صنعت خودرو ایران در دهه‌های اخیر با چالش‌های فراوانی دست‌وپنجه نرم کرده است که نوسانات ارزی، کمبود قطعات، مشکلات مدیریتی و سیاست‌های دولتی همگی به بخشی از این بحران‌ها تبدیل شده‌اند. درحالی‌که خودروسازان بزرگ کشور با زیان انباشته شده روبه‌رو هستند و بخش‌های مختلف این صنعت تحت فشار قرار دارند، بحث خصوصی‌سازی به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای نجات این صنعت مطرح شده است. خصوصی‌سازی می‌تواند به تغییرات اساسی در ساختار مدیریتی و اقتصادی خودروسازان منجر شود؛ امری که بسیاری از کارشناسان صنعت خودرو به آن امیدوارند تا از افزایش زیان و کاهش کیفیت تولید جلوگیری کنند. افزایش نرخ ارز در سال‌های اخیر نیز تاثیرات منفی گسترده‌ای بر صنایع خودرو و قطعه‌سازی کشور گذاشته است.
با وقوع نوسان‌های شدید در نرخ ارز و افزایش هزینه‌های واردات مواد اولیه و قطعات، تولید خودرو به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار گرفته است و خودروسازان به ناچار مجبور به افزایش قیمت‌ها شده‌اند. در کنار این بحران‌ها، کمبود انرژی نیز مزید بر علت بوده و تولیدکنندگان داخلی با مشکلاتی نظیر کاهش ساعات کاری، کاهش بهره‌وری و در نهایت افت تیراژ تولید مواجه هستند. این مشکلات، صنعت خودرو را به مرحله‌ای حساس و بحرانی رسانده است.
آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو»، به تحلیل دقیق وضعیت صنعت خودرو، تاثیرات افزایش نرخ ارز، بحران کمبود انرژی و راهکارهای عملی برای حل مشکلات موجود پرداخته است. او از ضرورت خصوصی‌سازی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای بهبود مدیریت و افزایش بهره‌وری در خودروسازی سخن گفت. خالقی همچنین تاکید کرد: «برای جلب اعتماد مشتریان داخلی و خارجی، ارتقای کیفیت و تنوع محصولات امری حیاتی است.»
وی از ایجاد همکاری‌های بین‌المللی و هم‌افزایی صنعت قطعه‌سازی با دیگر صنایع وابسته به‌عنوان کلید حل چالش‌های بزرگ یاد کرد و پیشنهادهایی برای توسعه رقابت‌پذیری خودروهای تولید داخل در برابر رقبا ارائه داد.
آیا دولت برای ممانعت از افزایش زیان انباشته خودروسازان باید دوباره قیمت‌ها را افزایش دهد؟
در شرایط کنونی که نرخ ارز به‌شدت افزایش یافته و تاثیر زیادی بر هزینه‌های تولید دارد، افزایش قیمت‌ها در راستای حفظ زیان انباشته خودروسازان اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. افزایش نرخ ارز به‌خصوص در بخش واردات قطعات و مواد اولیه، باعث افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه فشار بر خودروسازان شده است. در این شرایط، چاره‌ای جز افزایش قیمت محصولات وجود ندارد تا خودروسازان بتوانند زیان انباشت خود را کاهش دهند و به ادامه تولید بپردازند. اما نکته مهم این است که افزایش قیمت‌ها باید با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و قدرت خرید مصرف‌کنندگان انجام شود.
در غیر این صورت، این اقدام می‌تواند موجب کاهش تقاضا در بازار و تشدید رکود در صنعت خودرو شود. علاوه بر این، دولت باید به دنبال راهکارهایی برای حمایت از صنایع داخلی و تقویت تولیدات داخلی باشد.
اصلاح سیاست‌های ارزی، افزایش حمایت از قطعه‌سازان داخلی و کاهش وابستگی به واردات ازجمله اقداماتی هستند که می‌توانند فشار ناشی از نوسانات ارزی را کاهش دهند. به‌طور کلی، قیمت‌ها باید به‌طور تدریجی و با توجه به شرایط بازار تنظیم شوند، اما اگر این سیاست‌ها به درستی اجرا نشود، ممکن است بحران جدیدی برای خودروسازان ایجاد شود که به افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و کاهش تقاضا منجر شود.
چه پیشنهادهایی در مورد خصوصی‌سازی صنعت خودرو دارید؟ آیا این راهکار می‌تواند به نجات خودروسازان کمک کند؟
خصوصی‌سازی یکی از مهم‌ترین راهکارهایی است که می‌تواند به نجات خودروسازان و بهبود وضعیت کلی صنعت خودرو کمک کند. واگذاری خودروسازان به بخش خصوصی به‌ویژه در شرایطی که زیان انباشته و مشکلات مدیریتی در این صنعت وجود دارد، می‌تواند باعث تغییرات اساسی در نحوه مدیریت و بهبود عملکرد این شرکت‌ها شود. بخش خصوصی معمولا توانایی بهتری در اتخاذ تصمیمات سریع و انعطاف‌پذیر دارد و می‌تواند منابع مالی مورد نیاز برای بهبود تولید و کیفیت را تامین کند.
