بدهی معوق خودروسازان به قطعه‌سازان و چالش‌های اقتصادی ازجمله نوسانات ارزی و تورم، منجر به افزایش هزینه‌های تولید قطعات شده و این امر فشار زیادی به تولیدکنندگان قطعه وارد کرده است؛ تاجایی‌که توانایی این واحدها برای تامین قطعات باکیفیت و قیمت مناسب کاهش یافته و تامین قطعات با تاخیر همراه شده که مانع شتاب‌گیری بالای تولید خودرو در روزهای پایانی سال می‌شود. با این‌حال، به‌رغم تمامی این مشکلات، صنعت قطعه کشور همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و بسیاری از تولیدکنندگان در تلاش هستند تا با ایجاد زیرساخت‌های جدید و بهبود فرآیندهای تولید، کیفیت و کمیت تولیدات خود را افزایش دهند؛ رویکردی که در شرایط اقتصادی کنونی نیاز به حمایت‌های جدی از سوی دولت و نهادهای مرتبط برای ثبات و رشد صنعت قطعه‌سازی دارد.
در همین راستا، خصوصی‌سازی صنعت خودرو ایران به‌عنوان یک راهکار کلیدی برای بهبود عملکرد و افزایش رقابت‌پذیری در این حوزه، در دستور کار دولت قرار گرفته است. با توجه به چالش‌های اقتصادی و نیاز به اصلاح ساختار، این فرآیند با هدف کاهش تصدی‌گری دولت و ایجاد فضایی مناسب برای فعالیت بخش خصوصی طراحی شده است. اما این مسیر با پیچیدگی‌ها و مقاومت‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی مواجه است که می‌تواند مانع از تحقق اهداف موردنظر شود.
موسی ترابی، فعال و کارشناس حوزه خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به تحلیل ابعاد مختلف خصوصی‌سازی در صنعت خودرو پرداخت و یکی از مهم‌ترین چالش‌ها را دخالت‌های دولت در بنگاه‌های بزرگ عنوان کرد. او تاکید کرد این دخالت‌ها نه‌تنها مانع از تصمیم‌گیری‌های مستقل و کارآمد می‌شوند، بلکه می‌توانند به کیفیت محصولات و قیمت‌ها آسیب بزنند. ترابی همچنین به ضرورت ایجاد آمادگی در بدنه صنعت خودرو برای پذیرش تغییرات و همکاری با بخش خصوصی اشاره کرد و راهکارهایی برای عبور از چالش‌های کنونی ارائه داد.
مهم‌ترین اتفاقی که باید در صورت موفقیت‌آمیز بودن خصوصی‌سازی خودروسازان در انتظار آن باشیم، چیست؟
خصوصی‌سازی صنعت خودرو یکی از سکوهای اصلی برای ارتقای این صنعت محسوب می‌شود. در شرایط کنونی، خودروسازان دولتی به دلیل وابستگی به تصمیمات دولتی و نهادهای اجرایی، قادر به عملکرد مستقل و رقابتی نیستند. این وضعیت موجب می‌شود که بازار خودرو به‌صورت غیررقابتی باقی بماند و کیفیت تولیدات بهبود نیابد. همچنین، محدودیت‌های مالی و مدیریتی در شرکت‌های دولتی مانع از پاسخگویی موثر آن‌ها در برابر رقبا و به‌کارگیری نوآوری‌های لازم در تولیدات می‌شود. با این‌حال، روند خصوصی‌سازی به‌طور کامل و موثر در حال انجام نیست و خودروسازان بزرگ هنوز تحت نظارت و کنترل دولت قرار دارند. برای موفقیت خصوصی‌سازی، ضروری است که فرآیند واگذاری شرکت‌ها به بخش‌خصوصی به شکلی شفاف و مطابق با استانداردهای جهانی انجام گیرد تا رقابت در صنعت خودرو افزایش یابد و خودروسازان بتوانند به تولیدات با کیفیت‌تر و قیمت مناسب‌تری دست یابند.
مهم‌ترین چالش‌هایی که تصدی‌گری دولت برای مدیران بخش خصوصی صنعت خودرو بر جای گذاشته، چیست؟
چالش بدهی‌های معوق به قطعه‌سازان یکی از بزرگ‌ترین معضلات صنعت خودرو است. این بدهی‌ها تاثیر مستقیمی بر توان مالی تولیدکنندگان قطعه دارند و موجب می‌شوند که بسیاری از این شرکت‌ها نتوانند به فعالیت‌های خود ادامه دهند یا به سرعت تولیدات خود را به‌روز کنند. برای حل این مشکل، ضروری است که خودروسازان به تعهدات مالی خود به قطعه‌سازان عمل کنند و پرداخت‌ها را در زمان مقرر انجام دهند. همچنین، استفاده از ابزارهای مالی مانند تهاتر بدهی‌ها یا پرداخت اقساطی برای تسویه حساب می‌تواند فشار مالی بر تولیدکنندگان قطعه را کاهش دهد. بهبود روابط مالی میان خودروسازان و قطعه‌سازان از طریق انعقاد قراردادهای شفاف و ایجاد شرایط مناسب برای تامین مالی قطعه‌سازان نیز می‌تواند گام موثری در حل این معضل باشد. حمایت‌های دولتی با ایجاد صندوق‌های حمایت مالی و تسهیلاتی برای قطعه‌سازان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بدون فشارهای مالی، به تولیدات خود ادامه دهند.
