صنعت خودرو ایران در سال‌های اخیر با بحران‌های متعدد و پیچیده‌ای روبه‌رو بوده است که ریشه در عواملی همچون تحریم‌ها، نوسانات ارزی، مشکلات ساختاری و مدیریتی دارد. افزایش نرخ ارز و کمبود قطعات، دو عامل اصلی هستند که به‌شدت به هزینه‌های تولید فشار آورده و خودروسازان داخلی را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. علاوه بر این، عدم تنوع در محصولات، فرسودگی فناوری‌ها، مشکلات در تامین انرژی و محدودیت‌های موجود در واردات قطعات، شرایطی ایجاد کرده‌اند که خودروسازان را نه‌تنها از رقابت با برندهای خارجی بازداشته، بلکه موجب شده است مشتریان داخلی نیز از محصولات تولید داخل دلزده شوند. این مسائل در کنار وضعیت نابسامان مدیریتی در دو خودروساز بزرگ کشور، چالش‌های اصلی این صنعت را شکل می‌دهند.
در چنین شرایطی، خصوصی‌سازی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارها برای حل بحران‌های موجود در این صنعت مطرح شده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تنها از طریق واگذاری خودروسازان به بخش خصوصی و بهبود فرآیندهای مدیریتی و اقتصادی می‌توان صنعت خودروسازی را از بحران خارج کرد. این فرآیند می‌تواند به تغییرات اساسی در رویکرد مدیریتی، کاهش زیان انباشت و بهبود کیفیت محصولات کمک کند. علاوه‌بر این، مشکل تامین قطعات و مواد اولیه و چالش‌های ارزی از دیگر مسائل برجسته‌ای است که بهبود شرایط آن‌ها نیازمند تدابیر جدی و اصلاحات ساختاری است.
آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با «دنیای خودرو» به تحلیل وضعیت کنونی و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن پرداخته است. وی با اشاره به اهمیت خصوصی‌سازی به‌عنوان ابزاری برای بهبود وضعیت خودروسازان، بر لزوم اصلاحات در قوانین و مقررات موجود تاکید کرد و پیشنهادهایی برای تسهیل واردات قطعات، کاهش تعرفه‌ها و ارتقای کیفیت محصولات داخلی را ارائه کرد. علاوه‌بر این، او معتقد است تنها با ایجاد هم‌افزایی میان قطعه‌سازی و سایر صنایع وابسته و همچنین تقویت همکاری‌های بین‌المللی می‌توان خودروسازی ایران را به سطح رقابت‌پذیری جهانی رساند.
با توجه به وضعیت فعلی تعرفه‌ها و واردات قطعات، آیا شما پیشنهادهایی برای بهبود روند واردات و تامین مواد اولیه دارید؟
واردات قطعات و مواد اولیه در صنعت خودرو یکی از مسائلی است که تاثیر مستقیم بر هزینه تولید و کیفیت محصولات دارد. در شرایط کنونی، تحریم‌ها و تغییرات نرخ ارز مشکلات فراوانی برای واردات قطعات ایجاد کرده و باعث افزایش هزینه‌های تولید در داخل شده است. در این راستا، دولت باید سیاست‌هایی را برای تسهیل واردات مواد اولیه و قطعات موردنیاز اتخاذ کند.
نخست‌آنکه، کاهش تعرفه‌های گمرکی و تسهیل فرآیند واردات می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کند. همچنین، اختصاص ارز ترجیحی برای واردات قطعات و مواد اولیه ضروری است تا خودروسازان بتوانند با هزینه‌های کمتری به تولید بپردازند و فشار کمتری به قیمت نهایی خودرو وارد شود.
همچنین یکی از پیشنهادهای مهم در این زمینه، توسعه همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای مختلف است. از آن‌جا که بسیاری از قطعات خودرویی در کشور تولید نمی‌شود، واردات این قطعات از کشورهای هم‌تراز و با هزینه کمتر می‌تواند یکی از راهکارهای موثر باشد. به‌موازات تسهیل واردات ملزومات تولید نیز باید در راستای توسعه ساخت داخل قدم برداشت و کوشید تا قطعات بیشتری در داخل کشور تولید شود. در این زمینه، تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش قطعه‌سازی و حمایت از تحقیق‌وتوسعه برای تولید قطعات جدید می‌تواند در بلندمدت به کاهش وابستگی به واردات کمک کند.
آیا اصلاحات در قوانین و مقررات خودروسازی می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند؟ به نظر شما چه اصلاحاتی ضروری به نظر می‌رسد؟
قطعا اصلاحات در قوانین و مقررات خودروسازی می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت خودرو ایران، پیچیدگی‌ها و محدودیت‌های قانونی است که تولیدکنندگان را در مواجهه با چالش‌ها و بحران‌ها دچار سردرگمی می‌کند. برای مثال، مشکلات مربوط به ضوابط قیمت‌گذاری دولتی، نوسانات ارزی و تحریم‌ها، به خودروسازان فشار زیادی وارد می‌آورد.
