درحالی‌که بازار خودرو ایران در ماه اخیر با کاهش نسبی قیمت‌ها و افزایش رقابت میان تولیدکنندگان و واردکنندگان مواجه بوده، دولت با صدور مجوز واردات خودرو برای نزدیک به ۴۵ شرکت، مسیر تازه‌ای برای تنوع و تغییرات در این صنعت هموار کرده است. دولت همچنین در لایحه بودجه ۱۴۰۴ پیشنهاد داده است تا صادرکنندگان برای رفع تعهد ارزی خود تا سقف ۲میلیارد یورو، خودرو صفرکیلومتر وارد کرده و حقوق ورودی ۱۰۰ درصدی پرداخت کنند. علاوه بر سقف مزبور استفاده از سایر منابع ارزی به تشخیص بانک مرکزی جهت واردات خودرو مطابق ترتیبات قانونی مجاز خواهد بود و ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی و مالیات نیز برابر نرخ ارز بازار مرکز مبادله طلا و ارز است.
یکی دیگر از نکات مهم در طرح پیشنهادی دولت در لایحه بودجه، این است که اشخاص مذکور مجازند نسبت به واگذاری ارز مذکور به سایر واردکنندگان و همچنین بهره‌برداری از بازار سرمایه (بورس کالا) جهت عرضه خودرو در کشور با رعایت مقررات بازار سرمایه اقدام کنند. درواقع دولت بر آن است تا از طریق واردات خودرو، هم تعهد ارزی صادرکنندگان در سیستم تجاری و بانکی کشور را وصول کند و هم از منابع درآمدی واردات خودروهای سواری نو که شامل حقوق ورودی ۱۰۰ درصدی و مالیات‌ستانی بر مبنای ارز مرکز مبادله است، منتفع شود.
مسیح نوروزی کلدهی، کارشناس و فعال حوزه خودرو در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» به بررسی ابعاد گوناگون این موضوع می‌پردازد و تاثیر واردات گسترده بر تولید داخلی و ثبات قیمت‌ها را تحلیل کرده است.
این کارشناس بازار خودرو در ادامه به ضرورت مدیریت هوشمندانه واردات و نقش آن در بهبود رقابت‌پذیری و کیفیت محصولات داخلی اشاره کرد. وی تاکید می‌کند هرچند افزایش واردکنندگان می‌تواند دسترسی مصرف‌کنندگان به خودروهای باکیفیت و متنوع را تسهیل کند، اما بدون سیاست‌های حمایتی و نظارتی مناسب، تولیدکنندگان داخلی ممکن است متضرر شوند.
او همچنین به راهکارهایی برای حمایت از تولید ملی، افزایش بهره‌وری و ارتقای کیفیت تولیدات داخلی می‌پردازد و ضرورت توجه به ثبات نرخ ارز و سیاست‌های تعرفه‌ای را در مدیریت بازار خودرو خاطرنشان می‌کند.
نوروزی بر این باور است که با تعادل در سیاست‌های وارداتی و حمایت مؤثر از تولیدکنندگان داخلی، می‌توان همزمان با بهبود کیفیت و افزایش تنوع، آینده‌ای باثبات و روشن برای صنعت خودرو کشور رقم زد و نیازهای متغیر و متنوع متقاضیان را پاسخ داد.
قیمت در بازار خودرو اخیرا روند کاهشی داشته است. به نظر شما چه عواملی در این کاهش موثر بوده‌اند و آیا این روند ادامه‌دار خواهد بود؟
روند کاهشی قیمت خودرو به چند دلیل اصلی برمی‌گردد. اول، افزایش تولید داخلی که باعث شد عرضه و تحویل خودرو که در بازار اصطلاحا به آن فاکتورشدن می‌گویند، نسبت به تقاضا بالاتر رود و به کاهش قیمت‌ها منتج شود. دوم، کاهش نرخ دلار که اثر مستقیمی بر بازار خودرو دارد و توانست بخشی از هزینه‌های واردات و قطعات را کاهش دهد. علاوه بر این، کاهش تقاضا به دلیل افزایش قیمت‌ها در سال‌های گذشته و کمبود قدرت خرید مردم نیز تاثیرگذار بوده است. اگر دولت سیاست‌های خود را به درستی در راستای افزایش تولید و تثبیت نرخ ارز پیش ببرد، این روند در می‌تواند بلندمدت ادامه‌دار باشد.
