در سال‌های اخیر، صنعت خودرو با چالش‌های متعددی مواجه شده است که شامل مشکلات تامین قطعات، افزایش هزینه‌های تولید، وجود سوداگران در بازار و سیاست‌های حمایتی دولت می‌شود. این عوامل نه‌تنها بر قیمت تمام‌شده محصولات تاثیر می‌گذارند، بلکه رفتار مصرف‌کنندگان و رقابت در بازار را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
علی قنبری، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به بررسی چالش‌های اساسی صنعت خودرو در کشور پرداخته است. این اقتصاددان به مشکلات تامین قطعات و مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید و نقش دلالان در بازار اشاره کرده و دلایل افزایش قیمت‌ها و کمبود خودرو را تحلیل می‌کند.
او همچنین به تاثیر سیاست‌های حمایتی دولت و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان در شکل‌گیری وضعیت کنونی بازار می‌پردازد و راهکارهایی برای بهبود این شرایط ارائه می‌دهد. قنبری بر اهمیت رقابت سالم و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تاکید کرده و به چالش‌های صنعت خودرو در مواجهه با تغییرات اقلیمی و فشار برای تولید خودروهای پایدار اشاره می‌کند.
مشکلات تامین قطعات و مواد اولیه چگونه بر قیمت خودرو تاثیر گذاشته است؟
مشکلات تامین قطعات و مواد اولیه به دلیل تحریم‌ها و وابستگی به واردات، تاثیر عمیقی بر قیمت محصولات خودروسازان دارند. وقتی تولیدکنندگان با کمبود قطعات مواجه می‌شوند، ناچارند از منابع گران‌تر استفاده کنند یا تولید خود را کاهش دهند. این موضوع به‌طور مستقیم منجر به رشد هزینه‌های تولید و در نهایت افزایش قیمت نهایی خودروها می‌شود. علاوه‌بر این، عدم اصلاح نرخ محصولات طی دو سال گذشته کیفیت محصولات را تهدید می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر یک تولیدکننده نتواند به قطعات با کیفیت دسترسی پیدا کند، ممکن است مجبور شود از قطعات ارزان‌تر و بی‌کیفیت‌تر استفاده کند که در نهایت بر عملکرد و دوام خودرو تاثیر منفی می‌گذارد.
چالش‌های مربوط به تولید خودرو در کشور ما چیست و چگونه بر قیمت‌ها اثر می‌گذارد؟
چالش‌های تولید در صنعت خودرو شامل ناتوانی در بهبود کیفیت، نبود سرمایه‌گذاری کافی در فناوری‌های نوین، مشکلات لجستیکی و نبود زیرساخت‌های مناسب است. متاسفانه بسیاری از کارخانه‌ها به دستگاه‌ها و فناوری‌های قدیمی وابسته هستند که کارآیی پایین‌تری دارند و هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهند. این مشکلات باعث کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی شده و به نوبه خود منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود. همچنین نبود تنوع در محصولات و محدودیت‌های تولید نیز به فشار بر قیمت‌ها دامن می‌زند.
آیا کمبود عرضه خودرو در بازار ناشی‌از مشکلات قیمت‌گذاری دستوری است یا عوامل دیگری نیز در آن دخیل هستند؟
کمبود خودرو در بازار ناشی‌از ترکیبی از مشکلات تولید و نوسانات تقاضاست. در شرایط اقتصادی نامناسب، تقاضا برای خودرو افزایش می‌یابد. زیرا مردم به دنبال وسیله‌ای برای جابه‌جایی هستند. درعین‌حال، تولید به دلیل چالش‌های موجود نمی‌تواند پاسخگو باشد. علاوه بر این، رفتار مصرف‌کنندگان و تمایل به خرید خودروهای جدید نیز بر این کمبود تاثیر دارد. برای مثال، در زمان‌هایی که قیمت‌ها افزایش می‌یابد، مصرف‌کنندگان به خرید خودروهای دست‌دوم روی می‌آورند که این خود می‌تواند به کمبود خودروهای جدید در بازار دامن بزند.
چگونه افزایش هزینه‌های تولید مانند افزایش نرخ فولاد، محصولات پتروشیمی و انرژی بر قیمت نهایی خودرو تاثیر می‌گذارد؟
رشد هزینه‌های تولید به‌ویژه در بخش انرژی و مواد اولیه به‌طور مستقیم بر قیمت نهایی خودرو تاثیر می‌گذارد. زمانی که هزینه‌های تولید افزایش می‌یابد، تولیدکنندگان برای حفظ سود خود ناچار به افزایش قیمت‌ها هستند. این افزایش هزینه‌ها می‌تواند به کاهش حاشیه سود و بروز مشکلات مالی برای تولیدکنندگان منجر شود. به‌عنوان مثال، اگر هزینه انرژی به‌طور ناگهانی افزایش یابد، تولیدکنندگان باید این هزینه را در قیمت نهایی خودرو لحاظ کنند. همچنین افزایش نرخ فولاد یا محصولات پتروشیمی در بورس کالا نیز می‌تواند به رشد هزینه‌های تولید منجر شود زیرا تولیدکنندگان باید هزینه بیشتری به تامین‌کنندگان پرداخت کنند.
