در نتیجه خودرو مورد نظر یک مشتری، در این چهار گروه کلی خواهد گنجید. اما بیایید نیم‌نگاهی به‌سگمنت پرکاربرد پیکاپ داشته باشیم. سگمنتی که در بازار خودرو جهان نقش یک آچارفرانسه را بازی می‌کند و به‌خصوص در دهه گذشته در بازار ایران نیز بسیار محبوب شده است.

سرآغاز پیکاپ

از زمان رایج شدن استفاده از گاری‌ها و درشکه‌های اسب‌کِش (Horse Drawn) در جهان، این وسایل‌نقلیه در دو نمونه مخصوص حمل سرنشین و حمل بار به‌تولید می‌رسیدند. در نتیجه حمل و جابه‌جایی بار، یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر در مسیر پیشرفت بود. بنابراین جای تعجب ندارد که با تولید انبوه فورد مدل T در ابتدای قرن بیستم، تقریبا بلافاصله نسخه باربر (پیکاپ) آن نیز به‌خط تولید پیوست.

فورد مدل TT سوار بر پلت‌فرم مدل T، با تولید در سال ۱۹۱۷ در زمره نخستین خودروهای تولید انبوه جهان قرار داشت که در سگمنت پیکاپ به‌تولید رسید. خودرویی که با داشتن یک کابین نسبتا کوچک، باقی حجم بدنه خود را به‌فضای بار اختصاص داد تا ذات عمل باربری حفظ شده و امکان افزایش حجم و جرم بار به‌کمک پیشرانه‌های احتراق‌داخلی نوین مقدور شود.

تولید این کلاس از خودروها با سرعت چشم‌گیری در میان خودروسازان آمریکایی رواج یافت. فورد با مدل‌های مختلف و تاریخ‌ساز سری F و رنجر، داج با پاور واگن، رَم و سری D و جنرال‌موتورز با سری C/K و سیلورادو روانه میدان شدند تا تخصص طراحی و تولید این دست خودروها را به‌نام کشور ایالات‌متحده آمریکا ثبت کنند.

وجود پیکاپ‌ها در بازار ایران نیز موضوع جدیدی نبود و نیست؛ اما زمانی که با پیشرفت تکنولوژی، دسترسی عمومی به‌فضای مجازی محقق شد، فرهنگ پیکاپ سواری و قابلیت‌های چندگانه کاری/شهری/تفریحی پیکاپ‌های دو دیفرانسیل نیز به‌ایران رسید.

نتیجه آن شد که تملک پیکاپ‌های دو کابین دو دیفرانسیل در میان مشتریان اوج گرفت و بازار واردات نسخه‌های ژاپنی و تولید داخلی آن از میان محصولات چینی مخصوصا در دهه گذشته بسیار رایج شد. کلاس کم‌تنوعی که برای ایرانیان کاربردی جز حمل بار نداشت، حالا به‌عنوان یک کلاس پرتیراژ از خودروهای درون و برون‌شهری شیک، تفریحی و کارآمد ایفای نقش کرده است.

خانواده پیکاپ‌ها

به صورت کلی خانواده پیکاپ‌ها به چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شود. این چهار گروه شامل پیکاپ سایز کوچک /Compact)کامپکت(، پیکاپ سایز متوسط، پیکاپ سایز بزرگ /Full Size) فول‌سایز( و پیکاپ هِوی دیوتی /Heavy Duty)کاربری سنگین( است.

این چهار کلاس بر حسب استانداردهای سگمنت نظیر توان باربری، رده‌بندی جرم قابل حمل، قابلیت بکسل کردن (Tow) تریلر و استحکام و طراحی مخصوص سیستم انتقال نیرو طبقه‌بندی می‌شوند.اما این دسته‌بندی و تمایز تخصصی در نگاه مشتری چگونه تعبیر شده و چه معنایی دارد؟

برای پاسخ به‌این پرسش نیاز است تا این چهار سگمنت از خانواده پیکاپ‌ها را با دقت بیشتری بررسی کنیم. ناگفته نماند که کلاس‌بندی خودروها بر اساس استانداردهای فدرال و صنعت‌خودرو در کشورهای مختلف با یکدیگر کاملا متمایز است. از این رو ممکن است این دسته‌بندی الزاما با رویه استفاده‌شده در بازارهای مخالف جهان هماهنگ نباشد.