دولت در بودجه سال آینده برنامه‌هایی برای تسهیل واردات خودرو در نظر گرفته است. این موضوع چه تاثیری بر بازار وارداتی‌ها و تولید داخلی خواهد داشت؟
واردات خودرو می‌تواند اثرات مثبتی بر بازار داشته باشد، ازجمله ایجاد رقابت بیشتر که به بهبود کیفیت و کاهش قیمت‌ها کمک خواهد کرد. اما درعین‌حال، واردات بدون برنامه‌ریزی ممکن است به تولید داخلی آسیب بزند. برای جلوگیری از این آسیب‌ها، دولت باید واردات را به نحوی مدیریت کند که ضمن تامین نیاز بازار و کاهش قیمت‌ها، همچنان از تولید داخلی حمایت شود. یکی از روش‌های پیشنهادی می‌تواند کاهش تعرفه‌ها برای خودروهای کمتر از یک کلاس مشخص باشد تا هم واردات کنترل شود و هم از رقابت غیرسالم جلوگیری شود.
شما فکر می‌کنید افزایش واردات می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری و نوآوری در صنعت خودرو داخلی کمک کند؟
بله، واردات در حد معقول و کنترل‌شده می‌تواند به تولیدکنندگان داخلی فشار بیاورد تا بهبود کیفیت محصولات و افزایش بهره‌وری را در اولویت قرار دهند. وقتی رقابت افزایش یابد، شرکت‌های داخلی نیز مجبور می‌شوند با افزایش سطح کیفی و ارائه محصولات با نوآوری بیشتر به نیازهای مشتریان پاسخ دهند. اما لازمه این رقابت، حمایت‌های مناسب از تولیدکنندگان داخلی در قالب تسهیلات مالی و کاهش مالیات‌هاست تا آن‌ها بتوانند در بازار رقابتی موفق ظاهر شوند.
با توجه به صدور مجوز واردات برای ۴۵ شرکت و برخی دیدگاه‌ها که این تعدد مجوزها می‌تواند چالش‌هایی ایجاد کند، حضور این تعداد شرکت چه تاثیری بر تنوع محصولات، حق انتخاب مشتریان و قیمت‌ها خواهد داشت و آیا این موضوع می‌تواند به افزایش رقابت و دسترسی بیشتر مصرف‌کنندگان به خودروهای باکیفیت کمک کند؟
حضور ۴۵ شرکت در عرصه واردات، قطعا باعث افزایش تنوع محصولات و گزینه‌های بیشتر برای مشتریان می‌شود. این رقابت میان واردکنندگان، ورود خودروهایی با امکانات و قیمت‌های متنوع‌تری را به بازار تسهیل می‌کند و حق انتخاب مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهد. همچنین این شرایط، خودروسازان داخلی را تشویق می‌کند تا محصولات متنوع‌تر و با کیفیت بالاتری تولید کنند تا در بازار رقابت‌پذیر باقی بمانند.
