صنعت خودرو یکی از مهم‌ترین صنایع در کشور است؛ صنعتی که رونق آن باعث خواهد بسیاری از صنایع دیگر در کشور رونق پیدا کنند و از بین رفتن آن برابر با از دست رفتن بخش بزرگی از تولیدات صنعتی در کشور و همچنین از بین رفتن بسیاری از کسب‌وکارها خواهد بود. از این حیث، پرداختن به این صنعت بسیار اهمیت دارد. در آستانه تغییر دولت در ایران، یکی از موضوعات مهمی که کاندیداها باید به آن توجه کنند و نگاهی بسیط به آن داشته باشند، بخش خودرو است. با این‌حال شواهد نشان می‌دهد که به صنعت خودرو با وجود اهمیت استراتژیک آن، نگاهی کاملا سطحی می‌شود. این در حالی است که با انجام چند تغییر در این حوزه شاهد شکوفا شدن آن پس از دهه‌ها از شروع این صنعت خواهیم بود. اما برای دستیابی به صنعت خودرو در سطح بالا که اتفاقا بازار خودرو را هم هدایت کند، به چه پیش‌نیازهایی احتیاج است. این موضوعی است که در ستاد انتخاباتی برخی کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری ازجمله محمدباقر قالیباف با تشکیل کمیته صنایع خودرو و قطعه‌سازی به بحث گذاشته شده است.
مهدی خطیبی، رئیس کمیته صنایع خودرو و قطعه سازی ستاد محمدباقر قالیباف
سه محور مهم برای حل مشکلات در صنعت خودرو
حوزه صنعت، حوزه سیاستبازی نیست؛ بلکه در صنعت عقل، منطق و تلاش کار را پیش میبرد. حال کسب‌وکار خودرو در ایران خوب نیست. خرید خودرو برای مردم و جوانان ما سخت و تبدیل به آرزو شده است.
با توجه به مکانیزم‌هایی که برای هدایت این صنعت در نظر گرفته شده، خودرو از یک‌سو تبدیل به دغدغه برای مردم و از سوی دیگر تبدیل به رانت شده است. مردم ما آن‌طور که باید از کیفیت و قیمت خودرو راضی نیستند. یک‌سری دلایل برای این روند وجود دارد؛ بازار داخلی ما برای این‌که مقیاس لازم در تولید خودرو را داشته باشیم، کوچک است و کیفیت محصولاتمان آن‌طور که باید نیست.
در برخی محصولات تولیدی قیمت ما رقابتی نیست. ضمن این‌که قیمت‌گذاری دستوری باعث شده است؛ دخل و خرج ما با همدیگر نخواند. قیمت A تومان تمام می‌شود، اما باید A منهای B تومان به فروش برسانیم! مشکلات بسیاری در صنعت خودرو وجود دارد. یک مشکل به تنوع، تعدد و متناقض بودن سیاستها و قوانین ناظر بر صنعت خودرو بازمی‌گردد. تعدد آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در حوزه تولید و صنعت خودرو بسیار زیاد و البته دستوپا گیر است. به عنوان مثال از یک طرف تاکید می‌کنیم؛ تولید، تولید و باز هم تولید و از سمت دیگر بانک مرکزی میگوید من اصلا ارزی ندارم که در اختیار شما قرار دهم. پس چرا سیاست افزایش تولید را مطرح کردید؟
اصولا شاید افزایش تولید شاخص صحیحی نیست. کار را رساندیم به جایی که بیش از 8میلیارد دلار به صنعت خودرو اختصاص دادیم، اما درنهایت همه ناراضی هستیم. مشتری ناراضی است، سهام‌دار ایران‌خودرو و سایپا ناراضی است. خودروسازان هم ناراضی هستند. در این خصوص، سه محور مشخص در برنامه های آقای قالیباف وجود دارد. این سه محور جزو اولویت‌های صنعت خودرو است.
