صنعت خودرو کشور در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است که ریشه در ساختارهای اقتصادی و مدیریتی آن دارد. عدم هماهنگی بین تولیدکنندگان و سیاستگزاران، تامین مواد اولیه و وابستگی به واردات، ازجمله مشکلاتی هستند که بر کیفیت و کمیت تولیدات داخلی تاثیر گذاشته‌اند. در همین زمینه، علی جدی، کارشناس صنعت و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس یازدهم در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به بررسی این چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی برای تقویت تولید داخلی پرداخت.
وی تصریح کرد: «یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، عدم توانایی تولیدکنندگان در شناسایی صحیح نیازهای بازار است. این موضوع منجر به تولید خودروهایی می‌شود که به دلیل عدم توجه به سلیقه و نیازهای مصرف‌کنندگان، با استقبال خوبی مواجه نمی‌شوند. به‌علاوه، مشکلات تامین مواد اولیه و وابستگی به واردات قطعات، تولیدکنندگان را در معرض نوسانات ارزی و تحریم‌ها قرار می‌دهد که این وابستگی نه‌تنها هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد، بلکه زمان تولید را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
جدی افزود: «ایجاد یک چارچوب قانونی شفاف برای حمایت از تولیدکنندگان و تسهیل فرآیندهای اداری می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. به‌علاوه، تقویت زیرساخت‌های صنعتی و ایجاد بسترهای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی نیز از دیگر اقدامات ضروری است.»
این نماینده سابق مجلس همچنین به تاثیر واردات خودروهای نو و دست دوم بر بازار و صنعت خودرو داخلی اشاره کرد و ادامه داد: «واردات خودروهای خارجی می‌تواند به کاهش قیمت‌ها در کوتاه‌مدت کمک کند، اما در بلندمدت ممکن است به تضعیف تولید داخلی منجر شود. وقتی خودروهای وارداتی با قیمت‌های پایین‌تر به بازار عرضه می‌شوند، تولیدکنندگان داخلی برای رقابت با این قیمت‌ها با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند.»
وی نوسانات نرخ ارز را یکی از عوامل کلیدی در تعیین هزینه‌های واردات خودرو و تاثیر آن بر قیمت نهایی خودروها دانست و پیشنهاد داد که وزارت صمت در راستای کاهش مصارف ارزی و افزایش تکیه بر توان ساخت داخل، تکیه با همکاری بانک مرکزی، راهکارهایی را برای تامین مالی پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه و حمایت از تولیدکنندگان داخلی ارائه کرده و عملیاتی کند.
به نظر شما بزرگ‌ترین چالشی که صنعت خودرو کشور با آن‌ها مواجه است، چیست؟
صنعت خودرو کشور با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که ریشه در ساختارهای اقتصادی و مدیریتی دارد، اما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، عدم هماهنگی بین تولیدکنندگان و سیاستگزاران است. این عدم هماهنگی باعث می‌شود که تولیدکنندگان نتوانند به‌درستی نیازهای بازار را شناسایی کنند و در نتیجه، محصولات تولیدی آن‌ها به لحاظ تیراژ، کیفیت و تنوع، با تقاضای واقعی همخوانی ندارد. علاوه بر این، مشکلات تامین مواد اولیه و قطعات نیز به‌عنوان یک چالش جدی مطرح است. وابستگی به واردات قطعات، تولیدکنندگان را در معرض نوسانات ارزی و تحریم‌ها قرار داده است. این وابستگی نه‌تنها هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد بلکه زمان تولید را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
واردات خودروهای نو و دست‌دوم چه تاثیری بر بازار و صنعت خودرو داخلی دارد؟ آیا باید محدودیت‌هایی برای واردات در نظر گرفته شود تا تولید داخلی تقویت شود؟
واردات خودروهای نو و دست‌دوم می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر بازار و صنعت خودرو داخلی داشته باشد. از یک‌سو، این واردات می‌تواند به کاهش قیمت‌ها در کوتاه‌مدت کمک کند و به مصرف‌کنندگان گزینه‌های بیشتری برای انتخاب ارائه دهد. اما از سوی دیگر، در بلندمدت ممکن است به تضعیف تولید داخلی منجر شود.
وقتی که خودروهای وارداتی با قیمت‌های پایین‌تر به بازار عرضه می‌شوند، تولیدکنندگان داخلی برای رقابت با این قیمت‌ها با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند. البته با توجه به تعرفه ۱۰۰ درصدی واردات برای سال آینده، دست‌کم از این بابت جای نگرانی نیست. نگرانی اصلی برای سال آینده، مصوبه تغییر نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه‌های گمرکی است که تبدیل به کابوس خودروسازان، مونتاژکاران، واردکنندگان و مصرف‌کنندگان بازار خودرو شده است.
براساس این مصوبه، دولت قصد دارد در سال ۱۴۰۴، نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه‌های گمرکی را برای تمامی واردکنندگان شامل قطعات خودرو، خودرو وارداتی، مواد اولیه تولید قطعات خودرو در کشور و...، از ۲۸.۵۰۰ تومان به میانگین قیمت ارز در سامانه توافقی تغییر دهد که درحال‌حاضر میانگین قیمت حواله دلار در آن حدود ۶۸هزار تومان است. این تغییر ناگهانی، تقریبا در قیمت تمام‌شده تمامی خودروها - چه خودروهای تولید داخل، چه خودروهای مونتاژی و چه خودروهای وارداتی - افرایش قابل توجهی رقم خواهد زد و خودرو را نسبت به قبل، به کالایی لوکس‌تر و سرمایه‌ای‌تر تبدیل خواهد کرد.
