خودروهای ون به‌رغم آنکه می‌توانند کاربردهای بسیاری در ناوگان حمل‌ونقل داشته باشند، در ایران اما با سهم پایینی از تولید و حتی بازار روبه‌رو هستند. این در حالی است که ناوگان حمل‌ونقل عمومی، آتش‌نشانی، امدادونجات و اورژانس بیش از همیشه نیاز به خودروهای تازه‌نفس دارند. با این حال ون‌ها، در مجموع تولیدات داخلی و واردات، سهم چندانی را به خود اختصاص نداده‌اند و به رغم اهمیتشان در تمام ناوگان‌ها اما چندان موردتوجه مسئولان قرار نگرفته‌اند.
ازسوی‌دیگر با وجود آنکه برخی خودروسازان داخلی ظرفیت‌هایی را برای تولید این خودروها در نظر گرفته‌اند اما آمارها نشان از وضعیت اسفبار تولید این خودروها در کشور دارند؛ آماری معادل ۵صدم درصد تولید سالانه خودرو! این در حالی است که در کشورهای دیگر از ون‌ها برای باربری به خصوص برای محصولات سبک از ون‌ها استفاده می‌شود. در شرایطی که در ایران این قابلیت ون‌ها به درستی در کشور فرهنگ‌سازی نشده و خودروسازان نیز در این خصوص اقدام جدی انجام نداده‌اند.
سهم ناچیز تولید ون‌ها از خودروسازی کشور
طی سال‌های اخیر، اقبال خودروهای مسافری به شدت کاهش یافته است؛ گرچه این وضعیت به طور مستقیم از رفتارها و نحوه سفارش‌گذاری شهرداری‌ها نشأت می‌گیرد اما نمی‌توان موضوعاتی چون وضعیت اقتصاد و افزایش نرخ ارز را در این میان نادیده گرفت. با آن که انتظار می‌رود استقبال از ون‌ها در میان سایر مسافری‌های تجاری صعودی باشد اما آمارهای منتشرشده از تولید خودرو در سال گذشته نشان از آن دارد که این خودروها به رغم کاربری بالا، با افت تولید مواجه بوده‌اند.
در سال ۱۴۰۲ بیش‌از یک‌میلیون و ۳۳۸ هزار دستگاه انواع خودرو در کشور به تولید رسید که از این تعداد، حدود ۳۰۶ هزار دستگاه، فقط در شرکت‌های خودروسازی خصوصی تولید شده است.
در میان این خودروها سال گذشته ۷۱۸ دستگاه انواع ون در کشور تولید شد که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۱، با افت ۴۰ درصدی مواجه شده است. این آمار حاکی از آن است که تولید ون‌های داخلی سهم نیم‌درصدی از صنعت خودروسازی را هم در برنمی‌گیرند.
تمرکز شهرداری بر واردات ون‌ها و خالی ماندن ظرفیت داخلی‌سازان
با آنکه ظرفیت تولید ون در خودروسازان داخلی خالی مانده و خودروسازان مانند سایر بخش‌ها امکان افزایش تولید در این سگمنت را هم دارند اما باز هم موانع موجود بر سر راه تقاضا و تولید باعث شده است پای واردات به بازار این خودروها هم باز شود.
مرداد ماه سال گذشته بود که هیات وزیران به پیشنهاد وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت راه و شهرسازی، کشور، امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه کشور و به استناد اصل یکصد و سی‌وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند (ص) تبصره (۷) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، آیین نامه اجرایی را به منظور واردات خودروهای تجاری تصویب کرد. براساس این آیین‌نامه که شامل ون‌ها نیز می‌شود.
بر این اساس شهرداری تهران در سفر خود به چین، از نهایی شدن قرارداد خودروهای مسافری شامل اتوبوس و ون خبر داد.
براساس این قرارداد قرار است ۱۰هزار دستگاه ون چینی توسط شهرداری، وارد ناوگان کلانشهر تهران شود. یعنی در سگمنت ون‌ها نیز سهم واردات بیش از ۱۰ برابر تولیدات داخل است و مسئولان بدون آنکه برنامه‌ای برای افزایش تولید این خودروها توسط تولیدکنندگان داخلی داشته باشند، روی واردات آن‌ها متمرکز شده‌اند.
چرا ون‌ها در کشور با اقبال مواجه نشدند؟
مشکلات تولید و تقاضای ون‌ها در کشور را می‌توان از چند جنبه موردبررسی قرار داد. علت آنکه این خودروهای مهم که می‌توانند از ناوگان عمومی گرفته تا خودروهای امدادونجات و سواری مورد استفاده قرار گیرند، چندان با اقبال در بازار تشنه ایران مواجه نشدند، را می‌توان در وهله اول در قیمت‌های بالای این خودروها ارزیابی کرد؛ قیمت‌هایی که باعث شدند این خودروها از صرفه اقتصادی برای خریداران شخصی و حتی برخی سازمان‌ها و ارگان‌ها خارج شوند.
ازسوی‌دیگر نبود مدل‌های وارداتی، بازار ون‌ها را از حالت رقابتی خارج کرد و انتخاب متقاضیان این خودروها را به دو، سه مدل داخلی صفر یا مدل‌های کارکرده و قدیمی محدود کرد.
مهم‌تر از این دو مورد نیز، باید نگاهی هم به تجربه این خودروها در ناوگان عمومی داشت. ورود ون‌های دلیکا به ناوگان پایتخت به‌عنوان نخستین استفاده عمومی از ون‌ها، باعث شد نگاه مصرف‌کنندگان به این خودروها تغییر کند.
یکی از دلایلی که برای عدم استفاده از ون‌ها در کشور بیان شده، بحث سلیقه خریداران و مشتریان است. در بازار خودرو ایران مردم علاقه بسیاری به خودروهای سواری و کوچک دارند. از این رو ون‌ها خیلی باب میل مشتریان برای استفاده خانوادگی نیست و ون‌ها بیشتر در حوزه تجاری و حمل‌ونقل مورد استفاده قرار می‌گیرند. ضمن اینکه هزینه نگه‌داری از ون‌ها نیز نسبت به سایر خودروهای شخصی بیشتر است. همه این موارد سبب شده‌اند خودروهای ون در کشور مورد استقبال افراد قرار نگیرند.