علاوه بر این، خصوصی‌سازی می‌تواند با رقابتی‌تر کردن بازار، به افزایش کیفیت محصولات و کاهش قیمت‌ها کمک کند، زیرا شرکت‌های خصوصی برای حفظ سهم بازار خود باید به کیفیت و قیمت توجه بیشتری داشته باشند. اما در شرایط کنونی، موانع زیادی برای خصوصی‌سازی وجود دارد. نخست آنکه؛ بخش دولتی تمایلی به واگذاری کامل خودروسازان ندارد، زیرا این صنعت جزو صنایع حساس و استراتژیک کشور محسوب می‌شود و دولت به دلایل اقتصادی و اجتماعی نمی‌خواهد کنترل آن را از دست بدهد.
دوم اینکه؛ بخش خصوصی نیز به دلیل عدم اطمینان از وضعیت اقتصادی و ریسک‌های ناشی از بحران‌های موجود، تمایل کمتری به ورود به این صنعت دارد. به همین دلیل، برای موفقیت خصوصی‌سازی، دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشد و با ارائه مشوق‌ها و تسهیلات لازم، بخش خصوصی را به سرمایه‌گذاری در این صنعت ترغیب کند. همچنین، باید موانع قانونی و زیرساختی که در مسیر خصوصی‌سازی قرار دارد، از میان برداشته شود.
با توجه به بحران کمبود انرژی و تاثیر آن بر تولید خودرو، چه تدابیری برای مقابله با این بحران پیشنهاد می‌دهید؟
کمبود انرژی یکی از مشکلات جدی است که درحال‌حاضر بخش زیادی از صنایع کشور به ویژه صنعت خودرو با آن مواجه هستند. این بحران به‌ویژه در تابستان‌ها و فصول اوج مصرف انرژی بیشتر نمود پیدا می‌کند و باعث کاهش ساعات کاری کارخانه‌ها و کاهش تولید می‌شود. تاثیر این بحران بر تولید خودرو به حدی است که در برخی موارد ممکن است تولید به‌طور موقت متوقف شود و این مساله نه‌تنها به افزایش هزینه‌های تولید می‌انجامد، بلکه باعث کاهش عرضه محصولات در بازار و ایجاد بحران در تامین تقاضا می‌شود. برای مقابله با این بحران، دولت باید به‌شدت به مسأله تامین انرژی برای صنایع توجه داشته باشد و سیاست‌های جدیدی را برای مدیریت بهینه مصرف انرژی در بخش تولید اتخاذ کند.
یکی از راهکارهای پیشنهادی، تشویق صنایع به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی یا باد است که می‌تواند در درازمدت به کاهش وابستگی به شبکه سراسری انرژی و افزایش تاب‌آوری در برابر بحران‌های انرژی کمک کند. همچنین تولیدکنندگان می‌توانند با بهینه‌سازی مصرف انرژی در خطوط تولید، به کاهش مصرف و کاهش اثرات بحران انرژی کمک کنند.
علاوه بر این، دولت می‌تواند برنامه‌هایی برای افزایش بهره‌وری در مصرف انرژی و تامین انرژی پایدار برای صنایع تنظیم کند. به‌عنوان مثال، افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و تقویت تولیدات داخلی در این حوزه می‌تواند به حل مشکلات کمبود انرژی کمک کند. همچنین، لازم است که دولت در کنار تامین انرژی، از افزایش هزینه‌های تولید به دلیل بحران انرژی نیز جلوگیری کند و از ابزارهای حمایتی مانند تسهیلات مالی یا تخفیف‌های مالیاتی برای کمک به خودروسازان استفاده کند.
سرنوشت صنعت خودرو کشور در صورت ادامه روند کنونی چگونه خواهد بود؟
اگر روند کنونی در صنعت خودرو ادامه یابد، می‌توان پیش‌بینی کرد که وضعیت این صنعت روزبه‌روز پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد شد. بحران‌های ارزی، مشکلات مدیریتی، زیان انباشته و فشارهای ناشی از کمبود انرژی و مواد اولیه باعث خواهند شد که خودروسازان قادر به افزایش تیراژ تولید خود نباشند. این وضعیت می‌تواند به رکود بیشتر در بازار خودرو، کاهش تنوع محصولات و در نهایت افزایش قیمت‌ها منجر شود.
برای جلوگیری از این وضعیت، اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی ضروری است. به‌ویژه باید توجه بیشتری به خصوصی‌سازی، اصلاح مدیریت در شرکت‌های خودروسازی، افزایش بهره‌وری و بهبود شرایط تولید معطوف شود. در غیر این صورت، با تداوم روند کنونی، ممکن است شاهد کاهش تولید، افزایش واردات قطعه و مشکلات جدی‌تر در تامین تقاضای داخلی خودرو باشیم.
در این شرایط، دولت باید اقداماتی جدی برای حمایت از خودروسازان داخلی و تقویت رقابت‌پذیری صنعت خودرو در بازارهای جهانی انجام دهد. تنها با اصلاحات ساختاری و همکاری نزدیک بخش دولتی و خصوصی می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای صنعت خودرو امیدوار بود.