برای حل این مشکلات، یکی از اقدامات اصلی، ایجاد ثبات و شفافیت در قوانین و مقررات است. اصلاحات می‌تواند در چند سطح مختلف انجام شود: نخست؛ باید قانون‌گذاری‌های مربوط به قیمت‌گذاری آزاد شود و خودروسازان اجازه داشته باشند که قیمت‌ها را بر اساس هزینه‌های واقعی تولید تعیین کنند. این اقدام به خودروسازان اجازه می‌دهد تا به‌طور موثرتری با مشکلاتی مانند افزایش نرخ ارز و تغییرات هزینه‌های تولید مقابله کنند. دوم؛ تسهیل روند واردات قطعات و مواد اولیه، از طریق کاهش تعرفه‌های گمرکی و ایجاد تسهیلات برای واردات مواد ضروری، می‌تواند کمک شایانی به تولیدکنندگان کند.
همچنین، حمایت از سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه و افزایش بهره‌وری در تولیدات داخلی، می‌تواند از وابستگی به واردات کاسته و صنعت خودرو را به یک صنعت پایدار و رقابتی تبدیل کند. در نهایت، دولت باید قوانینی را وضع کند که به توسعه رقابت در صنعت خودرو کمک کند. این امر باعث می‌شود خودروسازان مجبور شوند محصولات خود را بهبود بخشند و قیمت‌ها را کاهش دهند تا بتوانند در بازار رقابتی باقی بمانند.
راهکارهای پیشنهادی شما برای افزایش توان رقابت‌پذیری محصولات تولید داخل در برابر رقبای خارجی چیست؟
برای افزایش توان رقابت‌پذیری خودروهای تولید داخل، خودروسازان باید بهبودهای عمده‌ای در کیفیت، طراحی و تکنولوژی‌های تولید داشته باشند. یکی از مهم‌ترین راهکارها، بهبود کیفیت محصولات است. خودروهایی که از نظر کیفیت و ایمنی با رقبای خارجی رقابت نمی‌کنند، نمی‌توانند سهم بزرگی از بازار داخلی یا حتی بازارهای خارجی را به خود اختصاص دهند. بنابراین، لازم است که تولیدکنندگان ایرانی به سمت استفاده از فناوری‌های نوین و ارتقای کیفیت قطعات و فرآیندهای تولید حرکت کنند. دوم؛ باید در طراحی خودروها به نیازها و خواسته‌های مشتریان توجه بیشتری شود. خودروهای ایرانی باید با دقت به نیازهای روز بازار طراحی شوند. این به معنای توجه به جزئیات همچون مصرف سوخت بهینه، طراحی ظاهری جذاب و ایمنی بالاست. برای جلب رضایت مشتریان خارجی نیز باید محصولات به‌گونه‌ای طراحی شوند که با استانداردهای بین‌المللی تطابق داشته باشند. علاوه‌بر این، ارائه خدمات پس از فروش موثر و تضمین کیفیت محصولات، اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب خواهد کرد. همچنین، خودروسازان ایرانی باید به سمت تولید محصولات متنوع‌تر و با توجه به سلایق مختلف بازار حرکت کنند. یکی از مشکلات خودروسازی ایران، کمبود تنوع در مدل‌ها و امکانات خودروها است. بنابراین، توسعه خودروهایی با ویژگی‌های مختلف ازجمله خودروهای برقی، هیبرید و خودروهای با مصرف سوخت پایین می‌تواند کمک زیادی به رقابت‌پذیری خودروهای ایرانی کند.
باتوجه به چالش‌های موجود در قطعه‌سازی، چه پیامی برای مسئولان امر و مدیران اجرایی در صنعت خودرو دارید که می‌تواند به حل مشکلات فعلی کمک کند؟
قطعه‌سازی یکی از ارکان حیاتی صنعت خودرو است و مشکلات آن به‌طور مستقیم بر روند تولید خودرو تاثیر می‌گذارد. برای حل مشکلات موجود در قطعه‌سازی، هم‌افزایی و همکاری‌های نزدیک با صنایع وابسته به‌ویژه در حوزه‌های تولید فولاد، پلاستیک و الکترونیک ضروری است. یکی از مهم‌ترین راهکارها، تقویت شبکه تامین مواد اولیه و قطعات از طریق همکاری‌های داخلی و خارجی است. این همکاری‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ها کمک کند و وابستگی به واردات را کاهش دهد. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات قطعه‌سازی موثر باشد.
بسیاری از شرکت‌های خارجی در زمینه تولید قطعات با کیفیت و استفاده از فناوری‌های نوین تجربه بیشتری دارند و می‌توانند به انتقال دانش فنی و فناوری‌های جدید به قطعه‌سازان ایرانی کمک کنند.
در این زمینه، انعقاد قراردادهای مشترک، سرمایه‌گذاری مشترک و حتی برگزاری دوره‌های آموزشی برای نیروی انسانی قطعه‌سازی می‌تواند باعث ارتقای سطح کیفی تولیدات داخلی شود. درعین‌حال، تشویق به توسعه بازارهای صادراتی برای قطعات خودرویی ایران نیز می‌تواند به رونق این صنعت کمک کند. ایجاد همکاری‌های استراتژیک با کشورهای همسایه و بازارهای منطقه‌ای می‌تواند از واردات قطعات خارجی به ایران جلوگیری کرده و بازارهای جدیدی برای محصولات ایرانی فراهم کند. این موضوع باعث تقویت اقتصاد کشور و ایجاد فرصت‌های شغلی در صنایع مرتبط خواهد شد.