پیکاپ‌های کامپکت: گروه خودروهای کامپکت یا سایز کوچک از خانواده پیکاپ را خودروهایی تشکیل می‌دهند که توان باربری کمتر از ۵۰۰ کیلوگرم دارند و غالبا بر پلت‌فرم خودروهای سواری شکل گرفته‌اند. این گروه از خودروها غالبا تک‌محور و در بسیاری از موارد از نوع محور جلو (FWD) هستند. خودروهایی چون سایپا ۱۳۱، ایکو آریسان و وانت تندر ۹۰ در بازار ایران در سگمنت پیکاپ‌های کامپکت قرار دارند.

مزایا: مصرف سوخت کم، ابعاد جمع‌وجور، وزن کم خودرو، حجم قابل توجه فضای بار و استفاده راحت درون‌شهری از مهم‌ترین مزایای خودروهای این سگمنت است.

معایب: ظرفیت باربری بسیار محدود، شاسی مونوکوک، سیستم انتقال نیروی تک‌محور، ساختار فنی و زیربندی ضعیف از بزرگ‌ترین معایب سگمنت پیکاپ‌های کامپکت است.

پیکاپ‌های سایز متوسط: سایز متوسط‌ها را باید سلطان بلامنازع سگمنت پیکاپ‌ها دانست. تقریبا تمام این خودروها دارای ساختار شاسی مستقل (Body on Frame) هستند که توان باربری، ظرفیت بکسل کردن و دوام فنی آن‌ها را افزایش می‌دهد. این گروه از پیکاپ‌ها در دو نمونه تک‌محور (از نوع(RWD و دو محور (۴WD) با قابلیت کمک ضریب سنگین به‌تولید می‌رسند و توان باربری آن‌ها در بازه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم است.

در بازار ایران خودروهایی چون موسو گرند خان محصول صنایع خودروسازی ایلیا، تویوتا هایلوکس و سایر پیکاپ‌های مونتاژی و وارداتی بازار از سگمنت پیکاپ‌های سایز متوسط به‌حساب می‌آیند.

مزایا: توان باربری مناسب، مصرف سوخت معقول، ابعاد و وزن کلی مشابه ‌خودروهای شاسی‌بلند هم‌کلاس، قابلیت استفاده درون و برون‌شهری و بیراهه‌نوردی، توان باربری درخور توجه و دوام فنی بالا، این پیکاپ‌ها را به آچار فرانسه‌های روزمره بدل می‌کند.

معایب: به‌جز داشتن وزن قابل توجه به‌نسبت محصولات سگمنت سایز کوچک و در نتیجه داشتن مصرف سوخت بالاتر، نمی‌توان عیب و ایرادی از این سگمنت پرکاربرد و بهینه گرفت.

پیکاپ‌های سایز بزرگ: تولید این کلاس از پیکاپ‌ها در تخصص خودروسازان آمریکایی بوده و هنوز هم هست. بنابراین در سال‌های پس از انقلاب هیچ گزینه سایز بزرگ (فول‌سایز) دیگری از سگمنت پیکاپ روانه بازار ایران نشد. به‌صورت کلی این نوع پیکاپ‌ها نسخه‌های قدرتمندتر و بزرگ‌تر نمونه سایز متوسط هستند که توان باربری آن‌ها تفاوت چندانی با سگمنت سایز متوسط ندارد؛ اما در عوض قابلیت بیشتری در بکسل بار دارند. نمونه‌های نادر و قدیمی داج پاور واگن، فورد سری F و شورولت سری C/K که هنوز هم در بازار ایران یافت می‌شوند، از گروه پیکاپ‌های سایز بزرگ هستند.

مزایا: ساختار زیربندی، ستاپ انتقال نیرو، شاسی و تمام سیستم‌های حرکتی این گروه از خودروها به نسبت کلاس سایز متوسط تقویت شده و ارتقا یافته است. از این رو ضمن حمل راحت‌تر بار مخصوصا در بیراهه‌ها، دوام و طول عمر مفید بسیار بیشتری به‌مالک ارائه می‌کنند.

