مشکلات ناشی‌از نوسانات ارزی، تحریم‌ها و گسترش قطعات تقلبی در بازار ازجمله تهدیداتی هستند که فعالان بازار لوازم یدکی از آن گلایه دارند. حسین برکان، فعال صنعت و بازار قطعات خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به اهمیت تقویت تولید داخل به‌عنوان راه‌حلی برای کاهش وابستگی به واردات پرداخت و گفت: «بازار لوازم یدکی خودرو در کشور با چند چالش عمده روبه‌رو است. نخست؛ نوسانات ارزی که تاثیرات بسیار شدیدی روی قیمت قطعات گذاشته و باعث افزایش هزینه‌های واردات مواد اولیه و قطعات شده و دوم؛ تحریم‌ها و مشکلات بین‌المللی که دسترسی به فناوری‌ها و قطعات مدرن را برای ما دشوار کرده است. سوم؛ ورود قطعات تقلبی به بازار که هم کیفیت را تحت تاثیر قرار داده و هم اعتماد مصرف‌کنندگان را کاهش داده است.»
وی افزود: «صنعت خودرو به‌خصوص قطعه‌سازی نیاز به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و بهبود کیفیت محصولات داخلی دارد. اما متاسفانه عدم ثبات قوانین مالیات و واردات بر بازار اثرات سوء دارد. از این رو، فعالان این حوزه خواستار تدوین سیاست‌های پایدار برای کمک به ثبات قیمت‌ها و حمایت از تولیدکنندگان داخلی هستند.»
با توجه به تحریم‌ها و عدم تخصیص ارز به واردات، شرایط کلی بازار لوازم یدکی خودرو به چه صورت درآمده است؟
تحریم‌ها به‌طور مستقیم بر واردات قطعات تاثیر گذاشته‌اند. بسیاری از شرکت‌های خارجی دیگر مایل به همکاری با ایران نیستند یا محدودیت‌های شدیدی در انتقال قطعات به کشور اعمال می‌کنند. این وضعیت موجب شده است؛ تامین‌کنندگان با دشواری‌های فراوانی برای تهیه قطعات اصلی مواجه شوند و در نتیجه قیمت‌ها افزایش یابد و کیفیت برخی محصولات کاهش پیدا کند. این وضعیت، مصرف‌کنندگان را نگران کرده و بسیاری از آن‌ها به دنبال جایگزین‌های اقتصادی و حتی قطعات غیراصلی هستند.
آن‌طور که برخی فعالان صنعت خودرو عنوان می‌کنند، وضعیت نقدینگی تولیدکنندگان داخلی مطلوب نیست و عدم دسترسی به وام‌های کم‌بهره بانکی باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود. با توجه به این شرایط آیا تولیدکنندگان داخلی می‌توانند جایگزینی برای واردات باشد؟
تولید داخلی هنوز نتوانسته است به‌طور کامل جایگزین واردات شود. هرچند پیشرفت‌هایی داشته‌ایم. مشکل اصلی این‌جاست که بسیاری از مواد اولیه و فناوری‌های کلیدی در اختیار ما نیست و باید از خارج تامین شوند. علاوه بر این، زیرساخت‌های تولیدی ما نیاز به سرمایه‌گذاری و به‌روزرسانی دارند تا بتوانیم با کیفیت و کمیت مورد انتظار بازار رقابت کنیم. بدون دسترسی به منابع مالی و حمایت دولت، تولیدکنندگان داخلی در این شرایط دشوار با چالش‌های فراوانی روبه‌رو هستند.