با توجه به دو عامل «نوسانات نرخ ارز» و «تغییر ارز مبنای محاسبه تعرفه در سال آینده»، چه تدابیری را برای مدیریت هزینه‌های واردات خودرو و تاثیر آن بر قیمت نهایی خودروها می‌توان به کار بست؟
نوسانات نرخ ارز به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در تعیین هزینه‌های واردات خودرو و تاثیر آن بر قیمت نهایی خودروها شناخته می‌شود. این نوسانات نه‌تنها بر قیمت خودروهای وارداتی تاثیر می‌گذارد، بلکه بر قیمت خودروهای داخلی نیز اثرگذار است. زیرا بسیاری از قطعات مورد نیاز تولید خودرو در داخل کشور نیز تحت تاثیر قیمت ارز قرار دارند. به همین دلیل، مدیریت این نوسانات از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از تدابیر پیشنهادی، ایجاد مکانیزم‌هایی برای تثبیت قیمت‌ها و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها است.
به‌عنوان مثال، در راستای کاهش مصارف ارزی و ایجاد امکان افزایش تکیه بر توان ساخت داخل، می‌توان با همکاری وزارت صنعت و بانک مرکزی، راهکارهایی برای تامین مالی پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه و حمایت از تولیدکنندگان داخلی ارائه داد. همچنین، ایجاد صندوقی برای حمایت از تولیدکنندگان و تامین مالی پروژه‌های تحقیق‌وتوسعه می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات و تثبیت قیمت‌ها کمک کند. علاوه بر این، شفافیت در قیمت‌گذاری و اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز درباره قیمت‌ها و شرایط بازار، می‌توان اعتماد عمومی را افزایش داد و به رونق بازار کمک کرد.
برای افزایش عمق داخلی‌سازی در صنعت خودرو، چه استراتژی‌هایی را باید دنبال کرد؟
افزایش عمق داخلی‌سازی در صنعت خودرو نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است. یکی از استراتژی‌های کلیدی، همکاری نزدیک با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای توسعه فناوری‌های جدید و تولید قطعات داخلی است. این همکاری‌ها می‌توانند به تولیدکنندگان کمک کنند تا به فناوری‌های نوین دست یابند و کیفیت تولیدات خود را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، در سال‌های گذشته و دوران اوج میزهای داخلی‌سازی، پروژه‌های مشترکی بین دانشگاه‌ها و صنعت خودرو شکل گرفت که به توسعه فناوری‌های نوین و تولید قطعات پیشرفته کمک کردند. این پروژه‌ها شامل تحقیقات در زمینه‌های مختلف مانند علم مواد، مهندسی مکانیک و الکترونیک خودرو بود.
همچنین، حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوآور به‌عنوان موتور محرکه‌ای برای نوآوری در صنعت خودرو اهمیت دارد. این شرکت‌ها می‌توانند با ارائه راهکارهای نوآورانه، به بهبود فرآیندهای تولید و کاهش هزینه‌ها کمک کنند. درنهایت، برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای صنعتی برای معرفی دستاوردهای داخلی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیز ازجمله اقداماتی است که می‌تواند به تقویت صنعت خودرو کمک کند.
به میزهای داخلی‌سازی اشاره کردید. این میزها عملا روی میز پنجم متوقف شد و ادامه نیافت. سوال این‌جاست که میزهای داخلی‌سازی چه نقشی در بهبود فرآیند تولید و کاهش وابستگی به واردات قطعات داشتند؟ به نظر شما چه چالش‌هایی توقف برگزاری میزهای داخلی سازی به وجود آورد؟
میزهای داخلی‌سازی به‌عنوان یک نهاد هماهنگ‌کننده، توانستند ارتباط بین خودروسازان، قطعه‌سازان و دانشگاه‌ها را تقویت کرده و به تبادل اطلاعات و تجربیات کمک کنند. این میزها به تولیدکنندگان این امکان را دادند که نیازهای خود را به‌صورت مستقیم با سیاستگزاران در میان بگذارند و راهکارهای مناسبی برای حل مشکلات خود پیدا کنند.
نتایج ملموس این میزها شامل کاهش وابستگی به واردات و افزایش تولید داخلی بوده است. به‌عنوان مثال، برخی از تولیدکنندگان توانسته‌اند با استفاده از فناوری‌های جدید و همکاری با دانشگاه‌ها، قطعاتی را تولید کنند که قبلا به‌طور کامل وارداتی بودند.
این امر نه‌تنها به کاهش هزینه‌های تولید کمک کرده، بلکه به افزایش کیفیت محصولات داخلی نیز انجامیده است. اما چالش‌هایی مانند کمبود سرمایه‌گذاری، ضعف زیرساخت‌ها و نبود یک برنامه جامع برای توسعه پایدار صنعت خودرو این میزها را متوقف کرد. رفع این چالش‌ها نیازمند تلاش‌های مستمر و همکاری نزدیک بین بخش‌های دولتی و خصوصی است تا بتوان به بهبود وضعیت صنعت خودرو دست یافت.