معایب: داشتن وزن بیشتر و پیشرانه بزرگ‌تر به معنای داشتن مصرف سوخت بیشتر است. ابعاد بزرگ‌تر خودرو نیز استفاده از آن در ترافیک مسیرهای درون شهری را دشوارتر می‌کند.

پیکاپ‌های هِوی دیوتی: هرگاه واژه Heavy Duty در ترکیب با نام خودرو استفاده شود، آن خودرو را باید به عنوان قدرتمندترین نسخه از سبد محصولات شرکت دانست. در پیکاپ‌های هوی دیوتی نه تنها توان باربری و بکسل کردن به مراتب بیشتر از نمونه فول‌سایز است، بلکه شاسی، متعلقات انتقال نیرو از موتور و گیربکس گرفته تا دیفرانسیل، ترمزها و تایرها، همگی برای تحمل فشار زیاد و پیاپی ساخته شده‌اند. با داشتن توان حمل بار فراتر ۱.۵ تا حدود ۴ تن، پیکاپ‌های این کلاس حد فاصل میان سگمنت پیکاپ و سگمنت کامیون‌های سایز کوچک را پر می‌کنند و می‌توان آن‌ها را هم‌رده با کامیونت به‌حساب آورد.

مزایا: پیشرانه‌های بسیار قدرتمند و بسیار سخت‌جان با مهندسی پیچیده‌تر، سیستم شاسی و انتقال نیرو بسیار بادوام، باربری و بکسل در وزن‌های بالاتر و توان خیره‌کننده در بیراهه‌نوردی این کلاس را به‌غول‌های نامیرا بدل کرده است.

معایب: داشتن وزن و میزان مصرف سوخت بیشتر در کنار ابعاد بسیار بزرگ خودرو و امکانات ایمنی قابل توجه، این کلاس را به‌خودروهای کاری گردن کلفت و البته گران‌قیمت بدل می‌کند که به‌هیچ عنوان مناسب استفاده روزمره در فضای شهری نیست.

سگمنت‌های نادر

چهار کلاس عنوان‌شده، رایج‌ترین دسته‌بندی برای پیکاپ‌های شهری و برون‌شهری است؛ اما در این میان، دو کلاس جالب توجه دیگر از خانواده پیکاپ‌ها وجود دارد که برای ایرانیان چندان شناخته‌شده و رایج نیست.

کی پیکاپ (Kei Pickup) : خانواده کی پیکاپ، مستقیما از دل خانواده خودروهای سگمنت کی (Kei Car) ژاپن خلق شده‌اند. کی کار به‌خودروهای ویژه بازار ژاپن گفته می‌شود که بر اساس قوانین داخلی این کشور و در سگمنت کوچک‌تر از خودروهای شهری (City Cat) یا مینی‌کار (Mini Car) به‌تولید می‌رسند.

ابعاد این کلاس از خودروها بسیار کوچک و تولید آن‌ها برای خودروساز ژاپنی با معافیت از مالیات همراه است. پیشرانه آن‌ها بسیار کم‌حجم و ضعیف و معمولا بر اساس طراحی پیشرانه موتورسیکلت است و از این رو توان باربری بسیار محدودی دارند. اما برخی از آن‌ها مجهز به‌سیستم انتقال نیرو دو دیفرانسیل هستند و می‌توانند به‌خوبی از پس مسیرهای بیراهه برآیند.

یوت (UTE) : پیکاپ‌های تک‌کابین اسپرت ساخته‌شده بر اساس شاسی و پلت‌فرم خودروهای سواری اسپرت را تحت‌عنوان UTE می‌شناسند که در بازار کشور آمریکای شمالی و استرالیا بسیار محبوب هستند و به‌صورت یوت تلفظ می‌شوند. شورولت اِلکامینو، فورد رَنچرو و هولدن Ute از مشهورترین مثال‌های این کلاس هستند. الکامینو و رنچرو تنها به‌تعداد انگشت‌شمار به‌بازار ایران وارد شد.

