در سال‌های اخیر، صنعت خودرو با چالش‌های متعددی مواجه شده که تامین قطعات یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. وابستگی به واردات و نوسانات شدید نرخ ارز، موجب افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت خودروهای تولیدی شده است. این وضعیت نه‌تنها به خودروسازان آسیب زده، بلکه مصرف‌کنندگان را نیز با مشکلاتی در زمینه قیمت و کیفیت خودروها روبه‌رو کرده است.
در این میان، تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات گمرکی نیز به بحران تامین قطعات دامن زده و فرآیندهای پیچیده ترخیص کالا، زمان و هزینه‌های بیشتری به تولیدکنندگان تحمیل کرده است. با وجود این چالش‌ها، برخی کارشناسان بر این باورند حمایت از تولید داخل و ارتقای فناوری می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات کمک کند. در این راستا، نیاز به سرمایه‌گذاری کلان و بهبود زیرساخت‌ها احساس می‌شود.
علی منصوری، کارشناس و فعال صنایع خودرو و قطعه‌سازی در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» به بررسی مشکلات جدی تامین قطعات برای خودروهای وارداتی و مونتاژی پرداخت.
او با اشاره به وابستگی شدید به واردات و نوسانات نرخ ارز، تاکید کرد: «برای کاهش این وابستگی، نیازمند سرمایه‌گذاری کلان، انتقال فناوری و بهبود زیرساخت‌های تولید داخلی هستیم.»
وی همچنین به مشکلات گمرکی و فرآیندهای پیچیده ترخیص کالا اشاره کرد و راهکارهایی برای تسهیل این فرآیندها و افزایش توان رقابت قطعه‌سازان داخلی ارائه داد. منصوری در ادامه به اهمیت حمایت از تولید داخل و ارتقای کیفیت قطعات برای تامین نیاز خودروسازان پرداخت و بر لزوم همکاری پایدار با تامین‌کنندگان خارجی تاکید کرد.
وضعیت تامین قطعات وارداتی مورد نیاز برای خودروسازان، قطعات منفصله برای مونتاژکاران و همچنین قطعات یدکی برای واردکنندگان به چه صورت است؟
وضعیت تامین قطعات یدکی برای خودروهای وارداتی و قطعات CKD و یدکی برای خودروهای مونتاژی در شرایط نامطلوبی قرار دارد. یکی از مشکلات اصلی، وابستگی شدید به واردات و محدودیت‌های ارزی است که باعث تاخیر در ورود قطعات و افزایش هزینه‌های تولید شده است.
علاوه بر این، برخی از برندهای مونتاژی به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، با مشکلات بیشتری در دریافت قطعات اصلی مواجه‌اند که این امر باعث کاهش کیفیت و افزایش قیمت محصولات آن‌ها شده است.
از سوی دیگر، مشکلات گمرکی و فرآیندهای پیچیده ترخیص کالا باعث شده است برخی محموله‌های CKD (قطعات منفصله) در انبارهای گمرک باقی بمانند و تولیدکنندگان داخلی با کمبود مواد اولیه روبه‌رو شوند. این چالش به‌ویژه برای شرکت‌هایی که خودروهای CKD تولید می‌کنند، بحرانی‌تر است. زیرا وابستگی آن‌ها به واردات قطعات بیشتر از خودروسازان بزرگ داخلی است.
چه راهکارهایی را می‌توان برای تسهیل فرآیند ترخیص کالا از گمرک و کاهش تاثیر مشکلات گمرکی بر تامین قطعات و خط تولید خودروسازان ارائه داد؟ نقش بوروکراسی گمرکی و مشکلات ترخیص قطعات در این بحران چیست؟
مشکلات گمرکی یکی از اصلی‌ترین موانع تامین قطعات محسوب می‌شود. فرآیندهای پیچیده اداری و زمان‌بر بودن ترخیص کالا باعث شده است بسیاری از قطعات مورد نیاز، ماه‌ها در گمرک باقی بمانند. برخی شرکت‌ها به دلیل نداشتن نقدینگی کافی برای پرداخت عوارض گمرکی، قادر به ترخیص قطعات خود نیستند که این امر تاخیرهای بیشتری در خط تولید ایجاد کرده است.
علاوه بر این، تعدد قوانین متناقض و تغییرات ناگهانی در سیاست‌های گمرکی، مشکلات را دوچندان کرده است. در برخی موارد، قطعه‌ای که ماه گذشته با یک تعرفه خاص ترخیص می‌شد، ماه بعد مشمول مقررات جدید شده و هزینه‌های اضافه به تولیدکنندگان تحمیل کرده است.
چه عواملی باعث ایجاد بحران تامین قطعات شده است؟ به نظر شما چه راهکارهایی می‌توان برای مدیریت نوسانات نرخ ارز و بهبود شرایط همکاری با تامین‌کنندگان خارجی در صنعت خودرو ارائه داد؟
یکی از مهم‌ترین عوامل بحران، نوسانات نرخ ارز است. افزایش نرخ ارز باعث گران‌تر شدن قطعات وارداتی شده و خودروسازان را مجبور کرده است یا قیمت نهایی خودرو را افزایش دهند یا به دنبال تامین‌کنندگان داخلی بگردند که در برخی موارد با کاهش کیفیت همراه بوده است.
