برخی کارشناسان معتقدند رفتار آفرودبازان به مراتب از شکارچیان خطرناک‌تر و مخرب‌تر است. آنها گیاهان را در ابتدای بهار پایمال می‌کنند، جانوران را در مسیر می‌کشند، با کوبیدن خاک در حساس‌ترین اکوسیستم‌ها، باروری آن را به حداقل می‌رسانند، باعث انتشار گردوخاک در هوا و علفزار و مناطق مرتفع کوهستانی می‌شود که این موضوع فتوسنتز صدها هزار بوته را مختل کرده و همچنین با رفتن به عمق مناطق بکر، مسیرهای جدیدی را به مناطق حساس باز می‌کنند.
ازسوی‌دیگر خودروهای دودیفرانسیل با ایجاد سروصدا و برهم‌زدن آرامش طبیعت، موجب سرگردانی جانورانی می‌شوند که مناطق زندگی‌شان محدود و چندپاره شده است و برای گریز از این شرایط، مجبورند از جاده‌های مرگ بگذرند. خوشبختانه پس از مدت‌ها انتظار، آیین‌نامه طبیعت‌گردی ابلاغ شد که در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.
وظایف کارگروه‌های ملی و استانی طبیعت گردی
معاون‌اول رئیس‌جمهور، تصویب‌نامه مورخ ۱۵فروردین هیات وزیران را درخصوص آیین‌نامه طبیعت‌گردی که در ۱۲ ماده تنظیم شده است؛ به وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهاد کشاورزی، کشور و صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محیط‌زیست ابلاغ کرد.
پیش از این عزت‌اله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در جمع خبرنگاران از تصویب آیین‌نامه طبیعت‌گردی خبر داده بود.
بر اساس این آیین‌نامه پارک‌های طبیعی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات‌وحش و مناطق حفاظت‌شده (اراضی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست)، اراضی جنگلی، مراتع، بیابان‌ها، کویرها و ... (مناطق تحت مدیریت سازمان منابع طبیعی)، زمین‌بوستان‌ها (ژئوپارک‌ها که اراضی تحت‌نظارت سازمان زمین‌شناسی هستند) و محدوده‌های میراث طبیعی ملی و محدودهای تاریخی- طبیعی (اراضی تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی) مناطق مجاز برای طبیعت‌گردی محسوب می‌شوند.
همچنین کارگروه‌های ملی و استانی طبیعت‌گردی به ریاست نماینده وزارت میراث و با حضور نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست (معاونت محیط‌زیست طبیعی)، نماینده وزارت جهاد کشاورزی (رئیس سازمان منابع طبیعی)، نماینده وزارت صمت (رئیس سازمان زمین‌شناسی)، کارشناس طبیعت گردی، دستیار وزیر گردشگری در امور مردمی‌سازی و نماینده دستگاه‌های ذی‌ربط حسب موضوع موردبررسی در کارگروه، تشکیل می‌شود.
این کارگروه دستورالعمل بیراهه‌نوردی (آفرودسواری) در عرصه‌های طبیعی و نیز تهیه پیوست‌های فرهنگی برای ساماندهی تورهای طبیعت‌گردی را تدوین می‌کند. مسئولیت صدور مجوز فعالیت‌های طبیعت‌گردی به موسسات گردشگری نیز به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری واگذار شده است.
در این آیین‌نامه آمده است: دستگاه‌های عضو باید ضوابط مرتبط با طرح‌های طبیعت‌گردی در مناطق تحت مدیریت خود را در کارگروه اعلام کنند.
در بخش دیگری از این آیین‌نامه اعلام شده است اجرای طرح‌های طبیعت‌گردی در اراضی ملی واقع‌در مناطق چهارگانه و تالاب‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست، توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی با اولویت جوامع محلی و رعایت قوانین و مقرات طبق طرحی که به تصویب نهایی کارگروه ملی می‌رسد نیز انجام می‌شود.
این آیین‌نامه در ۱۲ماده تصویب و وزارت میراث فرهنگی مکلف شده است در مدت سه‌ماه از تاریخ ابلاغ، با همکاری دستگاه‌های عضو کارگروه ملی، شرح خدمات طرح‌های طبیعت‌گردی را تهیه و ابلاغ کند.
آسیب آفرودسواران به طبیعت تدریجی است
چندی پیش، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت خودروهای متنوعی با عناوین مختلف برای طبیعت و با قدرت بیشتر تولید می‌شوند.
حسن اکبری تبلیغاتی را که برای فروش این خودروها اجرا می‌شود، ازیک‌سو و جاذبه هیجان‌انگیز این خودروها برای طبیعت‌گردی ازسوی‌دیگر را دلیل استقبال از آنها دانست و ادامه داد: در این میان افرادی هم هستند که جاده خاکی می‌روند و اصول گردش در طبیعت را رعایت می‌کنند؛ اما کسی که از جاده خارج می‌شود و به اصطلاح آفرود می‌رود، به طبیعت آسیب می‌رساند. او درباره تدریجی بودن این آسیب به طبیعت بیان کرد: طبیعت یک مجموعه پیچیده، کامل و سیستمی است و نمی‌توان همه ابعاد اکوسیستم را بررسی کرد.
در طبیعت موجودات زیادی به حضور انسان حساس هستند؛ مانند بی‌مهرگان تا مهره‌داران ارزشمندی مانند گربه‌سانان که زیستگاه‌های دوردست را انتخاب می‌کنند و وقتی انسان در آنجا حضور پیدا می‌کند، آنها خودبه‌خود از آنجا خارج می‌شوند و این خروج از زیستگاه برای آنها منتج به مرگ می‌شود. وی با اشاره به مشاهداتش در کوهستان‌های مرکزی ایران تاکید کرد این مناطق جولانگاه آفرودسواران شده است و مدل جدید آفرودسواری با وسعت بیشتری می‌تواند طبیعت را تخریب کند.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در ادامه گفت: خیلی از این افراد با موتوسیکلت‌های تندرو این مسیرها را طی می‌کنند. موتورسواران آفرودی می‌توانند مسیرهای بیشتری ازجمله تپه‌ماهورها راکه زیستگاه بکر و ارزشمند گونه‌های مهم طبیعت هستند، طی کنند و آرامش را در بخش‌های بیشتری برهم بزنند.
سال گذشته، رئیس گروه توسعه گردشگری و بازاریابی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان‌وبلوچستان نیز با اشاره به فعالیت آفرودها در کویرلوت استان کرمان، تاکید کرد: آفرودها بیشترین صدمات را به این مکان وارد کرده‌اند. البته سود آفرودهایی که از استان‌های دیگر وارد شده‌اند بیش‌از جامعه محلی است.
وحیده رخشانی در ادامه افزود: کمترین آسیب به بیابان لوت از استان سیستان‌وبلوچستان وارد شده به این‌علت که از گردشگری آن استفاده نکرده‌ایم. باید صنعت اشتغال و گردشگری در بیابان لوت رونق بگیرد که البته ضروری است آموزش‌ها ارتقا یابد تا کمترین آسیب به بیابان لوت وارد شود.
