صنعت خودرو ایران یکی از بزرگ‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است که تاثیر زیادی بر اشتغال، رشد اقتصادی و توسعه فناوری‌های نوین دارد. این صنعت به‌ویژه در دهه‌های گذشته با چالش‌های زیادی مواجه بوده است؛ ازجمله تحریم‌های بین‌المللی، کمبود تکنولوژی‌های روز و مشکلات مدیریتی که همگی موجب کاهش کیفیت خودروها و افزایش هزینه‌های تولید شده‌اند. اما درعین‌حال، این صنعت از ظرفیت‌های زیادی برای رشد و پیشرفت برخوردار است و می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مناسب به یکی از صنایع پیشرو در منطقه تبدیل شود. در سال‌های اخیر، به‌رغم مشکلات موجود، تلاش‌هایی برای ارتقای کیفیت خودروهای داخلی و افزایش تولید انجام شده است.
به‌ویژه در شرایط فعلی، با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌ها، خودروسازان ایرانی با چالش‌های فراوانی در تامین قطعات و فناوری‌های نوین روبه‌رو هستند. در این میان، برخی خودروسازان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و بهبود فرآیندهای تولیدی توانسته‌اند بر مشکلات فائق آیند و به افزایش تولیدات خود بپردازند.
محمود نادی، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» گفت: «یکی از مسائلی که همواره برای خودروسازان ایرانی به چالش تبدیل شده، مساله قیمت‌گذاری دستوری است، به‌ویژه در حالی که قیمت‌گذاری خودروها باید با توجه به هزینه‌های واقعی تولید و بازار رقابتی انجام شود، سیستم قیمت‌گذاری دستوری در بسیاری از موارد موجب کاهش کیفیت و افزایش نارضایتی مشتریان شده است.
این شرایط نه‌تنها به ضرر خودروسازان است، بلکه مصرف‌کنندگان نیز در نهایت از خرید خودروهای با کیفیت پایین‌تری بهره‌مند می‌شوند که این امر فشار مضاعفی به اقتصاد کشور وارد می‌آورد.» وی افزود: «علاوه‌بر این، صنعت خودرو ایران نیازمند جذب سرمایه‌گذاری خارجی است تا بتواند در برابر رقابت‌های جهانی و تقاضاهای داخلی تاب بیاورد.
سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند با انتقال تکنولوژی‌های نوین و ارتقای کیفیت محصولات، بازارهای جدیدی را برای خودروهای ایرانی باز کنند. اما این امر مستلزم ایجاد بستری مناسب برای همکاری با خارجی‌ها و همچنین اصلاحات قانونی و مدیریتی است که به توسعه پایدار این صنعت کمک کند.»
نادی ادامه داد: «با اتخاذ سیاست‌های صحیح و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف این صنعت، می‌توان آینده‌ای روشن برای خودروسازی ایران متصور شد. بهبود کیفیت، توجه به تحقیقات و توسعه، افزایش رقابت‌پذیری و حمایت از خودروسازان داخلی، می‌تواند به این صنعت کمک کند تا به سطحی قابل‌رقابت با بازارهای جهانی برسد. اگر دولت و خودروسازان بتوانند به این اهداف دست یابند، صنعت خودرو ایران قادر خواهد بود در آینده‌ای نزدیک در راستای تحقق اهداف اقتصادی کشور گام‌های موثری بردارد.»
با توجه به رکود بازار، چه عواملی باعث شد خودروسازان تصمیم به افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها بگیرند؟
افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها به‌دلیل فشارهای متعدد اقتصادی بر خودروسازان صورت گرفت. یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث این تصمیم شد، افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید است. ازجمله این هزینه‌ها می‌توان به افزایش نرخ مواداولیه، دستمزدها، و هزینه‌های حمل‌ونقل اشاره کرد که خودروسازان را تحت‌فشار قرار داده است.
