پس از آن که وضعیت تولید اتوبوس در میان تولیدکنندگان داخلی به شرایط بحرانی رسید، پای واردات به این صنعت باز شد. آمارهای تولید نه‌تنها در ماه‌های اخیر، بلکه در سال‌های گذشته نشان از آن دارند که اتوبوس‌سازان کشور با مشکلات بسیاری مواجه هستند؛ مشکلاتی که از داخل و خارج کشور آن‌ها را احاطه کرده است.
در کنار تحریم‌ها که مشکلات مضاعفی را به تولیدکنندگان اتوبوس در کشور تزریق کرده، نبود برنامه‌ریزی برای خرید و عدم سفارش‌گذاری از این خودروسازان توسط سازمان‌های داخلی نیز باعث شده است تا تولید در این بخش در سال‌های گذشته با افت شدیدی همراه شود.
با این‌حال، به‌تازگی مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت مدعی شده که میزان تولید اتوبوس در ۵ماه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با رشد ۲۲درصدی همراه بوده، این درحالی است که آمارهایی که پیش از این توسط این وزارتخانه منتشر شده بود، نشان از افت تولید در این بخش داشت.
رشد ۲۲درصدی تولید اتوبوس در ۵ ماه سال جاری
مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: «میزان تولید اتوبوس از ابتدای امسال تا پایان مرداد، نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۲۲درصدی داشته است. براساس گزارشی که از وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده، مهرداد خسروی در این خصوص اظهار کرده است: «در مرداد ۱۴۰۳، رشد ۱۴۰درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل را شاهد هستیم.»
مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اهمیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اهمیت آسایش شهروندان، اظهار کرد: «وزارت صمت همه تلاش خود را برای افزایش تولید اتوبوس انجام می‌دهد.»
پیش‌تر سرپرست معاونت حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که ظرفیت و توان تولید سالانه هزار دستگاه اتوبوس برقی در کشور ایجاد شده اما تولید آن نیازمند سفارش‌گذاری توسط شرکت‌های حمل‌ونقل است.
کاهش تولید ماهانه براساس آمارهای قبلی
صحبت از رشد ۲۲درصدی اتوبوس در میان تولیدکنندگان داخلی در شرایطی مطرح می‌شود که پیش از این، براساس آمارهایی که وزارت صمت از وضعیت تولید منتشر کرده بود، تولید مینی‌بوس و میدل‌باس نیز در سه‌ماهه سال گذشته ۲۳۲ دستگاه بوده است. بر همین اساس، این تعداد در بهار امسال به ۲۰۳ دستگاه رسیده است. بدین ترتیب، تولید در سال جاری با افت ۱۳درصدی همراه بوده است.
تولید در این بخش همچنین به‌طور ماهانه ۲۷درصد کاهش داشته است. بر این اساس، تولید اتوبوس اگرچه در خردادماه نسبت به اردیبهشت با رشد ۱۳درصدی همراه بوده، اما به‌طور تجمعی افت تولید را به خود دیده؛ به‌طوری‌که در سه ماه بهار امسال ۲۳۱ خودرو تولید شده، حال آن که در مدت مشابه سال گذشته تولید به ۲۵۰دستگاه رسیده بود.
بحران تولید و سفارش‌گذاری در اتوبوس‌سازی‌های کشور
درحالی مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت مدعی رشد ۲۲درصدی اتوبوس در ۵ ماه سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته شده است که ایران‌خودرودیزل به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودروهای تجاری ازجمله اتوبوس در کشور، در زمینه تولید اتوبوس با کاهش چشمگیری در این مدت همراه بوده است.
براساس آمارهایی که در سامانه کدال مربوط به تولید تجمیعی اتوبوس توسط ایران‌خودرودیزل منتشر شده، این تجاری‌ساز بزرگ کشور از ابتدای سال مالی تا پایان مردادماه موفق به تولید ۲۶ دستگاه اتوبوس شده و تنها ۵ دستگاه اتوبوس به فروش رسانده است که نشان از وضعیت بحرانی تولید و البته سفارش‌گذاری این خودروها دارد. این در حالی است که سال گذشته همین تجاری‌ساز در مدت مشابه موفق شده بود ۲۱۲دستگاه اتوبوس تولید کرده و ۲۶۹ دستگاه از انواع اتوبوس را به فروش برساند.
از وضعیت تولید اتوبوس در سایر تولیدکنندگان داخلی نیز آمار دقیقی منتشر نشده است. اما پیش از این، بارها تولیدکنندگان اظهار کرده بودند که ظرفیت تولید در خطوط این شرکت‌ها خالی است و کم‌لطفی دولت به آن‌ها باعث شده است به‌جای خرید و سفارش‌گذاری از تولیدکنندگان داخلی، هزینه‌ها به سمت واردات روانه شود. درحالی‌که همین هزینه‌ها می‌توانست تولید را در میان شرکت‌های داخلی رونق ببخشد و افزایش داخلی‌سازی را به همراه داشته باشد. در این صورت، شاید امروز وزارت صمت می‌توانست با اطمینان بیشتری از رشد تولید اتوبوس‌سازان صحبت کند.
چرا به اتوبوس‌سازان داخلی سفارش خرید داده نمی‌شود؟
تولیدکنندگان داخلی ازجمله بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای سنگین در خاورمیانه یعنی ایران‌خودرو دیزل در حالی با کاهش تولید مواجه شده است که شاهد سفارش‌گذاری برای واردات اتوبوس‌های دست دوم و نو از کشورهای منطقه و البته از چین هستیم. سوال مهم این است که اگر پول برای خرید اتوبوس وجود دارد، چرا به خودروسازان داخلی سفارش داده نمی‌شود و این نقدینگی در تولید داخلی وارد نمی‌شود.
هرچند وزارت صمت و سایر ارگان‌ها آمار تولید را به‌صورت قطره‌چکانی انتشار می‌دهند و همواره سعی بر روبه‌راه جلوه دادن شرایط تولید دارند، اما در صحبت با فعالین این حوزه متوجه می‌شویم که تولید انواع خودروهای سنگین ازجمله اتوبوس به‌شدت کاهش پیدا کرده است و شرکت‌ها در این بخش با حداقل تولید ادامه می‌دهند. به نظر می‌رسد متولیان این بخش ازجمله وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت باید به این بخش ورود کنند و برای فعال‌کردن اتوبوس‌سازان داخلی اقدام عاجلی بیندیشند.