بهترین کلاس کدام است؟

واضح است که تمام کلاس‌های بیان‌شده از پیکاپ‌ها به‌منظور تامین هدف به‌خصوصی به‌تولید رسیده‌اند و بدون تردید می‌توان از هر کلاس یک خودرو برتر را معرفی کرد. به‌عنوان مثال از سگمنت پیکاپ‌های سایز بزرگ، فورد F۱۵۰ شناخته‌ شده‌ترین، پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین پیکاپ تاریخ جهان است. اما به این معنا نیست که این خودرو از مدل‌های عرضه‌شده در سگمنت‌های دیگر نظیر کامپکت یا هوی دیوتی بهتر است.

برای پاسخ دادن به این پرسش، باید کاربری، سیاست‌های خودروسازی کشور هدف، فاکتورهای مورد نظر مشتری و صدها اِلِمان دیگر را در نظر گرفت تا پاسخ نهایی قانع‌کننده باشد. به‌عنوان مثال، بازار خودروهای پیکاپ در ایران به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شود.

پیکاپ‌های کاری تک‌محور کامپکت و سایز متوسط نظیر سایپا ۱۳۱، ایکو آریسان و زامیاد Z۲۴ و پیکاپ‌های دو کابین دو دیفرانسیل سایز متوسط نظیر موسو گرند خان صنایع خودروسازی ایلیا، تویوتا هایلوکس‌های وارداتی و بیشتر رقبای مونتاژی این روزهای خودروسازی ایران از کلاس پیکاپ‌ها، در این کلاس قرار می‌گیرند.

این کلاس از خودروها دارای چند مزیت مهم هستند که موجب رشد چشم‌گیر محبوبیت آن‌ها در دو دهه گذشته بازار کشور شده است.

به‌عنوان مثال، خودرویی چون موسو گرند خان دارای ابعاد نهایی قابل کنترل و سهولت در هدایت در فضای شهری و خیابان‌های ایران است. این خودرو کره‌ای برخلاف سایر رقبای امروزی آن در بازار، بر اساس پلت‌فرم شاسی‌بلند رکســـــــتون G۴ توسعه یافته و به‌همین دلیل سواری بسیار نرمی دارد.

به‌پیشرانه‌ای بسیار پیشرفته، قدرتمند و البته کم‌مصرف مجهز است و گیربکس اتوماتیک و سیستم دو دیفرانسیل با کنترل الکترونیکی آن در ترکیب با قفل دیفرانسیل محور عقب، قابلیت استفاده از آن به‌هنگام حمل بار نه تنها در مسیـــــــرهای شهری، بلکه در بیراهه‌های سنگین را نیز فراهم می‌آورد.

سطح امکانات رفاهی و ایمنی عرضه‌شده در آن بسیار رضایت‌بخش است و قیمت نهایی کاملا رقابتی درمقایسه با رقبای وارداتی دست‌دوم ژاپنی و صفرکیلومترهای چینی بازار دارد.

از این رو موسو گرند خان به‌عنوان یک خودرو شاسی‌مستقل به‌صورت هم‌زمان می‌تواند هم به‌عنوان یک خودرو شهری با ظرفیت حمل ۵ سرنشین برای استفاده روزمره ایفای نقش کند و هم در صورت نیاز حجم قابل توجهی از بار شامل تجهیزات کمپ و آفرود را با ظرفیت کامل از بیراهه‌ها عبور دهد و به‌عنوان یک شاسی‌بلند نرم و ایمن آفرودی در تعطیلات آخر هفته ظاهر شود.

این مهم موجب می‌شود سگمنت پیکاپ‌های دو کابین دو دیفرانسیل سایز متوسط در بازار ایران به‌عنوان یک آچار همه‌کاره در زمره محبوب‌ترین نوع پیکاپ‌ها قرار بگیرد. از این رو انتخاب یک خودرو ایده‌آل از سبد نسخه‌های صفرکیلومتر این سگمنت در بازار ایران می‌تواند معادله را به‌نفع مشتری نهایی تغییر دهد.

خودرویی که دارای اعتبار جهانی برند، ستاپ فنی قدرتمند و با دوام به‌همراه فضای کابین جادار، لوکس و ایمن باشد و در عین حال از قیمت معقول برخوردار بوده و در زمینه گارانتی و شبکه خدمات پس از فروش نیز حضور پررنگی داشته باشد.