علاوه بر این، دیرکرد در پرداخت بدهی‌ها به قطعه‌سازان نیز خودروسازان را با مشکلات مالی مواجه کرده و این امر موجب شده است افزایش قیمت‌ها به‌عنوان یک راهکار برای بهبود وضعیت مالی در نظر گرفته شود. با این‌حال، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری نیز تاثیر زیادی در این تصمیم داشته است. در واقع، خودروسازان برای جبران اختلاف بین قیمت تمام‌شده تولید و قیمت فروش، به دنبال افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها هستند. اما این اقدام در نهایت می‌تواند بر رکود بازار بیفزاید، زیرا قدرت خرید مصرف‌کنندگان همچنان پایین است و ممکن است تقاضا در برابر قیمت‌های بالاتر کاهش یابد.
آیا این افزایش قیمت می‌تواند تاثیر مثبتی بر وضعیت بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان داشته باشد؟ به چه صورت ممکن است این تغییرات در تامین مالی و روابط تجاری میان این دو گروه صنعتی اثرگذار باشد؟
افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو می‌تواند به‌طور نسبی جریان نقدینگی خودروسازان را بهبود بخشد و در نتیجه، آن‌ها قادر خواهند بود بخشی از بدهی‌های خود را به قطعه‌سازان پرداخت کنند. این موضوع می‌تواند به‌طور موقت مشکلات مالی خودروسازان را کاهش دهد و زمینه را برای ادامه تولید فراهم کند. با این‌حال، این به معنی حل کامل مشکلات مالی خودروسازان نیست. افزایش قیمت‌ها باید با تدابیر دیگر مانند اصلاح ساختار بدهی‌ها و مدیریت منابع مالی همراه شود تا مشکلات بنیادین این صنعت به‌طور واقعی حل شوند.
در غیر این صورت، افزایش قیمت‌ها تنها یک راهکار موقتی خواهد بود و ممکن است در آینده به دلیل عدم توجه به مشکلات اساسی، خودروسازان دوباره با بحران‌های مشابه مواجه شوند. بنابراین، در کنار این اقدامات، باید به دنبال راه‌حل‌های پایدارتری برای بهبود وضعیت مالی خودروسازان و قطعه‌سازان بود.
واکنش بازار آزاد به این افزایش قیمت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چه تاثیری بر رفتار مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان یا بر رقابت میان برندهای مختلف گذاشته است؟ آیا تغییراتی در الگوهای خرید و تقاضای بازار ایجاد کرده است؟
باتوجه به شرایط اقتصادی، افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو، واکنش همیشگی را در بازار آزاد به همراه نداشت. یعنی به همان نسبتی که قیمت در کارخانه تغییر کرد، در بازار شاهد رشد قیمت نبودیم و دایره نوسان محدودتر بود. این موضوع باعث کاهش فاصله قیمت‌های کارخانه و بازار شد. حتی جهش‌های پیاپی نرخ ارز هم نتوانسته بازار خودرو را همپای خود بالا بکشد، تاجایی‌که در برخی ایام به‌رغم افزایشی بودن قیمت دلار، روند بازار خودرو کاهشی بوده است.
درحقیقت، رکود حاکم بر بازار خودرو و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان موجب می‌شود که بازار آزاد نتواند به این عوامل فزاینده واکنش متناسبی نشان دهد. بسیاری از خریداران به دلیل افزایش قیمت‌ها و کاهش توان مالی، از خرید خودرو منصرف شده‌اند و در نتیجه تقاضا در بازار آزاد کاهش یافته است.
این امر باعث می‌شود حتی با وجود افزایش قیمت‌ها، شکاف قیمتی میان بازار کارخانه‌ای و بازار آزاد همچنان پابرجا بماند. در نتیجه، احتمالا در کوتاه‌مدت، این افزایش قیمت‌ها فقط فشار بیشتری به بازار وارد خواهد کرد و روند بهبود بازار آزاد به کندی پیش خواهد رفت. برای برون‌رفت از این وضعیت، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و افزایش تولید خودرو برای پاسخ به نیاز واقعی بازار است.