از طرف دیگر، افزایش تعداد شرکت‌های واردکننده می‌تواند به کاهش قیمت خودروهای وارداتی نیز منتهی شود، زیرا رقابت فشاری بر کاهش قیمت‌ها وارد می‌کند. با این‌حال، این موضوع نیازمند نظارت و تنظیم دقیق است؛ چراکه واردات کنترل‌نشده و بدون برنامه می‌تواند به تولید داخلی آسیب بزند. در نتیجه، لازم است دولت با تنظیم واردات، تعادل مناسبی میان پاسخگویی به نیاز بازار و حمایت از تولید داخلی ایجاد کند و همچنین سیاست‌های حمایتی مناسبی برای مدیریت نرخ ارز و تعرفه‌های وارداتی در نظر بگیرد تا به تعادل قیمت‌ها و افزایش رضایت مصرف‌کنندگان کمک کند.
اگر واردات افزایش یابد، خودروسازان داخلی چگونه می‌توانند این رقابت را به فرصت بدل کنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند؟
بازار داخلی می‌تواند از این فرصت برای افزایش کیفیت و کاهش قیمت‌ها بهره ببرد. با واردات خودروهایی با تکنولوژی‌های روز و استانداردهای بالاتر، انتظار می‌رود مصرف‌کنندگان نیز توجه بیشتری به کیفیت و فناوری داشته باشند. این موضوع به تولیدکنندگان داخلی انگیزه خواهد داد تا محصولات خود را به سطح بالاتری ارتقا دهند. همچنین اگر این واردات با هدف انتقال تکنولوژی و دانش فنی به کشور انجام شود، می‌توان به توسعه پایدار صنعت خودرو امیدوار بود.
آیا به نظر شما، برنامه‌های دولت در راستای واردات خودرو می‌تواند به تثبیت قیمت‌ها کمک کند؟
بله، قطعا واردات خودرو می‌تواند به تثبیت قیمت‌ها در بازار کمک کند، به شرط این‌که این واردات مدیریت‌شده و متناسب با نیاز بازار باشد. با کاهش انحصار و افزایش تعداد خودروها در بازار، قیمت‌ها به تعادل بیشتری می‌رسند. البته باید توجه داشت که این واردات نباید به شکلی باشد که به خودروسازان داخلی فشار بیش از حد وارد کند، بلکه باید در کنار آن باید سیاست‌های حمایتی مناسب نیز درقبال تولید داخلی اتخاذ شود تا هم ثبات بازار و هم بهبود کیفیت محصولات داخلی را به دنبال داشته باشد.
شما چه راهکارهایی را برای بهبود وضعیت فعلی بازار خودرو پیشنهاد می‌کنید؟
اولین و مهم‌ترین راهکار، افزایش کیفیت و تنوع محصولات داخلی است که با ارتقای تکنولوژی و تحقیق‌وتوسعه حاصل می‌شود. دوم، تثبیت نرخ ارز و مدیریت نوسانات آن است که به تولیدکنندگان اطمینان بیشتری در برنامه‌ریزی‌های خود می‌دهد. همچنین دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات مالی و کاهش مالیات‌ها، از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند. در نهایت، ایجاد یک برنامه منسجم و بلندمدت برای واردات و تولید داخلی، همراه با افزایش همکاری‌ها با شرکت‌های خارجی جهت انتقال دانش فنی، از راهکارهای اساسی برای بهبود وضعیت فعلی بازار خودرو است.
آینده بازار خودرو در ایران را با توجه به تحولات پیش رو چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
با توجه به تمایل به واردات و افزایش تولید داخلی، آینده بازار خودرو در ایران می‌تواند به سمت رقابت‌پذیری بیشتر و تنوع بالاتر حرکت کند. اگر تولیدکنندگان بتوانند به نیازهای متقاضیان و تغییرات جهانی پاسخ مناسبی دهند و در عین حال دولت سیاست‌های حمایتی مناسبی را اجرا کند، می‌توان انتظار داشت که بازار خودرو به سمت ثبات و پایداری حرکت کند. خودروهای الکتریکی و کم‌مصرف نیز می‌توانند بخش مهمی از آینده بازار باشند، به شرط آن‌که زیرساخت‌های لازم برای تولید و استفاده از این نوع خودروها در کشور فراهم شود.