یک مورد کاهش مداخله دولت در مدیریت شرکت‌های خودروسازی است. من به‌عنوان مدیرعامل سابق ایران‌خودرو و کسی که سالها در این صنعت حضور دارم، شهادت میدهم، به چشم دیدهام و برای آن مصادیق کافی دارم که این بزرگ‌ترین مشکل صنعت خودرو است.
دومین مورد، بحث آزادسازی واردات خودرو است و سومین مورد رفع قیمت‌گذاری دستوری است. این مثلث و سه راهکار، قطعا کسب‌وکار صنعت خودرو را از این وضعیت رها خواهد کرد. این کسب‌وکار شامل خودروسازان، زنجیره تامین، واردکنندگان و تمام فعالین این حوزه خواهد بود. بارها در مجلس با نمایندگان بحث کردیم که چرا فکر می‌کنید وقتی واردات را باز کنید، برای ایران‌خودرو و سایپا مشکل ایجاد می‌کند. هرکسی که این بحث را مطرح می‌کند، آدرس اشتباه می‌دهد. واردات را آزاد کنید، اما از سوی دیگر؛ دست خودروساز را هم باز بگذارید. قیمت خودرو را باید خودروساز تعیین کند. این‌که می‌گویند واردات خودرو باعث آسیب‌دیدن ایران‌خودرو و سایپا می‌شود، یک توهین به صنعت و مهندسین و کارگران ما است. زمانی که واردات آزاد بود، آیا خط تولید خودروسازان خوابید و کارگر را اخراج کردند؟
نکته دیگر این است که چرا حق استفاده را از شهروندان بگیریم؟ ما می‌توانیم با ابزار تعرفه قیمت محصولات را کنترل کنیم، اما نمی‌توانیم حق استفاده از خودروهای خارجی را بگیریم. ما متاسفانه در تبیین منافع خود هم دچار اشتباه شد ایم. ایران‌خودرو و سایپا باید باعث افتخار ما باشند. ما با این صنعت چه کرده‌ایم؟ فاصله خودرو پیکان با تولیدات جهانی کمتر بود یا خودرو تارا؟ ایران با توجه به نیروی انسانی و سرمایه‌گذاری که در صنعت خودرو کرده است، به‌راحتی می‌تواند هاب تولید خودرو در غرب و جنوب غرب آسیا باشد.
علی خسروانی، فعال صنعت و بازار خودرو
ممنوعیت واردات، خودروسازان را به ورشکستگی کشاند
چرا موضوع خودرو توسط برخی از کاندیداها دیده شده و از سوی برخی دیگر به آن کمتر پرداخته شده است؟ این موضوع چقدر اهمیت دارد؟ چرا یک کاندیدا کمیته ویژه خودرو تاسیس می‌کند؟ تاثیر واردات خودرو بر اقتصاد ملی، موضوعی است که شاید از دید افراد عامی و برخی طبقات و حتی برخی مسئولان مهم نباشد. خودرو یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه بوده که کمتر دیده شده است.
خودرو کالای لوکس نیست و بعد از نان با جان مردم سروکار دارد. کسانی خودروها را در دسته‌بندی کالاهای لوکس قرار می‌دهند که در انحصار بازار خودرو منافع دارند و موافقان واردات را به حمایت از قشر پولدار جامعه متهم می‌کنند. این در حالی است که قشر پولدار از ممنوعیت واردات خودرو بسیار منتفع شد. چون ماشین 300میلیون تومانی به 7میلیارد تومان معامله شد. ممنوعیت واردات خودرو به قشر متوسط آسیب زد و کسی که بنزسوار بود، آسیبی ندید و به تناسب رشد کرد.
واردات خودرو اصلا برای قشر پولدار نیست. کسانی که می‌توانستند قبلا لکسوس 400میلیون تومانی خریداری کند، امروز هم می‌توانند این خودرو را به قیمت 8میلیارد تومان بخرند. نگران کسی باشیم که قبلا با 40میلیون تومان یک خودرو متوسط خریداری می‌کرد، اما امروز نمی‌تواند میلیاردی هزینه کند.
