صنعت خودرو ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی و متعددی روبه‌رو بوده که تاثیرات عمیقی بر تولید، کیفیت و بازار خودروها گذاشته است. این صنعت که یکی از ارکان مهم اقتصادی کشور به شمار می‌رود، تحت تاثیر عواملی همچون تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات اقتصادی، تغییرات مدیریتی و سیاست‌های ناپایدار دولت قرار دارد. تحریم‌ها به‌ویژه در سال‌های اخیر باعث کاهش واردات قطعات و مواد اولیه شده‌اند که خودروسازان را با مشکلات جدی در تامین نیازهای تولید مواجه کرده است. این مساله به کاهش کیفیت محصولات و افزایش قیمت‌ها منجر شده است. همچنین نوسانات نرخ ارز و تورم بالا، قدرت خرید مردم را کاهش داده و تقاضا برای خودروهای جدید را تحت تاثیر قرار داده است.
سعید مدنی، مدیرعامل اسبق سایپا در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» در بررسی چالش‌های اصلی صنعت خودرو در ایران ازجمله سیاست‌های ناپایدار دولت، کیفیت پایین محصولات و کاهش تولید پرداخت.
وی همچنین به نقش دولت در این صنعت پرداخت و تصریح کرد که دامنه مشکلات خودروسازی به میزان گستردگی دخالت‌های دولت است. موضوع دیگری که در این گفت‌وگو موردتوجه قرار گرفت، افزایش کیفیت و تنوع محصولات خودروسازان داخلی است. مدنی همچنین بر اهمیت تحقیق‌وتوسعه و همکاری با شرکت‌های خارجی برای انتقال فناوری تاکید کرد. علاوه‌بر این، او به بررسی تاثیر واردات خودروهای خارجی بر بازار و کیفیت خودروهای داخلی پرداخت و پیشنهادهایی برای جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که به دنبال فعالیت در صنعت خودروسازی هستند، ارائه داد.
به نظر شما آیا عرضه محصولات خودروسازان در بورس کالا می‌تواند مشکلات عدیده این بنگاه‌ها را از میان بردارد؟
وضعیت کنونی خودروسازی در ایران به‌شدت نگران‌کننده است و رکود بازار و کاهش تولید، چالش‌های اساسی این صنعت به شمار می‌روند. در چنین شرایطی، عرضه محصولات خودروسازان در بورس کالا می‌تواند به‌عنوان یک راهکار موثر برای بهبود وضعیت صنعت خودرو عمل کند.
این اقدام می‌تواند به شفافیت در قیمت‌گذاری و کاهش دلالی‌ها کمک کند. زیرا با ایجاد یک بستر رقابتی، قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند و مصرف‌کنندگان می‌توانند با اطمینان بیشتری خرید کنند. با این‌حال، عرضه در بورس کالا به‌تنهایی نمی‌تواند تمام مشکلات صنعت خودرو را حل کند. برای دستیابی به نتایج مطلوب، نیاز به اصلاحات بنیادی در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی کشور وجود دارد.
بهبود زیرساخت‌ها، افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه و همکاری با شرکت‌های خارجی برای انتقال فناوری ازجمله اقداماتی هستند که باید در کنار عرضه در بورس کالا انجام شوند. تنها در این صورت می‌توان امیدوار بود که مشکلات عدیده این بنگاه‌ها کاهش یابد و صنعت خودرو ایران به سمت رشد و توسعه پایدار حرکت کند.
چه رویکردهایی می‌توانند به بهبود وضعیت صنعت خودرو کمک کنند؟
چالش‌های فعلی صنعت خودرو مانند سیاست‌های ناپایدار دولت که باعث عدم اطمینان در سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی بلندمدت خودروسازان می‌شود، تاثیرات جدی بر آینده این صنعت دارند. درحال‌حاضر کاهش تقاضا به دلیل نوسانات اقتصادی و افزایش قیمت‌ها، به عدم تعادل در بازار منجر شده و تولیدکنندگان را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
برای بهبود وضعیت صنعت خودرو، نیاز به رویکردهایی جامع و چندجانبه وجود دارد. نخست‌آنکه؛ ایجاد ثبات در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی می‌تواند به خودروسازان کمک کند با اطمینان بیشتری برنامه‌ریزی کنند. دوم‌آنکه؛ افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه و به‌کارگیری فناوری‌های نوین می‌تواند موجب بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید شود. همچنین تقویت همکاری با شرکت‌های خارجی برای انتقال فناوری و بهبود فرآیندهای تولید، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به رشد و توسعه پایدار صنعت خودرو ایران کمک کند.
