هم‌زمان با تشدید تحریم‌ها و افزایش بی‌رویه نرخ ارز در سال‌های اخیر و هم‌راستا با بالا رفتن قیمت خودروهای تجاری، قیمت قطعات موردنیاز این خودروها نیز در بازار به شدت افزایش یافت و در برخی موارد، این خودروها با کمبود قطعه مواجه شدند.
همین موضوع رفته‌رفته بر وضعیت سلامت خودروهای تجاری تاثیر گذاشت و میزان تصادفات و خسارت‌های ناشی‌از آن‌ها را بالا برد. این در حالی است که در سراسر دنیا، نگهداری درست و تعمیر به موقع خودروهای تجاری از اهمیت بالایی برخوردار است و به‌طور معمول تحت نظر سازمان‌ها و شرکت‌های حمل‌ونقلی انجام می‌شود. در ایران اما به‌واسطه مالک‌محور بودن ناوگان خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین، تعویض قطعات مصرفی و حتی اصلی خودروهای تجاری به مالکان سپرده شده و نظارت خاصی بر آن انجام نمی‌شود.
بنابراین در شرایطی که قیمت قطعات افزایش یافته و هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودروها رشد کند یا در برخی موارد قطعه اصلی به اندازه کافی در دسترس نباشد، دور از انتظار نیست که مالکان این خودروها کمتر به سراغ تعویض قطعه رفته و این خودروها را به حال خود رها کنند. صاحبان خودروهای فرسوده به دلیل نایاب شدن قطعات تاثیر بیشتری از این وضعیت پذیرفته‌اند و باید با مشقت بسیار یا قطعات را هرطور شده تعمیر کنند یا در انبار کاه به دنبال سوزن باشند و قطعات دست دوم را پیدا کنند.
سهم بالای خودروهای فرسوده از کمبود و گرانی قطعات یدکی
صحبت از کمبود قطعات یدکی خودروهای تجاری در کشور در شرایطی مطرح می‌شود که خودروهای فرسوده، سهم بالایی از ناوگان تجاری را در اختیار گرفته‌اند. بنابراین در موقعیتی که امکان نوسازی برای ناوگان تجاری به پایین‌ترین حد خود رسیده و امکان جایگزینی آن‌ها وجود ندارد، بسیار مهم است که این قطعات به وفور در دسترس باشد و امکان تعویض به‌موقع قطعات یدکی و مصرف و حتی تعمیر قطعات اصلی مانند موتور و گیربکس برای مالکان فراهم باشد.
این در حالی است که قطعات خودروهای تجاری در مقایسه با سال‌های اخیر به‌شدت کمیاب شده و حتی در برخی موارد تهیه نایاب هستند و مدل‌های اصلی و باکیفیت جای خود را به قطعات کم‌کیفیت و تقلبی داده‌اند. بنابراین خریداران این قطعات حتی نمی‌توانند اطمینان خاطر حاصل کنند که در صورت دسترسی به یک قطعه و پرداخت هزینه‌های گزاف، قطعه باکیفیتی را تهیه خواهند کرد.
تهیه قطعه استوک از کشورهای همسایه
مدل‌های قدیمی که بیشترین مشکلات را در ناوگان به وجود می‌آورند، با دشواری‌های بیشتری در تامین قطعه مواجه هستند. با توجه به آن‌که قطعات مورد نیاز این خودروها به‌سختی در دسترس است، در سال‌های اخیر بسیاری از مالکان خودروهای تجاری، مجبور به تهیه این قطعات از کشورهای همسایه شده‌اند. این در حالی است که گزارش‌ها نشان می‌دهد برخی از این قطعات که باید مورد تعویض قرار گیرند، بعد از تعمیر در برخی کارگاه‌ها، دوباره به چرخه استفاده بازمی‌گردند؛ موضوعی که ممکن است مخاطرات بسیاری را برای خودروهای تجاری باری به وجود بیاورد.
رشد ۴۰درصدی هزینه سالانه نگهداری خودروهای سنگین
معضل اصلی تامین قطعات خودروهای تجاری و عدم تمایل به سرویس این خودروها را می‌توان در گرانی قطعات جست‌وجو کرد. افزایش هزینه‌های نگهداری از خودروهای تجاری در کنار درآمدهای پایین و نبود کار برای این خودروها باعث شده است تا مالکان خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین ناوگان تمایل چندانی به نگهداری و ادامه این شغل نداشته باشند.
یک فعال حوزه خودروهای سنگین با اشاره به افزایش هزینه نگهداری خودروهای سنگین به «دنیای خودرو» گفت: «کمبود بار در کشوری که حمل‌ونقل آن به جاده و خودروهای تجاری متکی است، یعنی بلااستفاده ماندن بخش بزرگی از خودروها و در نهایت بیکار شدن بسیاری از رانندگانی است که سال‌ها در این بخش زحمت کشیده‌اند.»
میلاد خاموشیان در ادامه تاکید کرد: «کمبود بار یعنی کمبود درآمد؛ وقتی هزینه یک راننده خودرو سنگین به درآمد او غالب باشد، یعنی ماندن در این حوزه صرفه اقتصادی ندارد. در یکی دو سال اخیر کمبود بار و درآمد از یک سو و بالارفتن هزینه نگهداری این خودروها از سوی دیگر سبب شده است تا بسیاری از این شغل خارج شوند.»
وی تصریح کرد: «قیمت قطعات خودروهای سنگین طی یک سال اخیر بین ۲۰ تا ۵۰ درصد و در برخی قطعات شاید ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است. قیمت تایر برای این خودروها نیز طی این مدت بیش از ۴۰ درصد رشد داشته است. به‌طور کلی، مثل بسیاری از مشاغل، تورم در حوزه حمل‌ونقل بیش از درآمد آن بوده و هزینه نگهداری این خودروها بیش از ۴۰ درصد بیشتر شده است.»
