تامین اتوبوس برای حمل‌ونقل تهران و سایر کلانشهرها در سال‌های اخیر به یکی از معماهای پیچیده تبدیل شده است. بحث بر سر این‌که تولیدکنندگان داخلی امکان تامین نیاز ناوگان به اتوبوس‌های جدید را دارند یا باید هر چه سریع‌تر این تقاضا از سوی واردات تامین شود، موضوعی است که به جدال بین موافقان واردات و طرفداران تولید داخل تبدیل شده است. تولیدکنندگان داخلی اتوبوس بارها اعلام کرده‌اند که چنان‌چه تقاضا از سوی دولت یا شهرداری‌ها به موقع اعلام شده و هزینه آن مانند آنچه در واردات اتفاق می‌افتد، سریع پرداخت شود، امکان تولید داخل و تامین نیاز ناوگان وجود دارد. با این‌حال، همواره شاهد آن هستیم که به‌رغم خالی بودن ظرفیت تولیدکنندگان داخلی اما واردات اتوبوس‌ها به اولویت برای شهرداری‌ها به‌ویژه شهرداری تهران تبدیل شده است. به‌تازگی نیز قراردادی با چین منقعد شده است تا بیش‌از ۳هزار دستگاه اتوبوس گازی و الکتریکی وارد تهران شود. اما حالا رئیس شورای شهر تهران اعلام کرده است قراردادهایی که با تامین‌کننددگان داخلی منعقد می‌شود، محقق نخواهد شد.
حذف گام‌به‌گام تولیدکنندگان داخلی از قراردادهای تامین اتوبوس
رئیس شورای شهر تهران در تازه‌ترین اظهارنظر خود اعلام کرده است: «تعداد اتوبوس‌های تولید داخل در قرارداد منعقدشده با مدیریت شهری از ۳هزار به ۲۵۰۰ دستگاه رسیده است. مهدی چمران در ادامه بیان کرد: «فکر نمی‌کنیم حتی میزان تأمین به ۲هزار اتوبوس نیز برسد. متاسفانه خودروسازان نتوانستند اتوبوس‌های مورد نیاز را تحویل دهند.»
وی همچنین ادامه داد: «بهترین کارخانه گفته که ۵۰ اتوبوس تحویل می‌دهد و چون خوش قول است این تعداد را تحویل خواهد داد، اما دیگران به وعده خود عمل نکرده‌اند و فکر نمی‌کنیم تا پایان سال به یکهزار دستگاه نیز برسد.»
کم‌لطفی شهرداری‌ها به اتوبوس‌سازان داخلی
رئیس شورای شهر تهران در حالی صحبت از نبود توان کافی خودروسازان داخلی برای تامین اتوبوس موردنیاز در ناوگان کشور را پیش می‌کشد که خودروسازان بارها خلاف این نظریه را اعلام کرده و گفته‌اند حتی در شرایط تحریمی دشوار هم امکان اتوبوس‌های مورد نیاز ناوگان شهری کشور را دارند.
همچنین باید در نظر داشت که در سال‌های اخیر به دلیل شرایط تحریمی حاکم بر کشور، اتوبوس‌سازان بزرگ داخلی با ظرفیت‌های بسیار کمی کار خود را ادامه داده‌اند و حتی برخی از تولیدکنندگان در این سال‌ها اذعان داشته‌اند که مجبور به توقف خطوط تولیدی خود شده‌اند.
هرچند تمام این مشکلات را نمی‌توان ناشی از آثار تحریمی دانست، بلکه تولیدکنندگان بارها اعلام کرده‌اند سوءمدیریت و عدم ثبت‌سفارش از سوی شهرداری‌ها باعث شده است تقاضایی به تولیدکنندگان این بخش نرسد که به معنای خواب خطوط تولیدی برای آن‌هاست. این در حالی است که با روانه ساختن سفارش تولید اتوبوس طی این سال‌ها، هم تولیدکنندگان به نان و نوایی می‌رسیدند و هم تا امروز بخش بزرگی از ناوگان فوق فرسوده کشور به همت تولیدکنندگان داخلی نوسازی شده بود.
قیمت اتوبوس‌های داخلی گران‌تر از چینی‌ها است؟
رئیس شورای شهر تهران اما تفاوت قیمت محصولات داخلی با مدل‌های خارجی را بهانه دیگری برای عدم سفارش‌گذاری به تولیدکنندگان داخلی عنوان کرد و گفت: «قیمت‌های اعلامی از سوی تولیدکنندگان داخلی برای قرارداد با چینی‌ها جهت واردات اتوبوس با قیمتی که در سفر به چین مطرح شد، بسیار متفاوت است.»
وی همچنین گفت: «البته مقداری باید به تولیدکنندگان حق داد، چون ۱۰ تا ۱۲ سال خط تولید آن‌ها تعطیل بوده است و تا این خط راه‌اندازی شود زمان‌بر خواهد بود.»
چمران در ادامه عنوان کرد: «معتقدم اگر تولیدکنندگان داخلی می‌خواستند، می‌توانستند تولید کنند.»
وی تاکید کرد: «با چینی‌ها قرارداد بسته و تاکید شد که اتوبوس‌ها در همکاری با تولیدکنندگان داخلی تولید شود، اما چون ما عجله داریم و کارخانجات چینی در یک شیفت ۴۵۰ اتوبوس می‌سازند تصمیم گرفتیم اتوبوس بخریم.»
مشکل خودروسازان داخلی در تولید چیست؟
صحبت‌های رئیس شورای شهر در رابطه به سفارش به خودروسازان چینی در حال مطرح می‌شود که خودروسازان داخلی بارها برای تولید انواع اتوبوس و خودروهای عمومی اعلام آمادگی کرده‌اند. خودروسازان داخلی عدم تامین نقدینگی از سوی سفارش‌دهندگان را مهم‌ترین مشکل برای تولید اعلام کرده‌اند. قطعا تولید اتوبوس مانند خودرو سواری نیست. حتی سفارش به کشوری مانند چین با آن حجم زیرساخت‌ها به سرعت آماده نخواهد شد و دو سال زمان برای پوشش کل قرارداد با ایران نیاز دارند. بنابراین اگر هزینه تولید اتوبوس به واحدهای داخلی سپرده و نقدینگی به آن‌ها تزریق شود، خودروسازان داخلی نیز توانایی تولید هزاران دستگاه اتوبوس را خواهند داشت.