رویه معمول دولت و مجلس در قبال صنعت خودرو باید با چه تغییراتی پس از خصوصی‌سازی خودروسازان همراه شود؟
دولت و مجلس باید از دخالت‌های غیرضروری در تصمیم‌گیری‌های صنعت خودرو خودداری کنند و به بخش خصوصی اجازه دهند که بدون فشارهای دولتی، تصمیمات استراتژیک خود را اتخاذ کند. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که دولت می‌تواند انجام دهد، فراهم کردن یک محیط رقابتی و شفاف است که به رشد و توسعه صنعت خودرو کمک کند. این شامل حذف قیمت‌گذاری دستوری و ایجاد شرایطی است که خودروسازان بتوانند به‌طور مستقل قیمت‌گذاری کنند و محصولات خود را براساس نیاز بازار ارائه دهند.
سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی و بهبود فرآیندهای صادراتی نیز می‌تواند به رشد صنعت خودرو کمک کند. کاهش مالیات‌ها و هزینه‌های تولید، تسهیل فرآیندهای گمرکی و بهبود دسترسی به منابع مالی می‌تواند به تقویت بخش خصوصی و افزایش قدرت رقابت در بازارهای بین‌المللی کمک کند. همچنین دولت باید با برنامه‌ریزی صحیح و سیاستگزاری موثر در زمینه‌های آموزش، تحقیق و توسعه و نوآوری در صنعت خودرو، زمینه را برای رشد پایدار این صنعت فراهم کند.
مهم‌ترین ویژگی‌های مدیریت خصوصی در صنعت خودرو چیست؟
خصوصی‌سازی می‌تواند نقش موثری در بهبود کیفیت و کاهش قیمت‌ها در صنعت خودروسازی ایفا کند. درصورتی‌که خصوصی‌سازی به‌درستی انجام شود و خودروسازان خصوصی بتوانند در فضای رقابتی فعالیت کنند، آن‌ها به‌طور طبیعی به دنبال بهبود کیفیت محصولات خود خواهند بود تا در برابر رقبا موفق‌تر عمل کنند. همچنین بخش‌خصوصی به دلیل انگیزه‌های اقتصادی و بازاریابی بیشتر، تمایل دارد که فرآیندهای تولید را بهینه‌سازی کرده و هزینه‌ها را کاهش دهد. اما این امر بستگی به نحوه اجرای خصوصی‌سازی دارد. اگر واگذاری‌ها در ادامه نیز به‌درستی و با رعایت اصول رقابتی انجام شود، قطعا کیفیت و رقابت در بازار افزایش خواهد یافت. در غیر این صورت، اگر شرکت‌های خصوصی جدید به شکلی غیرکارشناسی و با شیوه‌های نادرست واگذار شوند، ممکن است مشکلاتی مشابه به دوران دولتی بودن ایجاد شود و تاثیرات منفی بر کیفیت و قیمت‌ها داشته باشد.
چگونه خصوصی‌سازی می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات و کاهش قیمت‌ها در صنعت خودروسازی کمک کند و چه عواملی ممکن است مانع از دستیابی به این اهداف شوند؟
یکی از چالش‌های اصلی در صنعت خودروسازی کشور، عدم توجه کافی به نوآوری و فناوری‌های جدید است. بسیاری از خودروسازان به‌دلیل محدودیت‌های مالی و مدیریتی، قادر به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه نیستند.
این امر باعث می‌شود که محصولات تولیدی نتوانند با استانداردهای جهانی هم‌خوانی داشته باشند و در رقابت با تولیدکنندگان خارجی عقب بمانند. برای غلبه بر این چالش، لازم است که خودروسازان به همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بپردازند و از تجربیات و دانش متخصصین بهره‌مند شوند. همچنین، دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات مالی و حمایت‌های لازم، زمینه را برای نوآوری و ارتقای فناوری در صنعت خودرو فراهم کند.
چه چالش‌هایی در زمینه نوآوری و فناوری‌های جدید در صنعت خودرو وجود دارد و چگونه می‌توان با همکاری میان خودروسازان و مراکز تحقیقاتی این چالش‌ها را برطرف کرد؟
تغییرات اقلیمی و افزایش نگرانی‌ها درباره آلودگی محیط زیست، فشار زیادی بر صنعت خودرو وارد کرده است. بسیاری از کشورها به سمت تولید خودروهای الکتریکی و هیبرید حرکت کرده‌اند و این موضوع به یک ضرورت برای خودروسازان تبدیل شده است. در این راستا، خودروسازان باید به تحقیق و توسعه فناوری‌های سبز بپردازند و محصولات خود را براساس استانداردهای زیست‌محیطی به‌روز کنند. این تغییرات نه‌تنها به بهبود تصویر برندها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند موجب جذب مشتریان جدید و افزایش فروش شود.
همچنین، دولت‌ها باید با ارائه مشوق‌های مالی و تسهیلات برای تولید خودروهای سبز، از این روند حمایت کنند. بازارهای بین‌المللی نقش بسزایی در رشد و توسعه صنعت خودرو دارند. صادرات محصولات به بازارهای جهانی می‌تواند به افزایش درآمد و بهبود وضعیت مالی خودروسازان کمک کند. همچنین، ورود به بازارهای بین‌المللی فرصتی برای یادگیری از تجربیات دیگر کشورها و به‌کارگیری بهترین شیوه‌ها در تولید و مدیریت فراهم می‌آورد. با این‌حال، خودروسازان باید با چالش‌هایی نظیر رقابت شدید، مقررات سخت‌گیرانه و تغییرات سریع در تقاضای بازارهای دیگر مواجه شوند. بنابراین، ضروری است که خودروسازان با تحلیل دقیق بازارهای هدف و تطبیق محصولات خود با نیازهای مشتریان در این بازارها، استراتژی‌های مناسبی را برای ورود به بازارهای بین‌المللی تدوین کنند.
