سعید مدنی، مشاور صنعت خودرو و مدیرعامل اسبق سایپا در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» به بررسی ریشه‌های این مشکلات پرداخته و به راهکارهایی برای خروج از این رکود اشاره کرده است. وی تاکید می‌کند نبود سرمایه‌گذاری کافی در بخش تحقیق‌وتوسعه (R&D) و مداخله‌های بیش‌از حد دولت‌ها، ازجمله عوامل کلیدی این وضعیت است. مدنی همچنین ضمن تایید نیاز به کاهش وابستگی به واردات و توسعه بومی‌سازی قطعات، به اهمیت طراحی پلت‌فرم‌های مشترک بین خودروسازان داخلی اشاره کرد و آن را فرصتی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری دانست.
از نظر شما مهم‌ترین عوامل رکود و ناپایداری در صنعت خودرو چیست؟ آیا مسائل مدیریتی، ناکارآمدی در زنجیره تامین یا تحریم‌های اقتصادی نقش پررنگ‌تری دارند؟
صنعت خودرو به دلایل مختلفی دچار رکود شده است. اول از همه، مدیریت ناکارآمد و خودتحریمی موجود در این حوزه یکی از دلایل اصلی مشکلات ماست. همچنین تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های ارزی به شدت توان رقابت ما را کاهش داده‌اند. نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و عدم به‌روزرسانی فناوری‌ها و زیرساخت‌های تولیدی نیز مزید بر علت شده‌اند.
طی چند سال گذشته که تحریم‌ها تشدید شده است، چه تلاش‌هایی برای کاهش وابستگی به واردات و بومی‌سازی قطعات انجام شده است؟ آیا فکر می‌کنید ایران می‌تواند در این زمینه به خودکفایی برسد؟
تلاش‌هایی برای بومی‌سازی قطعات انجام شده، اما این فرآیند زمان‌بر است و نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری در زیرساخت‌ها دارد. ما در برخی حوزه‌ها پیشرفت‌هایی داشته‌ایم، اما به‌طور کلی هنوز نیازمند توسعه دانش فنی و تقویت قطعه‌سازان داخلی هستیم. بدون‌شک، خودکفایی امکان‌پذیر است، اما نیاز به حمایت‌های دولتی و برنامه‌ریزی روشن دارد.
یکی از مشکلات صنعت خودرو ایران، بهره‌وری پایین است. به نظر شما چرا این صنعت نتوانسته به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شود و چه اقداماتی برای افزایش بهره‌وری لازم است؟
بهره‌وری پایین ناشی‌از ضعف مدیریت، نبود انگیزه‌های مالی و همچنین فقدان رقابت واقعی در بازار است. اصلاحات مدیریتی و افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه می‌تواند بهبود چشمگیری در بهره‌وری به وجود بیاورد. بدون توسعه فناوری‌های تولید و به‌روزرسانی ماشین‌آلات، نمی‌توانیم به سطح استانداردهای بین‌المللی برسیم.
با توجه به نقش دولت در صنعت خودرو، آیا فکر می‌کنید این مداخله‌ها چه میزان به این صنعت خسارت وارد کرده و چه اصلاحاتی نیاز است تا این صنعت رقابتی‌تر شود؟
دخالت‌های دولت باعث ناکارآمدی در این صنعت شده است. دولت باید به‌جای دخالت مستقیم در مدیریت، سیاست‌های حمایتی مناسبی را تدوین کند و به توسعه بخش خصوصی کمک کند. رقابت واقعی زمانی شکل می‌گیرد که دولت از نقش مدیریتی خارج شود و بر سیاستگزاری و حمایت از صنعت تمرکز کند.
با توجه به پیشرفت‌های جهانی در تولید خودروهای هیبرید و پلاگین-هیبرید، یکی از چالش‌های اصلی در ایران نبود تکنولوژی ساخت باتری‌های مناسب برای این خودروهاست. به نظر شما، چه اقداماتی می‌تواند برای توسعه تکنولوژی ساخت باتری در کشور صورت گیرد و آیا این موضوع می‌تواند به‌عنوان یکی از موانع جدی در مسیر تولید خودروهای برقی در ایران شناخته شود؟
ایران پتانسیل تولید خودروهای برقی و هیبرید را دارد، اما زیرساخت‌های موردنیاز، مانند ایستگاه‌های شارژ و شبکه برق، هنوز آماده نیست. علاوه بر این، مشکلات ارزی و مالی نیز موانع بزرگی هستند. ما باید از فناوری‌های روز دنیا استفاده کنیم و زیرساخت‌های مناسب را توسعه دهیم تا بتوانیم در این مسیر پیشرفت کنیم. باتری‌ها یکی از کلیدی‌ترین قطعات برای این نوع خودروها هستند و فناوری ساخت آن‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین در بخش تحقیق و توسعه (R&D) و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی دارد. توسعه این تکنولوژی نه‌تنها مستلزم ایجاد زیرساخت‌های فنی و علمی در کشور است، بلکه نیازمند سیاستگزاری و حمایت‌های گسترده دولتی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی است. ایران باید در این زمینه از تجربیات کشورهای پیشرو بهره بگیرد و به‌طور همزمان زیرساخت‌های انرژی مانند شبکه برق و ایستگاه‌های شارژ را نیز توسعه دهد تا بتواند به رقابت جهانی در زمینه خودروهای هیبرید و برقی بپردازد.