یکی از مشکلاتی که مطرح می‌شود، زیان انباشته تولیدکنندگان و مشکلات مالی آن‌ها است. آیا این مشکلات تاثیر مستقیمی بر تولید لوازم یدکی داشته است؟
قطعا؛ وقتی تولیدکنندگان به دلیل افزایش هزینه‌ها و عدم حمایت‌های کافی زیان‌ده می‌شوند، توانایی آن‌ها برای تولید باکیفیت کاهش می‌یابد. این مساله می‌تواند بر زنجیره تامین لوازم یدکی نیز اثرگذار باشد. تولیدکنندگان مجبور می‌شوند برای کاهش هزینه‌ها به قطعات با کیفیت پایین‌تر روی بیاورند. درحال‌حاضر برخی قطعات اصلی هم دچار افت کیفیت شده‌اند که در نهایت باعث نارضایتی مصرف‌کنندگان می‌شود. باید به این نکته توجه کنیم که تولید پایدار در هر صنعتی، ازجمله لوازم یدکی خودرو، نیازمند سرمایه‌گذاری مداوم و بهبود زیرساخت‌هاست.
آیا در این شرایط، راهکاری برای تامین نیاز متقاضیان لوازم یدکی در بازار وجود دارد؟
راهکار اصلی، افزایش تولید داخلی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی است. البته این کار نیازمند سرمایه‌گذاری بلندمدت و تقویت زیرساخت‌های تولیدی است. اگر حمایت‌های کافی از تولیدکنندگان صورت گیرد و تکنولوژی‌های جدید وارد این صنعت شود، می‌توانیم بخشی از نیاز بازار را با قطعات باکیفیت ایرانی تامین کنیم. همچنین در بحث واردات، نیاز به سیاست‌های هوشمندانه‌تری داریم تا دسترسی به قطعات حیاتی را تسهیل کنیم.
چه چالش‌ها و تهدیدات دیگری در بازار لوازم یدکی وجود دارد؟
بازار لوازم یدکی خودرو درحال‌حاضر با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. نوسانات ارزی، تحریم‌ها و کمبود برخی قطعات کلیدی به شدت بر عملکرد این بازار تاثیر گذاشته است. علاوه بر این، افزایش قیمت‌ها و نفوذ قطعات تقلبی، مصرف‌کنندگان را در موقعیت دشواری قرار داده است. این قطعات می‌توانند سلامت خودروها را به خطر بیندازند و حتی باعث بروز تصادفات شوند. متاسفانه، ضعف نظارت در این بخش باعث شده است که مصرف‌کنندگان به سمت این محصولات گرایش پیدا کنند. از سوی دیگر، تحریم‌ها و کمبود قطعات وارداتی، فشار مضاعفی بر روی تامین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان وارد کرده است. اگر بتوانیم در زمینه تولید داخلی پیشرفت‌های جدی داشته باشیم و دولت نیز تسهیلات مناسبی را برای واردات و تولید فراهم کند، بازار به‌تدریج به تعادل خواهد رسید. اما در کوتاه‌مدت، احتمالا شاهد ادامه نوسانات قیمتی و کمبود برخی قطعات باشیم. کلید حل مشکلات در این صنعت، همگرایی بین سیاستگزاران، تولیدکنندگان و واردکنندگان است.
شما پیش‌تر به نفوذ قطعات تقلبی اشاره کردید. چگونه می‌توان با این مشکل مقابله کرد؟
این یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بازار لوازم یدکی در چند سال گذشته است. قطعات تقلبی به دلیل قیمت پایین‌تر جذابیت زیادی برای برخی مصرف‌کنندگان دارند. اما این قطعات علاوه بر این‌که عمر کوتاه‌تری دارند، می‌توانند به ایمنی خودروها و سلامت رانندگان آسیب بزنند. بهبود نظارت و تشدید قوانین برای جلوگیری از ورود این قطعات به بازار، یکی از راه‌حل‌هاست. همچنین آگاهی‌رسانی به مصرف‌کنندگان در مورد خطرات استفاده از قطعات تقلبی نقش بسیار مهمی دارد.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی متقاضیان افزایش بی سابقه نرخ قطعات یدکی در بازار خودرو است. برای کنترل نرخ این محصولات چه اقداماتی را موثر می‌دانید؟
کاهش قیمت‌ها تا حدی وابسته به ثبات نرخ ارز و تسهیل واردات است. ما در حال مذاکره با تامین‌کنندگان بین‌المللی هستیم تا بتوانیم به‌صورت پایدارتر و با هزینه‌های کمتر قطعات مورد نیاز را وارد کنیم. از طرفی، با تقویت زنجیره تامین داخلی و حمایت از تولیدکنندگان ایرانی، می‌توانیم قیمت‌ها را کنترل کنیم. هدف نهایی ما این است که مصرف‌کنندگان با خیال راحت به قطعات باکیفیت و قیمت مناسب دسترسی داشته باشند.