با توجه به نرخ ۷۹هزار تومانی دلار در زمان انجام این مصاحبه، اگر نرخ ارز در آینده نوسانات شدیدتری داشته باشد و وارد کانال ۸۰هزار تومانی شود، آیا بازار خودرو دوباره به این متغیر واکنش نشان خواهد داد؟
نوسانات نرخ ارز در سال‌های اخیر تاثیرات قابل‌توجهی بر بازار خودرو داشته و این روند ممکن است در آینده نیز ادامه یابد. صنعت خودرو به‌دلیل وابستگی به واردات قطعات و مواد اولیه، به‌شدت تحت‌تاثیر تغییرات نرخ ارز قرار دارد. به عبارت دیگر، افزایش نرخ ارز می‌تواند به‌سرعت هزینه‌های تولید خودرو را بالا ببرد و این امر مستقیما بر قیمت خودروها تاثیر خواهد گذاشت. اما با توجه به روندهای گذشته، بازار خودرو ممکن است واکنش‌های غیرمنطقی به نوسانات ارز نشان دهد. افزایش بی‌رویه قیمت‌ها به‌ویژه در دوره‌های نوسانی نرخ ارز، ممکن است تنها به‌دلیل ترس از افزایش قیمت‌ها در آینده باشد. به همین دلیل برای جلوگیری از این واکنش‌ها، باید سیاست‌هایی در جهت تثبیت نرخ ارز و کاهش وابستگی صنعت خودرو به واردات اتخاذ شود.
آیا مصرف‌کنندگان خودرو در شرایط فعلی باید به بازار آزاد مراجعه کنند یا بهتر است شانس خود را در طرح‌های فروش خودروسازان بیازمایند؟
در شرایط فعلی، خریداران بهتر است از طرح‌های فروش خودروسازان بهره‌مند شوند. به دلیل فاصله قیمتی میان نرخ کارخانه‌ای و بهای بازار آزاد، خرید از طریق طرح‌های فروش خودروسازان می‌تواند گزینه بهتری باشد. این در حالی است که بازار آزاد درحال‌حاضر با رکود مواجه است و قیمت‌ها به دلیل عدم تقاضای کافی، ممکن است کاهش نیابد. درعین‌حال اگر مصرف‌کننده‌ای قصد خرید از بازار دارد هم باید با دقت بیشتری وارد بازار شود و از خرید در این شرایط صرفا به‌دلیل شایعات یا ترس از افزایش قیمت‌ها خودداری کند. درمجموع، با توجه به شرایط اقتصادی موجود، پیشنهاد می‌شود که خریداران تا زمانی که بازار به ثبات نسبی نرسیده است، از خرید در بازار آزاد خودداری کرده و از طرح‌های فروش رسمی استفاده کنند. هرچند برای کسی که به این زودی‌ها قصد فروش خودرو خریداری‌شده را ندارد و هدفش مصرف طولانی‌مدت است، خرید از بازار غیرمنطقی نیست.
آیا صنعت خودرو ایران با توجه به چالش‌های اقتصادی، فناوری‌های نوین و تغییرات سریع در بازار جهانی، قادر است با خودروسازان بین‌المللی رقابت کند و جایگاه خود را در عرصه جهانی حفظ کند؟ چه عواملی می‌توانند بر توانایی این صنعت در رقابت موثر تاثیر بگذارند؟ آیا سیاست‌های حمایتی دولت می‌توانند به ارتقای کیفیت و افزایش تولید داخلی کمک کند؟
صنعت خودرو ایران از نظر فنی و فناوری هنوز فاصله زیادی با خودروسازان جهانی دارد. درحالی‌که این صنعت توانسته است در برخی زمینه‌ها به خودکفایی نسبی دست یابد، اما در زمینه‌های پیشرفته‌تر مانند فناوری‌های الکتریکی، سیستم‌های پیشرفته رانندگی و کیفیت ساخت، همچنان عقب‌تر از رقبا است.
مشکلاتی همچون عدم دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا، تحریم‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق‌وتوسعه نیز مزید بر علت شده است. با این‌حال، خودروسازان ایرانی به‌ویژه در زمینه تولید خودروهای اقتصادی و پرتیراژ، توانسته‌اند نیازهای بازار داخلی را برآورده کنند. اما برای رقابت با خودروسازان جهانی، نیاز به تغییرات اساسی در فرآیندهای تولید، نوآوری در طراحی و استفاده از تکنولوژی‌های جدید است. بدون ارتقای کیفیت، قابلیت‌های فنی و رعایت استانداردهای جهانی، صنعت خودرو ایران نمی‌تواند به رقابت با بزرگان صنعت خودرو ادامه دهد.