من درخواست می‌کنم همه کاندیداها و اعضای ارشد ستادها در مورد خودرو اظهارنظر صریح کنند. خودرو، موضوع جوانان است. امروز کاندیداها باید در این مورد نظر بدهند که یک جوان برای خرید یک خودرو چند سال باید کار کند. باید در این خصوص دغدغه جوانان حل شود. شما بگویید جوانی که برای خرید یک گوشی باید 200میلیون تومان پول داشته باشد، چه کاری باید انجام دهد. چه کاری برای جوانانی انجام می‌دهید که برای دانلود یک فیلم یا سریال باید یک ساعت صبر کنند؟ چه راهکاری برای جوانانی دارید که می‌خواهند کسب‌وکار خود را توسعه دهند؟
موضوع خودرو، واردات و اثر آن بر حوزه تولید یکی از آن موضوعات مهم و اساسی برای جوانان است. یکی از اتهاماتی که به فعالان واردات خودرو زده می‌شود، این است که می‌گویند مخالف تولید داخل هستند. اما اصلا این‌طور نیست؛ ما که طرفدار واردات خودرو هستیم، بسیار بیشتر از شما که سنگ تولید را به سینه می‌زنید، طرفدار تولید داخل هستیم. بزرگ‌ترین مشکل تولید خودرو و تولیدکنندگان خودرو، قیمت دستوری است.
به همین دلیل، هرچه تولید را افزایش دهیم، در واقع زیان انباشته بیشتری تولید می‌کنیم. سال 96 که واردات خودرو ممنوع شد، زیان انباشته خودروسازان 2 درصد زیان انباشته فعلی بود.
چطور شما حامی تولید هستید که چنین زیان انباشته‌ای تولید شده است؟ چه چیزی باعث ایجاد قیمت دستوری شد؟ انحصار بازار خودرو و ممنوعیت واردات عامل اصلی بود. اگر واردات ممنوع نبود، بازار خودرو دچار انحصار نمی‌شد. ابزار تعرفه برای چیست؟ مگر تمام کشورهای دنیا، موافق تولید داخل نیستند؟ آیا در کشورهایی که واردات خودرو آزاد است، مخالف تولید داخلی هستند؟
در کشورهای فرانسه، آلمان و ژاپن که مهد خودروسازی دنیا و پیشرو در تولید هستند، واردات نو و دست دوم آزاد است. ابزار تعرفه داریم برای حمایت از تولید داخل است؛ پس باید اجازه واردات داده شود، اما با تعرفه معقول تا از تولیدکننده حمایت شود. هم واردات باشد و هم تولید داخل و در نهایت سود آن به مصرف‌کننده برسد. این‌که به اسم حمایت از تولید داخل، واردات خودرو به‌کل ممنوع می‌شود، نتیجه آن چیزی است که امروز می بینیم.
واردات خودرو باعث می‌شود بازار خودرو رقابتی شده و از انحصار و قیمت دستوری خارج شود. از سال 86 که واردات خودرو آزاد شد، تا سال 96 که دوباره ممنوع شد؛ مگر ایران خودرو و سایپا تعدیل نیرو داشتند؟ اما 90هزار شاغل حوزه واردات خودرو با ممنوعیت واردات از کار بیکار شدند.
چطور تنها واردات خودرو را مقابل اشتغال‌زایی می‌بینید؟ حذف گری‌مارکت‌ها از انجمن واردکنندگان، اولین قدم اشتباه در این بیراهه بود؛ گری‌مارکت در واقع بازار قانونی بدون نمایندگی بود. وقتی انجمن واردات خودرو را ضعیف کردند و برخی افراد را از انجمن واردکنندگان بیرون کردند، این بلا بر سر صنعت خودرو آمد. افرادی که واردکننده خودرو بودند، بعد از تضعیف انجمن، واردات خودرو را به‌منظور ایجاد انحصار ممنوع کردند. بدین ترتیب، اکثر واردکننده‌های اصلی که تحت نمایندگی اصلی در کشور فعالیت می‌کردند هم به مونتاژکار تبدیل شدند.