از طرفی، تخصیص ارز نیمایی به قطعه‌سازان به‌کندی انجام می‌شود و همین مساله مشکلات بیشتری برای زنجیره تامین ایجاد کرده است. از دیگر عوامل موثر می‌توان به تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات نقل و انتقال پول و نبود قراردادهای پایدار با تامین‌کنندگان خارجی اشاره کرد.
بسیاری از برندهای خارجی به‌ویژه در خودروهای مونتاژی چینی، به دلیل شرایط نامشخص اقتصادی و ریسک‌های سیاسی، تمایلی به همکاری بلندمدت با ایران ندارند. این مساله باعث شد برخی شرکت‌های داخلی به سمت تامین‌کنندگان غیررسمی و واسطه‌ها بروند که این خود عاملی برای افزایش قیمت تمام‌شده قطعات و پایین آمدن کیفیت شده است.
کمبود قطعات چه تاثیری بر کیفیت و قیمت خودروهای وارداتی و مونتاژی دارد؟ به نظر شما چه تاثیراتی از کمبود قطعات و استفاده از قطعات جایگزین بر کیفیت و قیمت خودروها مشاهده می‌شود و چگونه می‌توان از این مشکلات جلوگیری کرد؟
کمبود قطعات مستقیما منجر به کاهش کیفیت خودروها و افزایش هزینه تمام‌شده تولید شده است. بسیاری از خودروسازان داخلی مجبور شده‌اند از قطعات جایگزین با کیفیت پایین‌تر استفاده کنند که این موضوع در برخی خودروهای مونتاژی دیده شده است. نتیجه این امر افزایش خرابی‌های فنی، کاهش طول عمر قطعات و نارضایتی مصرف‌کنندگان بوده است. در کنار کاهش کیفیت، افزایش قیمت خودروها نیز اجتناب‌ناپذیر بوده است.
از آن‌جا که برخی قطعات با هزینه‌های بالاتر از واسطه‌ها تامین می‌شوند، این هزینه‌ها به مصرف‌کننده نهایی منتقل شده و قیمت نهایی خودروهای مونتاژی و وارداتی به‌شدت افزایش یافته است. این مساله موجب شده است تا خودرو وارداتی از دسترس بخش بزرگی از مشتریان خارج شده و تقاضای بازار دچار افت شود.
نوسانات نرخ ارز و عدم تخصیص به‌موقع ارز ترجیحی به قطعه‌سازان، تا چه اندازه بر کیفیت و قیمت خودروهای تولیدی تاثیرگذار است و چه راهکارهایی برای کاهش این تاثیرات وجود دارد؟
سیاست‌های ارزی دولت به‌ویژه عدم تخصیص به‌موقع ارز نیمایی به قطعه‌سازان، تاثیر شدیدی بر تامین قطعات گذاشته است. نوسانات نرخ ارز باعث شده است قیمت برخی قطعات طی یک سال گذشته تا دو برابر افزایش یابد. این افزایش هزینه، علاوه بر بالا بردن قیمت خودرو، توان مالی قطعه‌سازان را کاهش داده و موجب عقب‌افتادن پرداخت‌های آن‌ها به تامین‌کنندگان خارجی شده است.
همچنین تغییرات ناگهانی در سیاست‌های ارزی دولت، باعث بی‌ثباتی در برنامه‌ریزی تولید خودروسازان شده است. بسیاری از شرکت‌ها قادر به پیش‌بینی هزینه‌های خود در بلندمدت نیستند و همین مساله، سرمایه‌گذاری در بخش قطعه‌سازی را دشوار کرده است.
چه اقداماتی باید انجام شود تا قطعه‌سازان داخلی بتوانند با استانداردهای جهانی رقابت کنند و نیاز به قطعات وارداتی را کاهش دهند؟ آیا حمایت از تولید داخل می‌تواند نیاز به قطعات وارداتی را کاهش دهد؟
در تئوری، بله؛ اما در عمل، تحقق این موضوع از یک‌سو مستلزم اقتصادی بودی تیراژ عرضه خودروهای وارداتی و از سوی دیگر، نیازمند سرمایه‌گذاری کلان، انتقال فناوری و بهبود زیرساخت‌های تولید داخلی است. بسیاری از قطعه‌سازان داخلی هنوز قادر به تولید برخی قطعات با استانداردهای جهانی نیستند.
بنابراین جایگزینی قطعات وارداتی با تولیدات داخلی بدون ارتقای کیفیت، ممکن است مشکلات بیشتری ایجاد کند. درعین‌حال، برخی قطعه‌سازان داخلی توان رقابت با محصولات خارجی را دارند و در صورت حمایت اصولی، می‌توانند بخشی از نیاز خودروسازان را تامین کنند. به همین دلیل، سیاست‌گذاران باید به‌جای محدود کردن واردات، بر ارتقای فناوری و افزایش توان تولید قطعه‌سازان داخلی تمرکز کنند.
