اقتصادی بم بوده است. رشد ۴۶ درصدی واردات قطعات خودرو از این گمرک نسبت به‌ماه گذشته قابل توجه است و نوید شنیدن افزایش سهم بازار تولیدکنندگان خودرو سواری بخش‌خصوصی در برابر خودروسازان دولتی در ماه‌های آتی دور از انتظار نخواهد بود.
با توجه به روند واردات خودرو و قطعات منفصله، مقایسه روند تولید داخل و انتظار رشد تقاضا در ماه‌های پایانی سال، لازم است اقدامات هوشمندانه‌ای در این زمینه صورت گیرد.