فعالان صنعت خودرو معتقدند دخالت‌های دولت معمولا در این حوزه مضر بوده و اصلی‌ترین دلیل زیان انباشته در بنگاه‌های بزرگ خودروسازی است. به نظر شما نقش دولت در صنعت خودرو چه پیامدهایی به دنبال داشته است؟
اگر دولت به خودروسازان اجازه دهد به‌صورت مستقل عمل کنند، دست آن‌ها برای بهبود کیفیت و افزایش تولید باز می‌شود. دخالت‌های دولت در صنعت خودرو معمولا پیامدهای منفی زیادی به دنبال داشته است. یکی از اصلی‌ترین پیامدها، ایجاد عدم تعادل در بازار است که به نوبه‌خود باعث کاهش کیفیت محصولات و افزایش قیمت‌ها می‌شود. سیاست‌های ناپایدار و دخالت‌های مستقیم در قیمت‌گذاری، خودروسازان را به سمت تولید خودروهای کم‌کیفیت و غیررقابتی سوق داده است، زیرا آن‌ها مجبور به رعایت قیمت‌های تحمیلی هستند و این امر مانع از سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه می‌شود.
همین دخالت‌ها به زیان انباشته بنگاه‌های بزرگ خودروسازی منجر شده است. با کاهش تقاضا و افزایش هزینه‌های تولید، بسیاری از خودروسازان نتوانسته‌اند به سودآوری برسند و این وضعیت نه‌تنها به مشکلات مالی آن‌ها دامن زده بلکه باعث کاهش اشتغال و افزایش نارضایتی مصرف‌کنندگان نهایی نیز شده است. به‌طور کلی، نقش دولت در صنعت خودرو باید به‌گونه‌ای باشد که به ارتقای کیفیت، افزایش رقابت و حمایت از نوآوری کمک کند، نه این‌که به موانع جدیدی برای رشد این صنعت تبدیل شود.
واردات خودرو طی دو سال گذشته نتوانسته است آن‌طور که باید به نیاز متقاضیان محصولات باکیفیت پاسخ مناسبی بدهد و کیفیت و تنوع محصولات داخلی هم رضایت مصرف‌کنندگان را جلب نکرده است. در این خصوص چه تدبیری باید اندیشید؟
برای افزایش کیفیت، باید به تحقیق‌وتوسعه توجه بیشتری شود و همچنین همکاری با شرکت‌های خارجی برای انتقال فناوری ضروری است. همچنین برای ایجاد توازن در بازارهای داخلی خودرو و افزایش کیفیت و تنوع محصولات، توسعه همکاری‌های بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاری از شرکت‌های خودروسازی معتبر می‌تواند نقش موثری ایفا کند. این همکاری‌ها به انتقال فناوری و بهبود کیفیت تولید کمک می‌کند و می‌تواند شامل تولید مشترک، تبادل فناوری و آموزش نیروی انسانی باشد.
همچنین تشویق به تحقیق‌وتوسعه در صنعت خودرو از طریق تامین مالی و تسهیل شرایط پژوهش‌های مرتبط، می‌تواند به ایجاد نوآوری و بهبود کیفیت محصولات بینجامد. تنوع در تولید نیز یکی از عوامل کلیدی برای پاسخگویی به نیازهای مختلف مصرف‌کنندگان است. تشویق به تولید انواع خودروها به‌ویژه خودروهای الکتریکی و هیبرید می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ارتقای کیفیت محصولات کمک کند.
به‌علاوه، افزایش استانداردهای کیفیت و نظارت بر تولیدکنندگان، با ایجاد نهادهای مستقل برای ارزیابی کیفیت خودروها می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات در بازار کمک کند. در نهایت، تسهیل واردات خودروهای باکیفیت و همچنین آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی در صنعت خودرو به‌ویژه در زمینه‌های فنی و مهندسی، می‌تواند به بهبود کیفیت تولید و نوآوری منتج شود. با اجرای این راهکارها، می‌توان به‌تدریج کیفیت و تنوع محصولات خودرویی را افزایش داد و توازن لازم را در بازارهای داخلی ایجاد کرد.
برخی نگرانی‌ها درخصوص نبود شرایط رقابتی در بازار خودرو کشور وجود دارد. آیا فکر می‌کنید واردات خودروهای خارجی می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند یا بیشتر آسیب‌زاست؟
واردات خودروهای خارجی می‌تواند به بهبود وضعیت بازار خودرو کشور کمک کند، اما این موضوع به شرایط خاص و نحوه مدیریت آن بستگی دارد. از یک‌سو، ورود خودروهای خارجی می‌تواند رقابت را در بازار افزایش دهد و این امر به نفع مصرف‌کنندگان خواهد بود. با افزایش رقابت، خودروسازان داخلی مجبور به بهبود کیفیت و کاهش قیمت محصولات خود می‌شوند تا بتوانند در برابر رقبای خارجی مقاومت کنند.
این رقابت می‌تواند به نوآوری و ارتقای فناوری در صنعت خودرو نیز بینجامد. در نهایت، بهبود وضعیت بازار خودرو کشور به ترکیبی از واردات هدفمند و تقویت صنعت داخلی بستگی دارد. دولت باید با ایجاد شرایط رقابتی، نظارت بر کیفیت و حمایت از نوآوری در صنعت خودرو، به توازن لازم در بازار کمک کند. این رویکرد می‌تواند به نفع مصرف‌کنندگان و همچنین به رشد پایدار صنعت خودرو منتهی شود.