کارشناسان بازار معتقدند حضور دلالان در بازار خودرو موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود. به نظر شما چه راهکارهایی برای مقابله با این مشکل وجود دارد؟
قطعا وجود دلالان و واسطه‌ها در بازار خودرو به افزایش قیمت‌ها دامن می‌زند. سوداگران با خرید خودرو در زمان‌های خاص و فروش آن در زمان‌های دیگر، قیمت‌ها را بالا می‌برند. وقتی تقاضا برای خودرو افزایش می‌یابد، واسطه‌ها اقدام به خرید خودروها می‌کنند و سپس آن‌ها را با قیمت‌های بالاتر به مصرف‌کنندگان نهایی می‌فروشند. برای حل این مشکل، نیاز به نظارت بیشتر بر بازار و ایجاد سیستم‌های شفاف‌تر وجود دارد. همچنین افزایش عرضه و کاهش تقاضای کاذب می‌تواند به تنظیم بازار کمک کند. دولت می‌تواند با ایجاد قوانین و مقرراتی برای کنترل فعالیت‌های دلالان به کاهش این مشکل یاری برساند.
چه میزان سیاست‌های مالیاتی دولت را بر کنترل قیمت خودروها و رفتار مصرف‌کنندگان موثر می‌دانید؟
سیاست‌های مالیاتی می‌توانند به افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه قیمت‌ها منجر شوند. همان‌طور که اشاره شد، این افزایش قیمت ممکن است رفتار مصرف‌کنندگان را تغییر دهد و آن‌ها را به سمت خرید خودروهای دست‌دوم یا کاهش خرید سوق دهد. اگر مالیات بر خودروهای جدید افزایش یابد، مصرف‌کنندگان ممکن است تصمیم بگیرند به‌جای خرید خودروهای نو، به خرید خودروهای دست‌دوم روی آورند. درعین‌حال، اگر سیاست‌های مالیاتی به‌درستی طراحی شوند، می‌توانند به بهبود شرایط بازار کمک کنند.
آیا سیاست‌های حمایت از مصرف کنندگان ازسوی دولت باعث افزایش زیان انباشته و نرخ محصولات در بازار شده است؟
سیاست‌های حمایتی دولت می‌توانند به افزایش قیمت‌ها منجر شوند. زیرا ممکن است این حمایت‌ها تولیدکنندگان را از رقابت واقعی با برندهای خارجی بازدارند. به‌عنوان مثال اگر دولت از تولیدکنندگان داخلی حمایت کرده و واردات خودروهای خارجی را محدود کند، تولیدکنندگان داخلی ممکن است به‌جای بهبود کیفیت و کاهش قیمت، بر حمایت‌های دولتی تکیه کنند. این موضوع می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و کاهش کیفیت محصولات منجر شود. بنابراین لازم است سیاست‌های حمایتی به‌گونه‌ای طراحی شوند که هم به نفع تولیدکنندگان و هم به نفع مصرف‌کنندگان باشند.
چه اقداماتی می‌تواند به بهبود وضعیت بازار خودرو و شفاف‌سازی قیمت‌ها کمک کند؟
این اقدامات می‌توانند شامل بهبود زیرساخت‌ها، افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و ایجاد شرایط رقابتی‌تر در بازار باشد. دولت می‌تواند با بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک، هزینه‌های تولید را کاهش دهد. همچنین افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه می‌تواند به بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید کمک کند. ایجاد شرایط رقابتی‌تر در بازار نیز می‌تواند به کاهش قیمت‌ها یاری برساند. به‌عنوان مثال، تسهیل ورود برندهای جدید به بازار می‌تواند به افزایش رقابت و کاهش قیمت‌ها منتهی شود.
آیا گشایش در عرصه بین‌المللی و فشار برای تولید خودروهای پایدار می‌تواند بر قیمت‌ها و تولید تاثیر بگذارد؟
شرایط نامساعد بین‌المللی به افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه قیمت‌ها منجر شده است. تولیدکنندگان نیز به دلیل عدم به‌روزآوری نرخ محصولات طی دوسال گذشته لطمات متعددی را متحمل شده‌اند. برای کاهش زیان انباشته در این حوزه باید اصلاح قیمت محصولات با اولویت بیشتری در دولت پیگیری شود.
به تغییر رفتار مصرف‌کنندگان ازجمله تمایل به خرید خودروهای دست‌دوم اشاره کردید. این موضوع چگونه بر قیمت‌ها تاثیر گذاشته است؟
تغییر رفتار مصرف‌کنندگان به سمت خرید خودروهای دست‌دوم به دلیل افزایش قیمت‌ها و عدم توانایی در خرید خودروهای نو، تاثیر مستقیمی بر قیمت‌ها دارد. این تغییر می‌تواند به ادامه کاهش تقاضا برای خودروهای جدید و در نتیجه کاهش قیمت در بازار دست‌دوم منجر شود. همین حالا نیز مصرف‌کنندگان واقعی به دلیل قیمت‌های بالا به خرید خودروهای دست‌دوم روی آورده‌اند و این موضوع تا حدودی باعث کاهش قیمت خودروهای جدید شده است. همچنین افزایش تقاضا برای خودروهای دست‌دوم می‌تواند به افزایش قیمت‌ها در این بازار منجر شود.
چه پیشنهادی برای مسئولان و مدیران اجرایی بنگاه‌های خودروساز در جهت کاهش نوسانات بازار خودرو دارید؟
شفافیت در قیمت‌گذاری و نظارت بر بازار می‌تواند به مصرف‌کنندگان اطمینان دهد قیمت‌ها، عادلانه و منطقی هستند. به‌عنوان مثال، دولت می‌تواند با ارائه اطلاعات دقیق درباره قیمت‌ها و هزینه‌های تولید، به مصرف‌کنندگان کمک کند تصمیمات بهتری بگیرند. همچنین ایجاد بسترهای قانونی و حمایتی برای نظارت بر قیمت‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدامات می‌توانند به ایجاد اعتماد در بازار و افزایش رضایت مصرف‌کنندگان کمک کنند.