قطعه‌سازان داخلی تا چه اندازه توانسته‌اند خلأ به وجود آمده در بازار لوازم یدکی را پر کنند؟
تولید داخلی تا حدی توانسته برخی از قطعات را جایگزین کند، اما هنوز راه طولانی در پیش است. تولیدکنندگان داخلی در بخش‌هایی موفق بوده‌اند، اما نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) و بهبود کیفیت تولید دارند تا بتوانند با محصولات خارجی رقابت کنند.
به‌عنوان تولید کننده و تامین‌کننده لوازم یدکی در بازار، چه اقداماتی برای کنترل قیمت‌ها و حفظ کیفیت انجام داده‌اید؟
ما تلاش کرده‌ایم تا با تامین کنندگان مواد اولیه بین‌المللی و همچنین تولیدکنندگان بزرگ داخلی همکاری کنیم تا تعادل بین قیمت و کیفیت را حفظ کنیم. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در تولید داخلی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی را یکی از اولویت‌های خود قرار داده‌ایم. امیدواریم با حمایت‌های بیشتر از سوی دولت و تسهیل واردات مواد اولیه، بتوانیم قیمت‌ها را کنترل و کیفیت را تضمین کنیم. پیش‌بینی آینده بازار کمی پیچیده است. با توجه به شرایط اقتصادی و تحریم‌ها، به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت شاهد ثبات باشیم. اما در میان‌مدت و با تمرکز بر تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات، می‌توان امیدوار بود که بازار به آرامش نسبی برسد. تغییرات در قوانین واردات و مالیات‌ها مستقیما بر قیمت نهایی قطعات تاثیر می‌گذارد. هرگونه تغییر در تعرفه‌ها یا قوانین مالیاتی می‌تواند باعث کاهش قیمت‌ها شود. به همین دلیل ما نیازمند قوانین پایدار و پیش‌بینی‌پذیر هستیم تا بتوانیم به درستی برنامه‌ریزی کنیم و بازار را به درستی مدیریت کنیم.
چه راهکارهایی را به مسئولان امر و همچنین مصرف‌کنندگان نهایی لوازم یدکی در شرایط فعلی پیشنهاد می‌کنید؟
توصیه من به مصرف‌کنندگان این است که از قطعات اصلی و باکیفیت استفاده و از خرید قطعات تقلبی خودداری کنند، حتی اگر قیمت آن‌ها کمتر باشد. امنیت و سلامت خودرو مهم‌ترین مساله است و نباید به دلیل صرفه‌جویی کوتاه‌مدت به خطر بیفتد. برخی مسئولان عنوان می‌کنند که برای تنظیم بازار باید لوازم یدکی به‌صورت سهمیه‌ای وارد شود. به عقیده من؛ واردات لوازم یدکی به صورت سهمیه‌بندی در ظاهر می‌تواند قیمت‌ها را کنترل کند، اما تجربه نشان داده است که سهمیه‌بندی بیشتر باعث رانت و افزایش تقلب می‌شود. اگر قرار است واردات انجام شود، باید به‌صورت شفاف و بدون محدودیت‌های سنگین باشد. واردات محدود و انحصاری به نهادهای خاص، همان‌طور که در صنعت خودرو دیدیم، می‌تواند باعث شکل‌گیری رانت شود و به‌جای کمک به مصرف‌کنندگان، بازار را بیشتر به سمت ناپایداری ببرد.