کاهش نرخ بهره‌بانکی چقدر می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو کمک کند؟
کاهش نرخ بهره بانکی می‌تواند سرمایه‌گذاری در این صنعت را افزایش دهد، اما هنوز اعتماد سرمایه‌گذاران به ثبات اقتصادی کم است. مشکلاتی مانند نبود مشوق‌های مالی مناسب و شرایط ناپایدار اقتصادی، مانع از ورود سرمایه‌گذاران به این حوزه می‌شود. ما نیاز به اصلاحات کلان اقتصادی داریم تا بتوانیم سرمایه‌گذاران را به سمت تولید خودرو جذب کنیم.
فرآیند خصوصی‌سازی در صنعت خودرو ایران چگونه پیش رفته است؟
خصوصی‌سازی هنوز به طور کامل اجرا نشده است. بسیاری از بخش‌های صنعت همچنان تحت کنترل دولت باقی مانده‌اند و این باعث ناکارآمدی فرآیند شده است. برای خصوصی‌سازی واقعی، نیاز به آزادسازی بازار و کاهش دخالت‌های دولت داریم.
آیا واردات خودروهای خارجی سهم خودروسازان از بازار را کاهش خواهد داد یا می‌تواند با ایجاد فضای رقابتی به بهبود کیفیت خودروهای داخلی کمک کند؟
واردات خودروهای خارجی اگر به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند به بهبود رقابت و کیفیت خودروهای داخلی بینجامد. اما اگر بدون برنامه‌ریزی واردات انجام شود، ممکن است به صنعت داخلی ضربه بزند. هدف باید افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری خودروهای داخلی باشد.
هزینه‌های مراکز تحقیقاتی خودروسازان به چه صورت است و آیا این هزینه‌ها متناسب با پیشرفت‌های تکنولوژیکی است که در صنعت خودرو ایران مشاهده می‌شود؟
هزینه‌های مراکز تحقیقاتی خودروسازان در ایران معمولا به دلیل محدودیت‌های مالی و اقتصادی، پایین‌تر از استانداردهای جهانی است.
بسیاری از خودروسازان به دلیل نداشتن بودجه کافی، قادر به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای نیستند. این مساله باعث می‌شود که پیشرفت‌های تکنولوژیکی در این صنعت محدود و غیرقابل رقابت با استانداردهای جهانی باشد. برای برطرف کردن این مشکلات، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و تخصیص منابع مالی مناسب احساس می‌شود.
آیا معتقدید سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه در صنعت خودرو ایران کافی است؟ چه اقداماتی باید انجام شود تا این سرمایه‌گذاری‌ها به نتایج ملموس‌تری منتهی شوند؟
به عقیده من، سرمایه‌گذاری در بخش R&D در صنعت خودرو ایران ناکافی است. برای بهبود وضعیت این بخش، باید سیاست‌های تشویقی برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه وضع شود. همچنین تقویت همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد پارک‌های فناوری می‌تواند به ارتقای سطح دانش و فناوری در صنعت خودرو کمک کند. ایجاد شبکه‌های همکاری بین دانشگاه‌ها و صنایع خودروسازی نیز می‌تواند به نتایج ملموس‌تری بینجامد.
باتوجه به چالش‌های موجود در صنعت خودرو، آیا با طراحی پلت‌فرم‌های مشترک بین خودروسازان داخلی موافقید؟ چه مزایا یا معایبی را در این رویکرد می‌بینید؟
بله؛ طراحی پلت‌فرم‌های مشترک بین خودروسازان داخلی می‌تواند مزایای قابل‌توجهی داشته باشد. این رویکرد می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری شود. همچنین، با اشتراک‌گذاری دانش و فناوری، خودروسازان می‌توانند به سرعت به نوآوری‌های جدید دست یابند.
این کار، نیاز به تدوین سیاست‌های مشخص و شفاف برای مدیریت همکاری‌ها دارد که دخالت‌های دولت در امور مدیریتی دو خودروساز بزرگ کشور مخل آن است. این است که به‌جای تشریک مساعی آن‌ها در تحقیق و توسعه یا تولید متنوع اما مبتنی‌بر پلت‌فرم مشترک، شاهد هزینه‌کرد موازی و مضاعف در بسیاری زمینه‌ها هستیم.
