براساس بند «چ» تبصره ۶ لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، وزارت راه و شهرسازی مکلف است با استفاده از ابزارهای هوشمند از کلیه وسایل نقلیه (به استثنای وسایل نقلیه عمومی دارای صورت وضعیت و بارنامه با پلاک عمومی) که در بزرگراه‌های شریانی تردد می‌کنند، بر مبنای میزان پیمایش به ازای هر کیلومتر و براساس نوع خودرو با تصویب هیات وزیران عوارض دریافت کرده و به حساب سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کرده تا در قالب بودجه سالانه، پس از مبادله توافق‌نامه با سازمان برنامه و بودجه کشور صرف توسعه، بهسازی، نگهداری ایمن سازی و هوشمند سازی جاده های کشور شود. صدور مفاصا حساب جرایم رانندگی موکول به تسویه این عوارض است. در ادامه به بررسی بیشتر این بند از لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ می پردازیم.
۹۰درصد حمل‌ونقل کشو، زمینی است!
طبق اعلام سردار تیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس فراجا سالانه بیش از ۶۰۰ میلیارد کیلومتر پیمایش از طریق بیش‌از ۵۲ میلیون راننده به وسیله ۳۹میلیون خودرو در سطح جاده‌ها و راه‌های شهری و روستایی کشور انجام می‌شود. حمل‌ونقل کشور در بخش زمینی حدود ۹۰درصد کل جابه‌جایی‌ها را به خود اختصاص داده است و ۱۰درصد باقیمانده با حمل‌ونقل ریلی، هوایی و دریایی است.
با توجه به حجم بالای استفاده از حمل‌ونقل زمینی در کشور و پیش‌نیاز آن برای توسعه بیشتر در همه سطوح، اهمیت موضوع حمل‌ونقل، زیرساخت‌ها و ابعاد آن بسیار موردتوجه است.
همچنین قابل ذکر است ۹۳درصد کالاهای ضروری کشور و ۸۲درصد مسافران به وسیله حمل‌ونقل جاده‌ای جابه‌جا می‌شوند. از طرفی در نیمه نخست سال جاری ۱۰هزار و ۷۲۰ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند و این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات ۹ هزار و ۹۰۴ نفر بود، ۸.۲ درصد افزایش یافته است.
باید در نظر داشت که سه عامل انسان، خودرو و راه در بروز تصادفات اثر گذار هستند و با وجود اینکه عامل انسانی بیشترین سهم را در بروز حوادث رانندگی دارد، توجه به دو بخش دیگر نیز به سهم خود در کاهش حوادث و تلفات رانندگی موثر بوده که البته این امر، مستلزم صرف هزینه و اختصاص بودجه‌های لازم است. بودجه‌ای که بخشی از آن قرار است سال آینده و براساس بند چ تبصره ۶ لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، از محل دریافت عوارض از کلیه وسایل نقلیه که در بزرگراه‌های شریانی تردد می‌کنند، تامین شود.
نوع خودروها نیز در محاسبه عوارض آزادراهی موثر است
با توجه به تبصره منتشرشده، وزارت راه و شهرسازی باید ابزارهای هوشمندی را در بزرگراه‌های شریانی کشور نصب کند که احتمالا با این ابزارها به محاسبه دقیق مسافت طی‌شده توسط خودروها خواهد پرداخت. هنوز مشخص نیست میزان پیمایش خودروها دقیقا به چه صورت محاسبه می‌شود و باید منتظر اطلاعات بیشتر درباره این طرح پیشنهادی باشیم؛ اما قطعا هرچه مسافت بیشتری طی کرده باشید، باید عوارض بیشتری پرداخت کنید.
نوع خودروها نیز در محاسبه عوارض آزادراهی، تاثیرگذار خواهد بود. فعلا مشخص نیست منظور از نوع خودروها چیست؟ می‌توان این‌گونه پیش‌بینی کرد دولت قصد دارد از خودروهای گران‌تر عوارض بیشتری دریافت کند.
همچنین این احتمال وجود دارد که خودروهای فرسوده و آلاینده نیز عوارض بیشتری بپردازند. در قسمت آخر این تبصره نیز ذکرشده که رانندگان فقط در صورتی می‌توانند مفاصاحساب جرایم رانندگی خود را دریافت کنند که بدهی عوارض آزادراهی خود را بپردازند.
در هر صورت، این‌ها تمام اطلاعاتی هستند که تاکنون از این طرح پیشنهادی داریم و تا زمان انتشار جزئیات بیشتر درباره این تبصره نمی‌توان اظهارنظر دقیق‌تری کرد. اما قطعا باید منتظر باشیم تا عوارض آزادراهی در سال آینده با افزایش چشمگیری مواجه شود.
چرا مردم ترجیح می‌دهند با خودرو سواری تردد کنند؟
دبیر انجمن خودروسازان درباره ماهیت طرح اخذ عوارض از خودروها براساس تبصره لایحه بودجه سال آینده گفت: اگر به اندازه کافی وسایل حمل‌ونقل عمومی برای مردم فراهم شده بود، در چنین شرایطی اخذ عوارض از خودروها مشکلی نداشته و اصولی بود؛ اما کشور ما در حال حاضر زمینه اجرای این طرح را ندارد.
احمد نعمت‌بخش همچنین درباره تاثیر اخذ عوارض خودرو بر هزینه های زندگی مردم افزود: در شرایط حاضر اخذ عوارض از خودروهای شخصی، فشار مضاعف بر دوش مردم است. وقتی حمل‌ونقل برون‌شهری سهم ۷درصدی دارد یعنی ۹۳درصد مردم مجبورند از خودرو شخصی برای جابه‌جایی استفاده کنند.
دبیر انجمن خودروسازان در پاسخ به سوالی مبنی‌بر تاثیر طرح اخذ عوارض بر تولید و قیمت خودرو در آینده، عنوان کرد: هنوز برای پیش‌بینی درباره تولید و قیمت خودرو در نتیجه اجرای این طرح زود است. اگر تسهیلات برای حمل‌ونقل عمومی فراهم می‌شد، می‌توانستیم بگوییم که تقاضا برای خودروهای سواری کاهش پیدا می‌کند و باید با احتیاط بیشتری تولید داشته باشیم.
همچنین برخی کارشناسان معتقدند درحال‌حاضر به‌دلیل وضعیت نابسامان حمل‌ونقل عمومی، مردم ترجیح می‌دهند با خودرو سواری و شخصی تردد کنند، بنابراین هرکس توانش را دارد، سعی می‌کند خودرو سواری یا حتی یک موتورسیکلت تهیه کند.
از این‌رو اجرای طرح اخذ عوارض از خودروها باعث کاهش تولید خودرو یا کاهش نیاز مردم به خودرو نخواهد شد. در کشورهای دیگر این طرح اجرا می‌شود و از طریق این عوارض، حمل‌ونقل عمومی را توسعه می‌دهند؛ اما در ایران به هر دلیلی تاکنون این طور نبوده است، پس اثر این طرح احتمالا بیشتر باعث افزایش هزینه‌های زندگی مردم می‌شود.
۱۳:۴۵ - ۱۴۰۲/۰۹/۱۹
